Why was the Rosetta Stone so important? - Franziska Naether

Translator: Trần Thái Hưng (English tutor: 0938147500) Reviewer: 24 Anh

Suốt nhiều thế kỷ, các học giả bối rối về chữ tượng hình

For centuries, scholars puzzled over the hieroglyphs

they found carved onto ancient Egyptian ruins, tablets, and papyri.

được họ thấy chạm khắc trên tàn tích, phiến đá và giấy cói của Ai Cập cổ đại.

But a unique discovery would finally help unlock their meaning.

Nhưng một khám phá độc đáo đã giúp kiến giải ý nghĩa của chúng.

In 1799, as the French military invaded Egypt,

Năm 1799, khi quân đội Pháp xâm lược Ai Cập,

an officer encountered a curious stone on the outskirts of Rashid, or Rosetta.

một sĩ quan bắt gặp một hòn đá kỳ lạ ở ngoại ô Rashid, hay Rosetta.

It was inscribed with three different portions of text:

Nó được khắc với ba phần văn bản khác nhau:

Egyptian hieroglyphs, which is the oldest Egyptian script,

chữ tượng hình Ai Cập, là chữ viết Ai Cập cổ nhất,

dating back some 5,000 years;

có niên đại khoảng 5.000 năm;

Demotic Egyptian, which is a later derivative of Egyptian;

tiếng Ai Cập Demotic, là một nhánh chữ Ai Cập sau này;

and Ancient Greek.

và Hy Lạp cổ đại.

It seemed that each section was a rough translation of the others,

Dường như mỗi phần là bản dịch thô của những phần khác,

meaning the stone presented an unprecedented key

có nghĩa là viên đá phơi bày một chìa khóa chưa từng có

to unlocking hieroglyphs.

để mở khóa chữ tượng hình.

English troops soon intercepted the stone

Quân đội Anh nhanh chóng chặn được viên đá

and brought it to the British Museum in 1802,

và mang nó đến Bảo tàng Anh vào năm 1802,

where it became one of the most popular displays.

trờ thành một trong những nơi trưng bày nổi tiếng.

Various European scholars—

Nhiều học giả châu Âu -

including Johan Åkerblad, Thomas Young, and Jean-François Champollion—

bao gồm Johan Åkerblad, Thomas Young và Jean-François Champollion -

worked to decode the Egyptian scripts.

đã làm việc để giải mã các chữ viết Ai Cập.

There were some crucial initial clues.

Có một số manh mối ban đầu quan trọng.

The Greek section included the names of royal figures,

Phần Hy Lạp bao gồm tên của các nhân vật hoàng gia,

while certain areas in the Demotic section had bracket-like forms

trong khi một số khu vực trong phần Demotic có các dạng giống ngoặc

and some hieroglyphic sections were encircled.

và một số phần chữ tượng hình được bao quanh.

Could these portions encode the same royal names?

Những phần này có thể mã hóa cùng một tên hoàng gia không?

Åkerblad matched some characters up and, in 1802,

Åkerblad kết hợp một số ký tự và, vào năm 1802,

successfully decoded the royal names and some simple words,

đã giải mã thành công tên hoàng gia và một số từ đơn giản,

like “much” and “temples” in the Demotic script.

như “nhiều” và “đền thờ” trong chữ viết Demotic.

This led Åkerblad to believe that all Demotic signs were alphabetic,

Điều này khiến Åkerblad tin rằng tất cả các kí hiệu Demotic đều có chữ cái,

meaning each letter represented a discrete sound—

có nghĩa là mỗi chữ cái đại diện cho một âm thanh rời rạc -

much like in English.

giống như trong tiếng Anh.

Thomas Young, in contrast, suspected that some of the Demotic signs were logograms—

Ngược lại, Thomas Young nghi ngờ rằng một số dấu hiệu Demotic là biểu tượng -

that is, symbols encoding entire words or phrases.

nghĩa là các biểu tượng mã hóa toàn bộ từ hoặc cụm từ.

For example, he believed a sun disk with a stroke indicated the sun or sun god.

Ví dụ, ông nghĩ một đĩa mặt trời với một gạch biểu thị mặt trời hay thần mặt trời.

Around 1814, he deciphered some recurring Demotic words like “pharaoh” and “Egypt.”

Năm 1814, ông đã giải mã một số từ Demotic lặp đi lặp lại như “pharaoh” và “Ai Cập”.

Young also had the critical insight

Young có nhận định sâu sắc quan trọng

that Demotic was a later iteration of hieroglyphs.

rằng Demotic là một bản lặp lại sau này của chữ tượng hình.

And, studying the hieroglyphic text,

Và, nghiên cứu văn bản chữ tượng hình,

Young successfully decoded the royal name “Ptolemy.”

Young đã giải mã thành công tên hoàng gia “ Ptolemy”.

But he still believed the prevailing misconception

Nhưng ông vẫn tin vào quan niệm sai lầm phổ biến

that most hieroglyphs were logograms representing ideas— not sounds.

rằng hầu hết các chữ tượng hình là đại diện cho ý tưởng không phải âm thanh.

Using his knowledge of other scripts and languages,

Sử dụng kiến thức của mình về chữ viết và ngôn ngữ khác,

like the Egyptian Coptic he’d learned from a Coptic Christian priest,

như tiếng Coptic Ai Cập mà ông đã học được từ một linh mục Cơ đốc giáo Coptic,

Champollion realized that most encircled hieroglyphs were phonetic.

Champollion nhận ra rằng hầu hết các chữ tượng hình được khoanh tròn là ngữ âm.

They represented sounds: the Egyptian vulture, an “a”;

Chúng đại diện cho âm thanh: kền kền Ai Cập, một chữ “a”;

the three fox skins, “m-s”, and so on.

ba bộ da cáo, “m-s”, và vân vân.

This finally allowed him to read the Egyptian names “Ramses” and “Thutmose.”

Điều này cuối cùng cho phép ông đọc được những tên Ai Cập “Ramses” và “Thutmose.”

Cross-referencing other hieroglyphic texts,

Tham chiếu chéo các văn bản chữ tượng hình khác,

Champollion confirmed that many hieroglyphs

Champollion xác nhận rằng nhiều chữ tượng hình

beyond the encircled names were phonetic.

ngoài các tên được khoanh tròn là ngữ âm.

And on September 14th, 1822,

Và ngày 14 tháng 9 năm 1822,

he ran to his brother’s house and declared the breakthrough.

ông chạy đến nhà anh trai và tuyên bố khám phá.

Later, Champollion determined that beyond alphabetic and logographic hieroglyphs,

Sau đó, Champollion xác định rằng ngoài chữ tượng hình chữ cái và biểu tượng hình,

some were classifiers that sorted words into categories,

một số là các bộ phân loại sắp xếp các từ thành các danh mục,

like occupations, plants, and abstract concepts.

như nghề nghiệp, thực vật và khái niệm trừu tượng.

The first complete translation of the Rosetta Stone

Bản dịch hoàn chỉnh đầu tiên của Hòn đá Rosetta

was finally published in the early 1850s.

cuối cùng đã được xuất bản vào đầu những năm 1850.

So, what did it actually say?

Vậy thì, nó thực sự đã nói gì?

The inscription was marked 196 BCE.

Dòng chữ được đánh dấu 196 TCN.

It honored the first anniversary

Nó tôn vinh kỷ niệm đầu tiên

of 13-year-old Pharaoh Ptolemy V’s coronation

lễ đăng quang của vị Pharaoh 13 tuổi Ptolemy V

and outlined a series of benefits for the Egyptian priesthood.

và vạch ra một loạt lợi ích cho chức tư tế Ai Cập.

The inscriptions described laws for maintaining temples

Các chữ khắc mô tả các luật để duy trì các ngôi đền

and performing rituals,

và thực hiện các nghi lễ,

like the burial of sacred animals.

như chôn cất các con vật linh thiêng.

At the time, Egypt was a multicultural society.

Vào thời điểm đó, Ai Cập là một xã hội đa văn hóa.

Two main languages were spoken:

Hai ngôn ngữ chính được sử dụng:

Ancient Greek, brought by Egypt’s conquerors,

tiếng Hy Lạp cổ, do kẻ chinh phục Ai Cập mang đến,

and Demotic Egyptian, the native language.

và tiếng Ai Cập Demotic, ngôn ngữ bản địa.

Hieroglyphs represented Middle Egyptian,

Chữ tượng hình đại diện cho tiếng Ai Cập Trung cổ,

a language that was already antiquated but may have been included

một ngôn ngữ đã lỗi thời nhưng có thể đã được đưa vào

to convey a sense of authority.

để truyền đạt cảm giác quyền lực.

The decree was copied onto many stones and erected in temples.

Sắc lệnh được sao chép lên nhiều viên đá và được dựng lên trong các ngôi đền.

However, as regimes shifted,

Tuy nhiên, khi các chế độ thay đổi,

edifices were deconstructed and reconstructed.

các tòa nhà đã được tháo gỡ và xây dựng lại.

Some scholars think the Rosetta Stone was originally placed in a temple in Sais.

Một số học giả cho rằng Đá Rosetta ban đầu được đặt trong một ngôi đền ở Sais.

It’s unclear how it ended up 80 kilometers away,

Không rõ làm thế nào nó đi cách xa 80 km,

but it may have been transported up the Nile after the late 15th century.

nhưng nó có thể đã được vận chuyển lên sông Nile sau cuối thế kỷ 15.

Once deciphered, hieroglyphs helped overturn misconceptions.

Khi được giải mã, chữ tượng hình đã giúp lật ngược những quan niệm sai lầm.

Subterranean chambers within Egyptian pyramids

Các phòng dưới lòng đất trong kim tự tháp Ai Cập

were once thought to be secret sites of priestly initiation and study.

từng được cho là nơi bí mật của sự khởi đầu và nghiên cứu của linh mục.

But it was finally confirmed that pyramids were tombs

Nhưng cuối cùng xác nhận rằng kim tự tháp là những ngôi mộ

housing sacred preparations for the afterlife.

nơi chuẩn bị thiêng liêng cho thế giới bên kia.

Soon, entire texts could be translated that showcased

Chẳng mấy chốc, toàn bộ văn bản có thể được dịch để thể hiện

the complexity of ancient Egyptian religious compositions.

sự phức tạp của sự hợp thành tôn giáo Ai Cập cổ đại.

Experts are still decoding new hieroglyphs as they arise

Chuyên gia vẫn đang giải mã chữ tượng hình mới xuất hiện

and untangling instances of tricky grammar and wordplay.

và giải quyết các trường hợp ngữ pháp và cách chơi chữ phức tạp.

The Rosetta Stone helped illuminate one of the world’s oldest written languages

Hòn đá Rosetta giúp làm sáng tỏ một trong những ngôn ngữ viết lâu đời nhất thế giới

and the vibrant history it emerged from.

và lịch sử sôi động mà nó xuất hiện.

And yet, the pillaged artifact remains far from its provenance today.

Tuy nhiên, hiện vật bị cướp phá vẫn còn xa nguồn gốc của nó cho đến ngày nay.