Where do genes come from? - Carl Zimmer

Tłumaczenie: Sylwia Gliniewicz Korekta: Marta Konieczna

You have about 20,000 genes in your DNA.

Twoje DNA tworzy około 20 tysięcy genów.

They encode the molecules that make up your body,

Geny kodują cząsteczki, z których składa się twoje ciało,

from the keratin in your toenails, to the collagen at the tip of your nose,

na przykład keratynę w paznokciach, kolagen na koniuszku nosa

to the dopamine surging around inside your brain.

oraz dopaminę, która kłębi się w mózgu.

Other species have genes of their own.

Inne gatunki mają własne geny.

A spider has genes for spider silk.

Pająk ma geny do produkcji nici pajęczej.

Dąb ma geny do wytwarzania chlorofilu, który zmienia światło słoneczne w drewno.

An oak tree has genes for chlorophyll, which turns sunlight into wood.

So where did all those genes come from?

Skąd wzięły się wszystkie geny?

To zależy od genu.

It depends on the gene.

Naukowcy uważają, że życie na Ziemi pojawiło się około 4 miliardów lat temu.

Scientists suspect that life started on Earth about 4 billion years ago.

Wczesne formy życia były prymitywnymi mikrobami

The early life forms were primitive microbes

with a basic set of genes for the basic tasks required to stay alive.

z podstawowym zestawem genów, aby utrzymać się przy życiu.

Mikroby przekazywały geny potomstwu

They passed down those basic genes to their offspring

przez miliardy pokoleń.

through billions of generations.

Niektóre nadal wykonują te same zadania w naszych komórkach,

Some of them still do the same jobs in our cells today, like copying DNA.

jak na przykład kopiowanie DNA.

But none of those microbes had genes for spider silk or dopamine.

Jednak żaden z mikrobów nie miał genów do produkcji nici pajęczej ani dopaminy.

There are a lot more genes on Earth today than there were back then.

Na Ziemi jest obecnie dużo więcej genów.

Wiele z dodatkowych genów jest wynikiem błędów.

It turns out that a lot of those extra genes were born from mistakes.

Each time a cell divides, it makes new copies of its DNA.

Za każdym razem, gdy komórka się dzieli, tworzy nowe kopie swojego DNA.

Sometimes it accidentally copies the same stretch of DNA twice.

Czasem przypadkowo kopiuje ten sam odcinek DNA dwukrotnie.

To może spowodować powstanie dodatkowej kopii jednego z genów.

In the process, it may make an extra copy of one of its genes.

Najpierw dodatkowy gen działa tak samo jak oryginalny.

At first, the extra gene works the same as the original one.

But over the generations, it may pick up new mutations.

Jednak przez wiele pokoleń może ulec mutacjom.

Mutacje mogą zmienić sposób działania nowego genu,

Those mutations may change how the new gene works,

and that new gene may duplicate again.

który może się znowu powielić.

Zaskakująco duża liczba mutacji pojawiła się całkiem niedawno,

A surprising number of our mutated genes emerged more recently;

many in just the past few million years.

a wiele z nich dopiero kilka milionów lat temu.

Najmłodsze z genów wyewoluowały,

The youngest evolved after our own species broke off from our cousins, the apes.

gdy oddzieliliśmy się od naszych kuzynów, małp człekokształtnych.

Choć potrzeba ponad miliona lat, aby pojedynczy gen

While it may take over a million years for a single gene to give rise

dał początek całej rodzinie genów,

to a whole family of genes,

scientists are finding that once the new genes evolve,

naukowcy odkrywają, że gdy tylko pojawiają się nowe geny,

they can quickly take on essential functions.

to bardzo szybko przejmują podstawowe funkcje.

For example, we have hundreds of genes for the proteins in our noses

Na przykład mamy setki genów

kodujących białka w naszych nosach,

that grab odor molecules.

które wyłapują cząsteczki zapachów.

The mutations let them grab different molecules,

Mutacje pozwalają wyłapywać różne cząsteczki.

giving us the power to perceive trillions of different smells.

Dzięki temu rozpoznajemy biliony różnych zapachów.

Sometimes mutations have a bigger effect on new copies of genes.

Czasami mutacje wpływają bardziej na nowe kopie genów.

They may cause a gene to make its protein in a different organ,

Mogą sprawić, że gen koduje białko w innym narządzie

or at a different time of life,

lub na innym etapie życia,

or the protein may start doing a different job altogether.

lub to białko przejmie zupełnie nową funkcję.

Na przykład węże mają gen kodujący białko,

In snakes, for example, there's a gene that makes a protein for killing bacteria.

które służy do zabijania bakterii.

Long ago, the gene duplicated and the new copy mutated.

Dawno temu ten gen został skopiowany i nowa kopia uległa mutacji.

Mutacja zmieniła w genie sygnał,

That mutation changed the signal in the gene

about where it should make its protein.

gdzie ma kodować swoje białko.

Instead of becoming active in the snake's pacreas,

Zamiast aktywować się w trzustce węża,

it started making this bacteria-killing protein in the snake's mouth.

gen zaczął produkować bakteriobójcze białko

w jamie gębowej.

So when the snake bit its prey, this enzyme got into the animal's wound.

Gdy wąż ukąsił ofiarę, enzym dostał się do rany zwierzęcia.

Kiedy białko okazało się mieć szkodliwy skutek

And when this protein proved to have a harmful effect,

and helped the snake catch more prey,

i pomogło wężom w złapaniu większej ilości zdobyczy,

it became favored.

wtedy stało się korzystne.

So now what was a gene in the pancreas makes a venom in the mouth

Teraz gen, kiedyś działający w trzustce, produkuje w pysku węża jad,

that kills the snake's prey.

który zabija zdobycz.

And there are even more incredible ways to make a new gene.

Są jeszcze bardziej niebywałe sposoby tworzenia nowych genów.

The DNA of animals and plants and other species

DNA zwierząt, roślin i innych gatunków

contain huge stretches without any protein coding genes.

zawiera bardzo długie odcinki, w których nie ma genów kodujących białka.

As far as scientists can tell, its mostly random sequences

Do tej pory naukowcy uważali, że to w większości losowe sekwencje

genetycznego bełkotu, który nie pełni żadnej funkcji.

of genetic gibberish that serve no function.

These stretches of DNA sometimes mutate, just like genes do.

Te odcinki DNA czasem ulegają mutacji, zupełnie tak jak geny.

Sometimes those mutations turn the DNA into a place

Czasami mutacje przekształcają ten kod w obszar,

where a cell can start reading it.

od którego komórka może zacząć odczytywać DNA.

Suddenly the cell is making a new protein.

Wtedy komórka znienacka produkuje nowe białko.

At first, the protein may be useless, or even harmful,

Białko może być początkowo bezużyteczne lub nawet szkodliwe,

but more mutations can change the shape of the protein.

ale kolejne mutacje mogą zmienić kształt białka.

The protein may start doing something useful,

To białko może zacząć robić coś użytecznego,

something that makes an organism healthier, stronger,

coś, co sprawi, że organizm będzie zdrowszy, silniejszy,

better able to reproduce.

lepiej przystosowany do reprodukcji.

Scientists have found these new genes at work in many parts of animal bodies.

Naukowcy odkryli nowe geny w wielu częściach ciała u zwierząt.

So our 20,000 genes have many origins,

Zatem nasze 20 tysięcy genów pochodzi z różnych źródeł,

from the origin of life, to new genes still coming into existence from scratch.

zaczynając od początków życia, aż do genów powstających od zera.

As long as life is here on Earth, it will be making new genes.

Dopóki życie będzie tutaj na Ziemi, dopóty będzie tworzyć nowe geny.