Is telekinesis real? - Emma Bryce

Phép viễn di có thật không? - Emma Bryce

Translator: Hung Ha Reviewer: Phuong Trang Phan

Khi nhân vật hư cấu khét tiếng

When the infamous fictional character,

Carrie White, left her high school prom hall ablaze,

Carrie White, làm hội trường khiêu vũ của trường trung học bốc cháy

and brought terror upon her town,

và gieo rắc nỗi sợ hãi khắp thị trấn,

she relied on her powers of telekinesis,

cô đã sử dụng phép viễn di

the ability to manipulate physical objects using the power of the mind alone.

khả năng điều khiển đồ vật bằng ý nghĩ.

But while Carrie is just a fictional film based upon a fictional book,

Dù Carrie chỉ là bộ phim dựa trên một câu chuyện hư cấu

belief in telekinesis isn't fictional at all.

thì niềm tin vào phép viễn di lại không hoàn toàn do tưởng tượng.

For centuries, humans have claimed they really do have the power

Hàng thế kỷ qua, con người cho rằng mình thực sự có năng lực

to control the motion of objects using only their minds.

điều khiển các sự vật chỉ bằng ý nghĩ.

Levitation, opening doors at will and spoon bending

Bay lên, mở cửa khi muốn và bẻ cong thìa

are all intriguing examples.

là những ví dụ hấp dẫn.

Nó xảy ra trong phim Matrix khi Neo đóng băng các viên đạn giữa không trung,

It happens in the Matrix when Neo freezes bullets midair,

and it's a skill that Yoda has honed to a T.

đó là kĩ năng mà Yoda đã rèn luyện thành thục.

But is telekinesis real,

Nhưng liệu khả năng này có thật

or just as fictional as Carrie, Yoda and Neo combined?

hay chỉ là hư cấu như Carrie, Yoda và Neo?

To investigate, we need to evaluate telekinetic claims

Để tìm hiểu, ta cần phải đánh giá các yếu tố của phép viễn di

through a scientific lens using the scientific method.

dưới góc nhìn khoa học bằng các phương pháp khoa học.

Telekinesis is part of the discipline called parapsychology,

Phép viễn di là một phần của ngành Cận tâm lý học,

in which researchers study psychic phenomena.

nơi người ta nghiên cứu các hiện tượng tâm linh.

Parapsychologists regard what they do as a science,

Các nhà cận tâm lý học cho rằng những gì họ làm là khoa học,

but other scientists disagree.

nhưng những người khác thì không đồng ý.

Let's start with a few basic observations.

Hãy bắt đầu với một vài quan sát cơ bản.

Observation #1:

Quan sát số 1:

While there are loads of anecdotes out there about telekinesis,

Trong khi có vô số giai thoại ngoài kia về phép viễn di,

there's no scientific proof that it exists;

lại không có chứng cứ khoa học nào khẳng định nó tồn tại;

no studies conducted according to the scientific method

chưa có nghiên cứu nào được thực hiện theo phương pháp khoa học

and repeated under lab conditions can show that its real.

và lặp lại trong phòng thí nghiệm để chứng minh rằng nó có thật.

In the 1930s, the so-called father of parapsychology, Joseph Banks Rhine,

Những năm 1930, cha đẻ của ngành cận tâm lý học, Joseph Banks Rhine,

tested in the lab whether people could use telekinesis

đã thử nghiệm trong phòng thí nghiệm, sử dụng phép viễn di

to make a dice roll the way they wanted it to.

để làm xúc xắc lăn theo cách mà họ muốn.

But afterwards, scientists couldn't replicate his results,

Nhưng sau đó, các nhà khoa học không thể lặp lại kết quả này

and since replication is key to proving an idea,

và nó trở thành một vấn đề

vì tái lập kết quả là cốt lõi của việc chứng minh.

that was a problem.

Aside from scientists,

Bên cạnh các nhà khoa học,

there are also countless self-proclaimed telekinetics,

cũng có vô số người tự xưng có năng lực viễn di

but all have been exposed as tricksters,

nhưng tất cả chỉ là những kẻ lừa đảo

or can't perform under conditions where they're not totally in control,

hoặc không thể thực hiện trong môi trường không kiểm soát,

suggesting that they manipulate the situation to get the results they want.

cho thấy rằng họ đã thao túng tình hình để đạt được kết quả mong muốn.

Today, there's even a huge stash of prize money available from lots of organizations

Ngày nay, nhiều tổ chức treo thưởng cao cho ai

for anyone who can prove that psychic abilities, like telekinesis, are real.

có thể chứng minh khả năng tâm linh, như phép viễn di, là có thật.

But these riches remain unclaimed.

Nhưng những giải thưởng này vẫn còn vô chủ.

Observation #2:

Quan sát số 2:

When we investigate telekinesis,

Khi tìm hiểu về phép viễn di

there's no consensus about what exactly is being measured.

không có sự nhất trí về thứ được đo chính xác là gì.

Are powerful, Yoda-like brainwaves at work perhaps?

Có chăng là sóng não mạnh như của Yoda ư?

Since nobody agrees, it's difficult to apply a research standard,

Không có sự nhất trí, khó có thể áp dụng một tiêu chuẩn nghiên cứu

something required in all other types of science

để kiểm tra tính hợp lệ của các ý tưởng,

to test the validity of ideas.

điều cần thiết đối với mọi loại khoa học khác.

Observation #3:

Quan sát số 3:

The point of science is to discover the unknown,

Mục đích của khoa học là khám khá những bí ẩn

and in the history of scientific investigation,

trong lịch sử nghiên cứu khoa học

chắc chắn từng xảy ra trường hợp

it's definitely happened

that new discoveries have gone against established science,

những phát hiện mới đi ngược lại với những thuyết khoa học trước đó

and even overturned whole branches of science.

thậm chí làm đảo lộn toàn bộ các ngành khoa học.

Such discoveries must be proven extra carefully

Những phát minh này phải được chứng minh cực kì cẩn thận

to withstand skepticism.

để đập tan mọi nghi ngờ.

Trong trường hợp của phép viễn di,

In the case of telekinesis,

the idea goes against established science,

ý tưởng này chống lại nền khoa học sẵn có,

but lacks the powerful evidence in favor of it.

nhưng lại thiếu bằng chứng thuyết phục.

Our universe is controlled and explained by the laws of physics,

Thế giới của ta được kiểm soát và lý giải bởi các định luật vật lý,

and one of these laws tells us that brain waves can't control objects

một trong những định luật này nói rằng sóng não không thể điều khiển vật thể

because they're neither strong nor far-reaching enough

vì chúng không những không đủ mạnh mà còn không đủ xa

to influence anything outside of our skulls.

để tác động tới bất cứ thứ gì bên ngoài hộp sọ.

Physics also tells us that the only forces that can influence objects from afar

Vật lý cũng nói rằng lực duy nhất có thể tác động lên vật thể từ xa

are magnetic and gravitational.

là lực từ tính và lực hấp dẫn.

Probably the closest thing to telekinesis that science can explain

Có lẽ điều gần nhất tới phép viễn di mà khoa học có thể giải thích

is the use of thoughts to control a robotic arm.

là việc sử dụng suy nghĩ để điều khiển cánh tay robot.

In the brains of stroke patients who can't move,

Trong bộ não của bệnh nhân đột quỵ không thể cử động,

researchers can implant tiny wires into the region that controls movement,

các nhà nghiên cứu cấy ghép những sợi nhỏ vào vùng kiểm soát chuyển động

and then train the patient to concentrate on moving a robotic arm,

rồi hướng dẫn bệnh nhân tập trung di chuyển cánh tay robot,

which acts like an extension of their minds, and it works.

như một phần thân thể của mình.

Đó là một điều đáng kinh ngạc nhưng không phải phép viễn di.

It's amazing, but it isn't telekinesis.

The patients thoughts aren't just vague, undetectable things.

Suy nghĩ của bệnh nhân không phải là vật thể mơ hồ.

They're measurable brain signals,

Chúng là các tín hiệu não đo lường được, truyền qua các sợi dây tới robot.

translated through wires into a robot.

Science can measure, test and explain the motion,

Khoa học có thể chứng minh, kiểm tra và giải thích các chuyển động,

and that's how we've shown that this kind of mind control is real.

và đó là cách chứng minh sự tồn tại của điều khiển bằng suy nghĩ.

Science is a slow process of accumulating

Khoa học là một quá trình tích lũy

the evidence that either stands for or against an idea.

các bằng chứng để ủng hộ hoặc chống lại một ý tưởng nào đó.

When we stack up evidence,

Sau khi thu thập bằng chứng,

we can see which tower grows tallest,

ta sẽ thấy toà tháp nào là cao nhất,

and in the case of telekinesis, it's not the tower showing that it exists.

trong trường hợp của phép viễn di

toà tháp này không thể chứng minh rằng nó tồn tại.

Some say this mystical phenomenon can't fit within the confines of science,

Vài người cho rằng hiện tượng thần bí này không thuộc phạm trù khoa học,

and that's okay.

vậy cũng tốt thôi.

But then telekinesis becomes purely a matter of personal conviction.

Như vậy thì, phép viễn di trở thành vấn đề về niềm tin cá nhân.

Nếu một vấn đề không thể được xem xét một cách khoa học,

If something can't be assessed scientifically,

then it can't be described as scientific either.

nó không thể được miêu tả như một vấn đề khoa học.

So the results of our investigation

Vậy kết quả điều tra của chúng ta

reveal that however much we may want to believe

cho thấy rằng dù rất muốn tin rằng

that the force really is within us,

năng lực thực sự ở trong ta,

the case for telekinesis remains weak.

trường hợp của phép viễn di vẫn còn thiếu thuyết phục.

Sorry Neo, Carrie and Yoda.

Xin lỗi Neo, Carrie và Yoda.

Your skills are mind-blowing, but for now, they belong in the movies.

Kỹ năng của các bạn gây sững sờ

nhưng cho tới lúc này, chúng mới chỉ thuộc về phim ảnh.