Would you sacrifice one person to save five? - Eleanor Nelsen

Beş kişiyi kurtarmak için bir kişiyi feda eder miydiniz? - Eleanor Nelsen

Çeviri: Selda Yener Gözden geçirme: Yunus ASIK

Imagine you're watching a runaway trolley barreling down the tracks

Kontrolden çıkmış bir tramvayın raylardan aşağı doğru

straight towards five workers who can't escape.

kaçması mümkün olmayan beş işçinin üzerine hızla gittiğini gördüğünüzü düşünün.

You happen to be standing next to a switch

Her nasıl olduysa tramvayı

that will divert the trolley onto a second track.

diğer raya geçirecek olan bir düğmenin yanında duruyorsunuz.

Here's the problem.

Soru şu:

That track has a worker on it, too, but just one.

Rayda çalışan bir işçi var, ama tek bir tane.

What do you do?

Ne yaparsınız?

Do you sacrifice one person to save five?

Beş kişiyi kurtarmak için bir kişiyi feda eder misiniz?

This is the trolley problem,

Bu tramvay problemi,

a version of an ethical dilemma that philosopher Philippa Foot devised in 1967.

1967 yılında Philippa Foot adlı filozofun kurguladığı bir etik ikilemdir.

It's popular because it forces us to think about how to choose

Oldukça meşhurdur çünkü bizi iyiyi seçmenin olmadığı zamanları

when there are no good choices.

düşünmeye zorluyor.

Do we pick the action with the best outcome

En iyi sonucu olan davranışı mı seçeriz

or stick to a moral code that prohibits causing someone's death?

yoksa birinin ölümüne sebep olmayı engelleyen ahlaki değere mi bağlı kalırız?

In one survey, about 90% of respondents said that it's okay to flip the switch,

Bir araştırmada deneklerin %90'ı beş kişiyi kurtarmak için

letting one worker die to save five,

bir kişinin ölmesine müsaade ederek düğmeyi çevirmeyi seçmiştir,

and other studies, including a virtual reality simulation of the dilemma,

ikilemin sanal gerçeklik simülasyonu olan diğer araştırmalar da

have found similar results.

benzer sonuçlara ulaşmıştır.

These judgments are consistent with the philosophical principle of utilitarianism

Bu görüşler, ahlaken doğru olan davranışın iyi olmayı azami sayıda insan için

which argues that the morally correct decision

maksimuma çıkarmasını savunan

is the one that maximizes well-being for the greatest number of people.

faydacılık felsefesinin prensibiyle tutarlıdır.

The five lives outweigh one,

Beş kişinin hayatı bir kişinin hayatına ağır basar,

even if achieving that outcome requires condemning someone to death.

bu sonuca ulaşmak bir kişiyi öldürmeyi gerektirse bile.

But people don't always take the utilitarian view,

Fakat insanlar her zaman faydacı görüşü seçmez,

which we can see by changing the trolley problem a bit.

bunu tramvay problemini biraz değiştirerek görebiliriz.

This time, you're standing on a bridge over the track

Bu sefer, rayların üstünde bir köprüde duruyorsunuz,

as the runaway trolley approaches.

tramvay gittikçe yaklaşıyor.

Now there's no second track,

İkinci bir ray yok,

but there is a very large man on the bridge next to you.

ama köprünün üzerinde, yanınızda çok şişman bir adam var.

If you push him over, his body will stop the trolley,

Eğer onu iterseniz, vücudu beş kişinin hayatını kurtararak

saving the five workers,

tramvayı durduracak,

but he'll die.

ama kendi ölecek.

To utilitarians, the decision is exactly the same,

Faydacılara göre karar tamamen aynıdır,

lose one life to save five.

beş kişiyi kurtarmak için birini kaybetmek.

But in this case, only about 10% of people

Fakat bu vakada insanların sadece %10 kadarı

say that it's OK to throw the man onto the tracks.

adamı rayların üstüne atmayı kabul ediyor.

Our instincts tell us that deliberately causing someone's death

İç güdülerimiz birinin ölümüne kasten sebep olmanın

is different than allowing them to die as collateral damage.

ikincil zarar olarak ölmesine müsaade etmekten farklı olduğunu söyler.

It just feels wrong for reasons that are hard to explain.

Açıklaması zor olan bazı sebeplerden ötürü yanlış gelir.

This intersection between ethics and psychology

Etik ve psikoloji arasındaki bu kesişim

is what's so interesting about the trolley problem.

tramvay problemini ilginç kılan şeydir.

The dilemma in its many variations reveal that what we think is right or wrong

Birçok varyasyonu olan ikilem, doğru ya da yanlış olduğunu düşündüğümüz şeyin

depends on factors other than a logical weighing of the pros and cons.

artı ve eksilerin mantıksal tartımından başka etkenlere bağlı olduğunu gösteriyor.

For example, men are more likely than women

Örneğin, erkeklerin adamı köprüden atmayı

to say it's okay to push the man over the bridge.

kabul etmesi kadınlardan daha olasıdır.

So are people who watch a comedy clip before doing the thought experiment.

Düşünce deneyinden önce komik video seyreden insanların da.

And in one virtual reality study,

Bir sanal gerçeklik araştırmasında,

people were more willing to sacrifice men than women.

insanlar kadınlardan çok erkekleri kurban etmeyi istiyordu.

Researchers have studied the brain activity

Araştırmacılar, klasik ve köprü versiyonlarını

of people thinking through the classic and bridge versions.

düşünen insanların beyinsel faaliyetlerini incelemiştir.

Both scenarios activate areas of the brain involved in conscious decision-making

Her iki senaryo beynin bilinçli karar verme ve duygusal tepkilerini

and emotional responses.

kapsayan alanlarını harekete geçirir.

But in the bridge version, the emotional response is much stronger.

Ancak köprü versiyonunda duygusal tepki daha fazladır.

So is activity in an area of the brain

Beynin bir kısmının faaliyeti de

associated with processing internal conflict.

iç çatışmayı işlemden geçirmek ile ilişkilidir.

Why the difference?

Fark eden ne?

One explanation is that pushing someone to their death feels more personal,

Bir açıklaması şöyle ki; birilerini ölüme itmek, başka birini öldürmeye

activating an emotional aversion to killing another person,

duygusal bir isteksizlik uyandırarak daha kişisel gibi gelir,

but we feel conflicted because we know it's still the logical choice.

ancak yine de mantıklı olanın o olduğunu bildiğimiz için çelişkiye düşeriz.

"Trolleyology" has been criticized by some philosophers and psychologists.

Tramvay problemi bazı felsefeci ve psikologlar tarafından eleştirilmiştir.

They argue that it doesn't reveal anything because its premise is so unrealistic

Temel dayanağı o kadar gerçek dışıdır ki, deneye katılanlar bunu ciddiye almaz.

that study participants don't take it seriously.

Dolayısıyla hiçbir şeyi açığa çıkarmadığını savunurlar.

But new technology is making this kind of ethical analysis

Fakat yeni teknoloji bu tür etik analizleri

more important than ever.

hiç olmadığı kadar önemli hale getiriyor.

For example, driver-less cars may have to handle choices

Mesela, sürücüsüz arabalar daha büyük bir kazayı engellemek için

like causing a small accident to prevent a larger one.

küçük bir kazaya neden olmak gibi seçenekleri kullanmak zorunda kalabilir.

Meanwhile, governments are researching autonomous military drones

Bu arada hükumetler, daha yüksek değerli hedefleri vurmak için

that could wind up making decisions of whether they'll risk civilian casualties

sivil kayıpları riske atıp atmadığına karar vererek harekete geçebilen

to attack a high-value target.

insansız askeri uçakları inceliyor.

If we want these actions to be ethical,

Bu eylemlerin etik olmasını istiyorsak

we have to decide in advance how to value human life

öncelikle insan hayatına değer verme ve çoğunluğun iyiliğine hüküm verme şekline

and judge the greater good.

karar vermek zorundayız.

So researchers who study autonomous systems

Otomatik sistemleri inceleyen araştırmacılar,

are collaborating with philosophers

makinelerin programlama etiğinin

to address the complex problem of programming ethics into machines,

karmaşık problemlerine göndermede bulunan felsefecilerle iş birliği yapıyor.

which goes to show that even hypothetical dilemmas

Bu ise, varsayımsal ikilemlerin bile gerçek dünya ile çarpışmasına

can wind up on a collision course with the real world.

son verebileceğini gösteriyor.