Is human evolution speeding up or slowing down? - Laurence Hurst

Reviewer: Ngoc Nguyen

The Tibetan high plateau lies about 4500 meters above sea level,

Cao nguyên Tây Tạng nằm ở độ cao khoảng 4500 mét trên mực nước biển,

with only 60% of the oxygen found below.

có lượng oxy trong không khí chỉ bằng 60% so với mặt đất.

While visitors and recent settlers struggle with altitude sickness,

Khi du khách và những người mới đến phải vật lộn với chứng say độ cao,

native Tibetans sprint up mountains.

thì dân bản xứ Tây Tạng lại có thể chạy như bay lên núi.

This ability comes not from training or practice,

Khả năng này không do học hỏi hoặc luyện tập mà có,

but from changes to a few genes that allow their bodies

mà do những thay đổi ở một vài gen

to make the most of limited oxygen.

cho phép cơ thể họ tận dụng tối đa được lượng oxy ít ỏi.

These differences are apparent from birth—

Những đặc điểm khác biệt này được thấy rõ ngay từ lúc mới chào đời -

Tibetan babies have, on average, higher birth weights,

trẻ sơ sinh Tây Tạng bình thường có trọng lượng nặng hơn,

higher oxygen saturation,

độ bão hòa oxy cao hơn,

and are much likelier to survive than other babies born in this environment.

và có khả năng sinh tồn cao hơn những đứa trẻ khác

sinh ra trong môi trường này.

These genetic changes are estimated to have evolved

Những thay đổi về mặt di truyền này ước tính đã diễn ra

over the last 3,000 years or so, and are ongoing.

trong khoảng trên dưới 3,000 năm, và vẫn đang tiếp tục.

That may sound like a long time,

Nghe như một khoảng thời gian dài,

but would be the fastest an adaptation has ever evolved in a human population.

nhưng có thể lại là sự thích nghi nhanh nhất

từng xảy ra trong quần thể người.

It’s clear that human evolution isn’t over—

Rõ ràng sự tiến hóa của con người chưa bao giờ dừng lại -

so what are other recent changes?

vậy những thay đổi gần đây là gì?

And will our technological and scientific innovations impact our evolution?

Liệu những tiến bộ khoa học công nghệ có ảnh hưởng đến sự tiến hóa?

In the past few thousand years,

Trong vài ngàn năm trở lại,

many populations have evolved genetic adaptations to their local environments.

nhiều quần thể đã tiến hóa gen để thích nghi với môi trường địa phương.

People in Siberia and the high arctic are uniquely adapted to survive extreme cold.

Người dân ở Siberia và vùng Bắc cực

có khả năng thích nghi đặc biệt với thời tiết cực lạnh.

They’re slower to develop frostbite,

Cơ thể khó bị tê cóng hơn,

có thời gian sử dụng tay ở nhiệt độ dưới không độ

and can continue to use their hands in subzero temperatures

much longer than most people.

lâu hơn người khác.

They’ve undergone selection for a higher metabolic rate

Qua quá trình chọn lọc, họ có tỷ lệ trao đổi chất cao hơn

that increases heat production.

làm tăng sản lượng nhiệt.

Further south, the Bajau people of southeast Asia can dive 70 meters

Xa hơn về phía nam,

người Bajau ở Đông Nam Á có thể lặn sâu 70 mét

and stay underwater for almost fifteen minutes.

và ở dưới nước gần 15 phút.

Over thousands of years living as nomadic hunters at sea,

Trải qua hàng nghìn năm qua lại đánh bắt trên biển,

they have genetically-hardwired unusually large spleens that act as oxygen stores,

phần lá lách bẩm sinh lớn khác thường trở thành một kho lưu trữ oxy,

enabling them to stay underwater for longer—

cho phép họ ở dưới nước lâu hơn -

an adaptation similar to that of deep diving seals.

tương tự khả năng lặn sâu của một số loài hải cẩu.

Though it may seem pedestrian by comparison,

Dù ví dụ sau đây không thú vị bằng những ví dụ trên,

the ability to drink milk is another such adaptation.

nhưng khả năng tiêu hóa sữa cũng là một loại thích nghi.

Mọi loài động vật có vú khi bé đều có khả năng tiêu thụ sữa mẹ.

All mammals can drink their mother’s milk as babies.

After weaning they switch off the gene that allows them to digest milk.

Sau khi cai sữa, gen cho phép chúng tiêu hóa sữa bị tắt đi.

But communities in sub-Saharan Africa, the middle east and northwest Europe

Nhưng cộng đồng người châu Phi Hạ Sahara, Trung Đông và Tây Bắc Châu Âu,

that used cows for milk have seen a rapid increase in DNA variants

tại những nơi nuôi bò lấy sữa ghi nhận sự tăng trưởng đột biến các biến thể ADN

that prevent the gene from switching off over the last 7 to 8000 years.

ngăn chặn việc tắt các gen này trong 7,000 đến 8,000 năm qua.

At least in Europe, milk drinking may have given people a source of calcium

Ít nhất ở Châu Âu, sữa có thể là nguồn cung cấp nguồn canxi cho con người

to aid in vitamin D production, as they moved north and sunlight,

tăng cường sản sinh vitamin D,

do khi di chuyển lên phương Bắc

nguồn cung vitamin D thông thường giảm xuống.

the usual source of vitamin D, decreased.

Though not always in obvious ways,

Dù không phải lúc nào cũng rõ ràng,

all of these changes improve people’s chance of surviving to reproductive age—

nhưng mọi thay đổi đều giúp tăng khả năng sống sót đến độ tuổi sinh sản -

that’s what drives natural selection,

là động lực thúc đẩy chọn lọc tự nhiên,

the force behind all these evolutionary changes.

nguyên nhân đằng sau mọi sự tiến hóa.

Y học hiện đại loại bỏ phần lớn các áp lực chọn lọc này

Modern medicine removes many of these selective pressures

by keeping us alive when our genes,

giúp chúng ta sống sót

dù gen của chúng ta đôi khi liên quan đến bệnh truyền nhiễm,

sometimes combined with infectious diseases,

would have killed us.

sẽ gây ra tử vong.

Antibiotics, vaccines, clean water and good sanitation

Nhờ kháng sinh, vaccine, nước sạch và vệ sinh tốt

all make differences between our genes less important.

khiến sự khác biệt gen không còn quan trọng.

Similarly, our ability to cure childhood cancers,

Tương tự, khả năng chữa ung thư ở trẻ nhỏ,

surgically extract inflamed appendixes, and deliver babies

phẫu thuật cắt bỏ viêm ruột thừa và kỹ thuật hộ sanh

whose mothers have life-threatening pregnancy-specific conditions,

giúp những đứa trẻ sanh khó,

all tend to stop selection by allowing more people to survive

dường như đều loại bỏ chọn lọc

giúp nhiều người sống đến độ tuổi trưởng thành hơn.

to a reproductive age.

But even if every person on Earth has access to modern medicine,

Dù mọi người trên Trái đất đều được tiếp cận với y học hiện đại,

it won’t spell the end of human evolution.

sự tiến hóa của con người cũng không vì thế mà dừng lại.

That’s because there are other aspects of evolution besides natural selection.

Vì còn những khía cạnh khác của tiến hóa ngoài chọn lọc tự nhiên

Modern medicine makes genetic variation

Y học hiện đại tạo ra những biến đổi gen

that would have been subject to natural selection

không là đối tượng của chọn lọc tự nhiên,

subject to what’s called genetic drift instead.

nhưng là đối tượng của trôi dạt di truyền.

With genetic drift, genetic differences vary randomly within a population.

Trong trôi dạt di truyền, khác biệt gen thay đổi ngẫu nhiên trong quần thể.

On a genetic level, modern medicine might actually increase variety,

Ở cấp độ di truyền, y học hiện đại có thể thực sự làm tăng sự đa dạng gen,

because harmful mutations don’t kill people and thus aren’t eliminated.

vì đột biến có hại không gây chết người không bị loại bỏ.

This variation doesn’t necessarily translate to observable, or phenotypic,

Các gen này không nhất thiết phải biểu hiện ra, tạo thành kiểu hình,

differences among people, however.

hay gây nên sự khác biệt giữa người.

Researchers have also been investigating whether genetic adaptations

Các nhà nghiên cứu cũng đang nghiên cứu liệu sự thích nghi di truyền

to a specific environment could appear very quickly

với một môi trường cụ thể có thể xuất hiện nhanh chóng

qua biến đổi biểu sinh: thay đổi không phải bản thân gen,

through epigenetic modification: changes not to genes themselves,

but to whether and when certain genes are expressed.

mà là khả năng và thời điểm gen được biểu hiện.

These changes can happen during a lifetime,

Chúng có thể xảy ra trong suốt cuộc đời,

and may even be passed to offspring—

và thậm chí, có thể được truyền đến đời con cháu -

but so far researchers are conflicted over whether epigenetic modifications

nhưng các nhà nghiên cứu vẫn băn khoăn liệu các biến đổi biểu sinh

can really persist over many generations

có thể thực sự duy trì qua nhiều thế hệ

and lead to lasting changes in populations.

dẫn đến những thay đổi lâu dài trong quần thể.

There may also be other contributors to human evolution.

Có thể còn những yếu tố khác ảnh hưởng đến sự tiến hóa của con người.

Modern medicine and technology are very new,

Y học hiện đại và công nghệ đang còn rất mới,

even compared to the quickest, most recent changes by natural selection—

không thể sánh với các thay đổi nhanh và gần nhất

của chọn lọc tự nhiên -

so only time can tell how our present will shape our future.

chỉ có thời gian mới có thể cho biết hiện tại sẽ định hình tương lai ra sao.