Why should you read James Joyce's "Ulysses"? - Sam Slote

Translator: Lam Nguyen Reviewer: Hung Tran Phi

James Joyce's "Ulysses" is widely considered to be both a literary masterpiece

Tiểu thuyết "Ulysses" của James Joyce được biết đến như một kiệt tác văn học,

and one of the hardest works of literature to read.

và là một trong những công trình vĩ đại nhất mọi thời đại.

It inspires such devotion that once a year on a day called Bloomsday,

Sức ảnh hưởng của nó lớn đến nỗi cứ đến ngày "Bloomsday" hằng năm,

thousands of people all over the world dress up like the characters,

hàng nghìn người trên khắp thế giới ăn vận giống các nhân vật trong truyện,

take to the streets,

cùng nhau xuống phố,

and read the book aloud.

và đọc vang tác phẩm đó.

And some even make a pilgrimage to Dublin

Thậm chí người ta còn cùng nhau tới thủ đô Dublin

just to visit the places so vividly depicted in Joyce's opus.

để thăm những địa điểm đã được miêu tả rất sống động trong tác phẩm của ông.

So what is it about this famously difficult novel

Vậy cuốn tiểu thuyết bất hủ đó đã viết gì

that inspires so many people?

để khiến nhiều người mê mẩn đến vậy?

Không thể trả lời câu hỏi đó một cách đơn giản,

There's no one simple answer to that question,

but there are a few remarkable things about the book

nhưng có vài điều đáng để lưu tâm về cuốn sách này

that keep people coming back.

khiến người ta muốn đọc đi đọc lại.

The plot, which transpires over the course of a single day,

Câu chuyện của Ulyesses chỉ diễn ra trong đúng một ngày,

is a story of three characters:

qua lăng kính của ba nhân vật:

Stephen Dedalus, reprised from Joyce's earlier novel,

Stephen Dedalus, một người đã từng có mặt trong tác phẩm trước của ông,

"A Portrait of the Artist as a Young Man";

"A Portrait of the Artist as a Young Man";

Leopold Bloom, a half-Jewish advertising canvasser for a Dublin newspaper;

Leopold Bloom, mang nửa dòng máu Do Thái, viết quảng cáo cho một tờ báo ở Dublin;

and Bloom's wife Molly, who is about to embark on an affair.

và vợ của Bloom, Molly, người đang chuẩn bị cắm sừng Bloom.

Stephen is depressed because of his mother's recent death.

Stephen Dedalus đang gặp khủng hoảng sau cái chết của mẹ mình.

Meanwhile, Bloom wanders throughout the city.

Trong khi đó, Bloom đang lang thang quanh khắp thành phố,

He goes to a funeral,

Anh ta tới một đám tang,

his work,

chỗ làm của mình,

a pub,

quán rượu,

and so on,

và nhiều nơi khác,

avoiding going home because Molly is about to begin her affair.

nhằm tránh phải về nhà mình, nơi mà Molly sẽ mời nhân tình của cô ta tới.

Where it really starts to get interesting, though,

Điểm hấp dẫn của cuốn tiểu thuyết này

is how the story's told.

chính là cách kể chuyện.

Each chapter is written in a different style.

Mỗi chương đều có phong cách viết riêng biệt.

15 is a play,

Chương 15 là một vở kịch;

13 is like a cheesy romance novel,

chương 13 như một cuốn truyện tình;

12 is a story with bizarre, exaggerated interruptions,

chương 12 là một câu chuyện ngắt quãng một cách lạ lùng và cường điêu;

11 uses techniques, like onomatopoeia, repetitions, and alliteration

chương 11 sử dụng nhiều lối chơi chữ, những từ miêu tả âm thanh lặp đi lặp lại

to imitate music,

như để mô phỏng nhạc;

and 14 reproduces the evolution of English literary prose style,

trong khi chương 14 tái hiện chặng đường phát triển của văn học Anh,

from its beginnings in Anglo-Saxon right up to the 20th century.

từ lúc thai nghén ở thời kỳ Anglo-Saxon cho tới tận thế kỷ 20.

That all culminates in the final chapter

Tất cả được đẩy lên tới đỉnh điểm ở chương cuối,

which follows Molly's stream of consciousness

miêu tả nội tâm đầy phức tạp của Molly

as it spools out in just eight long paragraphs

bằng tám đoạn văn dài liên tiếp,

with almost no punctuation.

nhưng gần như không dùng bất cứ dấu chấm câu nào.

The range of styles Joyce uses in "Ulysses"

Cách Joyce kết hợp các lối viết văn trong "Ulysses"

is one of the things that makes it so difficult,

là một nhân tố khiến tác phẩm không dễ tiếp thu,

but it also helps make it enjoyable.

nhưng điều đó khiến người đọc thích thú.

And it's one of the reasons that the book is held up

Đó là một trong những nguyên nhân

giúp tác phẩm trở thành một tượng đài của xu hướng văn học hiện đại,

as one of the key texts of literary modernism,

a movement characterized by overturning traditional modes of writing.

được đặc trưng bởi cách thay đổi mạnh mẽ những lối viết văn truyền thống.

Joyce fills his narrative gymnastic routines

Cách kể chuyện của Joyce trở nên đầy cuốn hút

with some of the most imaginative use of language you'll find anywhere.

nhờ những ngôn từ đậm tính sáng tạo nhưng vô cùng quen thuộc.

Take, for instance,

Hãy đọc ví dụ sau,

"The figure seated on a large boulder at the foot of a round tower

"Anh ta nghỉ trên tảng đá lớn ngay bên dưới toà táp mái tròn,

was that of a broadshouldered deepchested stronglimbed frankeyed redhaired

bờ vai rộng, ngực nở, bắp chân vĩ đại, ánh mắt kiên định, mái tóc đỏ,

freelyfreckled shaggybearded widemouthed largenosed longheaded deepvoiced

da tàn nhang, râu quai nón, miệng rộng, mũi bè bè, tóc dài, giọng ồm ồm,

barekneed brawnyhanded hairlegged ruddyfaced sinewyarmed hero."

đầu gối để trần, bàn tay chai sạn, đầy lông chân, mặt đỏ, bắp tay rắn chắc."

Here, Joyce exaggerates the description of a mangy old man in a pub

Joyce đã phóng đại vẻ ngoài của một gã già xấu xí trong quán rượu,

to make him seem like an improbably gigantesque hero.

biến ông ta thành một hình tượng anh hùng bụi bặm trong truyền thuyết.

It's true that some sections are impenetrably dense at first glance,

Khi làm quen với tác phẩm, bạn sẽ thấy có những phần rất khó đọc như vậy,

but it's up to the reader to let their eyes skim over them

nhưng người đọc có thể lựa chọn đọc lướt qua chúng,

or break out a shovel and dig in.

hoặc đọc tỉ mẩn từng chữ và để trí tưởng tượng bay xa.

And once you start excavating the text,

Một khi đã quen với phong cách của ông,

you'll find the book to be an encyclopedic treasure trove.

bạn sẽ thấy tác phẩm giống như một cuốn bách khoa toàn thư.

It's filled with all manner of references and allusions

Các trích dẫn và hình ảnh ẩn dụ xuất hiện với tần suất cao,

from medieval philosophy to the symbolism of tattoos,

từ triết học thời Trung cổ đến tận ý nghĩa của hình xăm,

and from Dante to Dublin slang.

từ nhà văn Dante đến những từ lóng của dân Dublin.

As suggested by the title, some of these allusions revolve around Homer's "Odyssey."

Như tiêu đề của mình, vài hình ảnh ẩn dụ đề cập đến sử thi Odyssey của Homer.

Each chapter is named after a character or episode from the "Odyssey,"

Mỗi chương đều được đặt tên theo một nhân vật hay một hồi của Odyssey,

but the literary references are often coy, debatable, sarcastic, or disguised.

nhưng các hình ảnh mang tính liên tưởng đã được tác giả khéo léo nguỵ trang.

For example, Homer's Odysseus, after an epic 20-year-long journey,

Chẳng hạn, Odysseus trong sử thi Odyssey, sau cuộc hành trình 20 năm ròng rã,

returns home to Ithaca and reunites with his faithful wife.

đã trở về quê hương Ithaca và đoàn tụ với người vợ sắt son của mình.

In contrast, Joyce's Bloom wanders around Dublin for a day

Ngược lại, Bloom trong truyện của Joyce đã lang thang khắp Dublin trong một ngày,

and returns home to his unfaithful wife.

quay về nhà và gặp người vợ đã cắm sừng mình.

It's a very funny book.

Một cuốn sách hài hước làm sao!

It has highbrow intellectual humor,

Nó ẩn chứa tính hài hước rất sâu sắc,

if you have the patience to track down Joyce's references,

nếu bạn hiểu hết những hình ảnh liên tưởng của Joyce,

and more lowbrow dirty jokes.

đồng thời những câu bông đùa tầm thường và tục tĩu cũng xuất hiện,

Those, and other sexual references, were too much for some.

cộng với những liên tưởng về tình dục khiến nhiều người thấy không thoải mái.

In the U.S., the book was put on trial, banned, and censored

Tại Mỹ, cuốn sách đã phải ra toà, bị cấm bán hoặc lược bớt

before it had even been completed

trước cả khi nó được xuất bản

because it was originally published as a serial novel.

bởi lẽ cuốn tiểu thuyết ban đầu được phát hành theo từng chương.

Readers of "Ulysses" aren't just led through a variety of literary styles.

Độc giả của "Ulysses" không chỉ bị hấp dẫn bởi phong cách viết văn đa dạng.

They're also given a rich and shockingly accurate tour

Họ còn được trải nghiệm một chuyến đi đầy chân thật và phong phú

of a specific place at a time:

tới một thành phố cực kỳ đặc biệt tại thời kỳ đó:

Dublin in 1904.

đó là Dublin năm 1904.

Joyce claimed that if Dublin were to be destroyed,

Joyce nói rằng nếu một ngày Dublin bị phá huỷ,

it could be recreated from the pages of this book.

người ta có thể xây dựng lại thành phố nhờ những trang sách đó.

While such a claim is not exactly true,

Ta đều biết điều đó có phần phóng đại,

it does show the great care that Joyce took in precisely representing details,

nhưng nó thể hiện sự tỉ mỉ của Joyce khi miêu tả rất chi tiết,

both large and small, of his home city.

mọi điều lớn nhỏ của quê hương ông.

No small feat considering he wrote the entire novel

Một thành tựu đáng nể khi ông đã viết toàn bộ cuốn sách

while living outside of his native Ireland.

khi đang sinh sống xa quê hương Ireland của mình.

It's a testament to Joyce's genius that "Ulysses" is a difficult book.

Một bằng chứng nữa cho tài năng của ông khi viết nên tác phẩm không hề dễ đọc.

Some people find it impenetrable without a full book of annotations

Vài độc giả phải cần một cuốn sách dày in đầy những chú thích bên cạnh mình

to help them understand what Joyce is even talking about.

để hiểu được những gì Joyce đã nhắc tới.

But there's a lot of joy to be found in reading it,

Nhưng khi đọc chúng, ta sẽ thấy có khá nhiều điều thú vị,

more than just unpacking allusions and solving puzzles.

ngoài việc hiểu những hình ảnh ẩn dụ và giải quyết các câu đố.

And if it's difficult, or frustrating, or funny,

Nếu bạn thấy khó đọc, khó chịu, hay thoải mái,

that's because life is all that, and more.

thì do chính cuộc sống cũng như vậy.

Đáp lại những lời chỉ trích cuốn sách,

Responding to some criticism of "Ulysses,"

and there was a lot when it was first published,

xuất hiện rất nhiều trong lần đầu xuất bản,

Joyce said that if "Ulysses" isn't worth reading,

Joyce đã nói rằng nếu "Ulysesses" không đáng để đọc,

then life isn't worth living.

thì như vậy cuộc đời cũng chẳng đáng sống nữa.