Where do genes come from? - Carl Zimmer

Çeviri: Betül Tanrıkulu Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

You have about 20,000 genes in your DNA.

DNA'nızda yaklaşık 20.000 gen vardır.

They encode the molecules that make up your body,

Genler vücudunuzu oluşturan molekülleri kodlarlar.

from the keratin in your toenails, to the collagen at the tip of your nose,

Bu, ayak tırnağınızdaki keratinden burun ucunuzdaki kolajene,

to the dopamine surging around inside your brain.

beyninizde dolaşan dopamine kadar tüm molekülleri kapsar.

Other species have genes of their own.

Diğer türlerin de kendilerine özel genleri vardır.

A spider has genes for spider silk.

Örümcekler, örümcek ipeği genine sahiptir.

An oak tree has genes for chlorophyll, which turns sunlight into wood.

Meşe ağaçlarında güneş ışığını yaşama çeviren klorofil geni vardır.

So where did all those genes come from?

Peki tüm bu genler nereden geldi?

It depends on the gene.

Bu aslında gene bağlı.

Scientists suspect that life started on Earth about 4 billion years ago.

Bilim insanları dünya üzerinde yaşamın 4 milyar yıl önce başladığını düşünüyor.

The early life forms were primitive microbes

İlk yaşam formları canlı kalmak için

with a basic set of genes for the basic tasks required to stay alive.

basit işlemleri yapan genlere sahip ilkel mikroplardı.

They passed down those basic genes to their offspring

Bu basit genleri milyarlarca nesil boyunca

through billions of generations.

bir sonraki nesle geçirdiler.

Some of them still do the same jobs in our cells today, like copying DNA.

Bazıları hücrelerimizde hâlâ aynı işlemleri yapıyor; örneğin DNA kopyalamak.

But none of those microbes had genes for spider silk or dopamine.

Fakat bu mikropların hiçbirinin örümcek ipeği ya da dopamin geni yoktu.

There are a lot more genes on Earth today than there were back then.

Bugün dünyada çok daha fazla gen var.

It turns out that a lot of those extra genes were born from mistakes.

Öyle görünüyor ki bu genlerin çoğu yanlışlıkla oluştu.

Each time a cell divides, it makes new copies of its DNA.

Hücre her bölündüğünde DNA'sının yeni kopyalarını oluşturur.

Sometimes it accidentally copies the same stretch of DNA twice.

Fakat bazen yanlışlıkla aynı DNA dizisini iki kere kopyalar.

In the process, it may make an extra copy of one of its genes.

Bu süreçte, genlerden birinin fazladan bir kopyasını yapabilir.

At first, the extra gene works the same as the original one.

İlk başta yeni gen orijinal gen gibi işler.

But over the generations, it may pick up new mutations.

Fakat nesiller boyunca yeni mutasyonlar da geçirebilir.

Those mutations may change how the new gene works,

Bu mutasyonlar yeni genin işleyişini değiştirebilir

and that new gene may duplicate again.

ve yeni gen tekrar iki kere kopyalanabilir.

A surprising number of our mutated genes emerged more recently;

Mutasyona uğramış genlerimizin şaşırtıcı bir çoğunluğu nispeten yenidir;

many in just the past few million years.

çoğu son birkaç milyon yıl içinde oluşmuştur.

The youngest evolved after our own species broke off from our cousins, the apes.

En yenileri, türümüz kuzenlerimizden; yani primatlardan ayrıldığında oluştu.

While it may take over a million years for a single gene to give rise

Tek bir genin yeni bir gen ailesine dönüşmesi

to a whole family of genes,

bir milyon yıldan fazla sürse de,

scientists are finding that once the new genes evolve,

bilim insanları yeni genlerin oluştuktan sonra

they can quickly take on essential functions.

temel işlevleri hızlıca edinebildiğini düşünüyor.

For example, we have hundreds of genes for the proteins in our noses

Örneğin, burnumuzdaki proteinlerde koku moleküllerini alan

that grab odor molecules.

yüzlerce genimiz vardır.

The mutations let them grab different molecules,

Mutasyonlarla proteinler trilyonlarca farklı molekül

giving us the power to perceive trillions of different smells.

taşıyarak bize trilyonlarca farklı kokuyu algılama gücü verdi.

Sometimes mutations have a bigger effect on new copies of genes.

Bazen mutasyonların yeni genler üzerinde daha büyük etkileri olabilir.

They may cause a gene to make its protein in a different organ,

Mutasyon sayesinde bir gen proteinini başka bir organda

or at a different time of life,

veya yaşamının farklı bir döneminde oluşturabilir.

or the protein may start doing a different job altogether.

Veya protein tamamen farklı bir işlem yapmaya başlayabilir.

In snakes, for example, there's a gene that makes a protein for killing bacteria.

Örneğin yılanlarda bakteri öldüren protein geni vardır.

Long ago, the gene duplicated and the new copy mutated.

Uzun zaman önce gen ikilenmesinde oluşan yeni kopya mutasyona uğradı.

That mutation changed the signal in the gene

Ve bu mutasyon, genin proteini

about where it should make its protein.

oluşturduğu yeri değiştirdi.

Instead of becoming active in the snake's pacreas,

Yılanın pankreasında aktifleşmesi gerekirken,

it started making this bacteria-killing protein in the snake's mouth.

bakteri öldüren protein, yılanın ağzında oluşmaya başladı.

So when the snake bit its prey, this enzyme got into the animal's wound.

Yılan avını ısırdığında enzim hayvanın yarasından içeri giriyordu.

And when this protein proved to have a harmful effect,

Bu protein hayvanda zararlı bir etki gösteriyordu.

and helped the snake catch more prey,

Böylece yılan daha çok av yakalayabiliyor

it became favored.

ve bu da yılanın işine yarıyordu.

So now what was a gene in the pancreas makes a venom in the mouth

Önceden yılanın pankreasında yer alan gen yılanın ağzında

that kills the snake's prey.

avını öldüren bir zehre dönüşmüştü.

And there are even more incredible ways to make a new gene.

Ve yeni bir gen oluşturmak için çok daha inanılmaz yollar da var.

The DNA of animals and plants and other species

Hayvan, bitki ve diğer türlerin DNA'larında

contain huge stretches without any protein coding genes.

protein kodlayan gen içermeyen büyük diziler vardır.

As far as scientists can tell, its mostly random sequences

Bilim insanlarına göre bu genellikle bir işlevi olmayan

of genetic gibberish that serve no function.

ve rastgele sıralanan genetik anlamsızlıklardır.

These stretches of DNA sometimes mutate, just like genes do.

Bu DNA dizileri bazen genler gibi mutasyona uğrar.

Sometimes those mutations turn the DNA into a place

Bazen bu mutasyonlar DNA'yı hücrenin okuyabildiği

where a cell can start reading it.

bir şeye dönüştürür.

Suddenly the cell is making a new protein.

Birdenbire hücre yeni protein oluşturmaya başlar.

At first, the protein may be useless, or even harmful,

Önce proteinin bir faydası olmayabilir, hatta zararı bile olabilir.

but more mutations can change the shape of the protein.

Ama yeni mutasyonlarla protein şekli değişime uğrayabilir.

The protein may start doing something useful,

Yararlı bir şey yapmaya başlayabilir,

something that makes an organism healthier, stronger,

organizmayı daha sağlıklı ve güçlü hâle getirebilir

better able to reproduce.

ve daha iyi üremesini sağlayabilir.

Scientists have found these new genes at work in many parts of animal bodies.

Bilim insanları bu yeni genleri hayvanların farklı yerlerinde buldu.

So our 20,000 genes have many origins,

Yani vücudumuzdaki 20.000 gende yaşamın kökeninden

from the origin of life, to new genes still coming into existence from scratch.

DNA dizisinde oluşmakta olan yeni genlere kadar pek çok köken vardır.

As long as life is here on Earth, it will be making new genes.

Dünya'da yaşam olmaya devam ettikçe yeni genler oluşmaya devam edecek.