Would you sacrifice one person to save five? - Eleanor Nelsen

Translator: Ani Aslanyan Reviewer: Sona Martirossian

Imagine you're watching a runaway trolley barreling down the tracks

Պատկերացրեք, որ ականատես եք լինում, թե ինչպես է գծերից դուրս եկած տրամվայը

straight towards five workers who can't escape.

սլանում հինգ բանվորների ուղղությամբ, ովքեր չեն կարող փախչել:

You happen to be standing next to a switch

Դուք կանգնած եք լծակի կողքին,

that will divert the trolley onto a second track.

որով կարող եք փոխել տրամվայի ուղղությունը, որ այն սլանա մեկ այլ գծով:

Here's the problem.

Սակայն խնդիրն այն է,

That track has a worker on it, too, but just one.

որ այդ գծի վրա ևս բանվոր կա, բայց ընդամենը մեկը:

Ի՞նչ կանեիք,

What do you do?

Do you sacrifice one person to save five?

կզոհաբերեի՞ք մեկին՝ հանուն հինգի:

This is the trolley problem,

Սա, այսպես կոչված, «Տրամվայի խնդիրն» է՝ բարոյագիտական

a version of an ethical dilemma that philosopher Philippa Foot devised in 1967.

երկընտրանքի տարբերակ,որը փիլիսոփա Ֆիլիպա Ֆութը մշակել է 1967 թվականին:

Սա հայտնի խնդիր է, քանի որ ստիպում է մտածել,

It's popular because it forces us to think about how to choose

թե ինչպես կվարվենք, եթե լավ լուծումները բացակայում են:

when there are no good choices.

Do we pick the action with the best outcome

Կընտրենք լավագույն ելքով տարբերա՞կը,

or stick to a moral code that prohibits causing someone's death?

թե՞՝ կառաջնորդվենք բարոյական նորմերով, որոնք արգելում են սպանել ինչ-որ մեկին:

In one survey, about 90% of respondents said that it's okay to flip the switch,

Մի հարցման ժամանակ մարդկանց մոտ 90%-ը նշել է, որ ճիշտը ուղղությունը փոխելն է,

letting one worker die to save five,

որպեսզի մահանա մեկ բանվոր, իսկ հինգը փրկվեն:

and other studies, including a virtual reality simulation of the dilemma,

Մյուս, այդ թվում՝ երկընտրանքի վիրտուալ իրականության մոդելավորման եղանակով

have found similar results.

կատարված հարցումները նույն եզրակացությանն են հանգեցնում:

These judgments are consistent with the philosophical principle of utilitarianism

Այս տեսակետը համապատասխանում է օգտապաշտության փիլիսոփայական սկզբունքին,

which argues that the morally correct decision

ըստ որի՝ բարոյական առումով ճիշտ որոշումն այն է,

is the one that maximizes well-being for the greatest number of people.

որն օգտակար է մեծամասնության համար:

The five lives outweigh one,

Հինգ կյանքն ավելի կարևոր է, քան մեկը,

even if achieving that outcome requires condemning someone to death.

նույնիսկ եթե հանուն նրանց ինչ-որ մեկը դատապարտվում է մահվան:

But people don't always take the utilitarian view,

Բայց մարդիկ միշտ չէ, որ առաջնորդվում են օգտապաշտական

which we can see by changing the trolley problem a bit.

սկզբունքով, որում կարող ենք համոզվել՝ մի փոքր փոփոխելով տրամվայի խնդիրը:

This time, you're standing on a bridge over the track

Այս անգամ կանգնած եք երկաթգծի վրայով անցնող կամրջին,

as the runaway trolley approaches.

իսկ գծերից դուրս եկած տրամվայը մոտենում է:

Now there's no second track,

Երկրորդ ուղի չկա,

but there is a very large man on the bridge next to you.

բայց Ձեր կողքին կանգնած է բավականին գեր մի տղամարդ:

If you push him over, his body will stop the trolley,

Եթե հրելով ցած գցեք նրան, տրամվայը կկանգնի,

saving the five workers,

և հինգ բանվորները կփրկվեն,

but he'll die.

բայց նա կմահանա:

To utilitarians, the decision is exactly the same,

Օգտապաշտների համար որոշումը նույնն է.

lose one life to save five.

Զոհաբերել մեկին՝ հանուն հինգի:

But in this case, only about 10% of people

Սակայն այս դեպքում մարդկանց միայն 10%-ն է նշում,

say that it's OK to throw the man onto the tracks.

որ տղամարդուն հրելը բարոյական տեսակետից ճիշտ է:

Our instincts tell us that deliberately causing someone's death

Մենք բնազդաբար կարծում ենք, որ միտումնավոր ինչ-որ մեկին կյանքից զրկելն

is different than allowing them to die as collateral damage.

այլ բան է,իսկ թողնելը, որ մարդ մահանա արտաքին ազդեցության հետևանքով՝ մեկ այլ:

It just feels wrong for reasons that are hard to explain.

Այս քայլը բարոյական տեսակետից սխալ է համարվում,բայց դժվար է բացատրել, թե ինչու:

This intersection between ethics and psychology

Էթիկայի և հոգեբանության հենց այս հատումն էլ

is what's so interesting about the trolley problem.

հետաքրքիր է դարձնում տրամվայի խնդիրը:

The dilemma in its many variations reveal that what we think is right or wrong

Այս երկընտրանքն իր մի քանի տարբերակներով ցույց է տալիս, որ այն, ինչ մենք ճիշտ կամ

depends on factors other than a logical weighing of the pros and cons.

սխալ ենք համարում, կախված է

ոչ թե տրամաբանական վերլուծությունից այլ որոշ գործոններից:

For example, men are more likely than women

Օրինակ, ի տարբերություն կանանց,

to say it's okay to push the man over the bridge.

տղամարդիկ ավելի հակված են ասելու, որ մարդուն հրելն ընդունելի է:

So are people who watch a comedy clip before doing the thought experiment.

Այսպես են մտածում նաև այն մարդիկ, ովքեր նախքան փորձը ծիծաղաշարժ հոլովակ են դիտել:

And in one virtual reality study,

Եվ վիրտուալ իրականության ուսումնասիրություններից մեկի ժամանակ

people were more willing to sacrifice men than women.

մարդիկ ավելի հակված էին զոհաբերել տղամարդկանց, քան կանանց:

Researchers have studied the brain activity

Հետազոտողներն ուսումնասիրել են նաև ուղեղի գործունեությունը,

of people thinking through the classic and bridge versions.

երբ մարդիկ մտածում են խնդրի սովորական և կամրջով տարբերակների մասին:

Both scenarios activate areas of the brain involved in conscious decision-making

Երկու դեպքում էլ ակտիվանում են ուղեղի այն հատվածները, որոնք պատասխանատու են

գիտակցված որոշումներ կայացնելու և զգացմունքային արձագանքի համար:

and emotional responses.

But in the bridge version, the emotional response is much stronger.

Բայց կամրջով տարբերակում զգացմունքային արձագանքն ավելի ուժեղ է:

Բացի այդ, ակտիվանում է նաև ուղեղի այն հատվածը, որը պատասխանատու է

So is activity in an area of the brain

associated with processing internal conflict.

ներքին հակասությունների կարգավորման համար:

Իսկ ի՞նչն է տարբերությունը:

Why the difference?

Բացատրություններից մեկն այն է,

One explanation is that pushing someone to their death feels more personal,

որ ինչ-որ մեկին կյանքից զրկելը մարդն ավելի մոտ է ընդունում սրտին,

ինչի արդյունքում մարդու մոտ առաջանում է

activating an emotional aversion to killing another person,

մեկ այլ մարդու սպանելու հուզական հակակրանք, բայց, միևնույն է,

but we feel conflicted because we know it's still the logical choice.

մենք ներքին հակասություն ենք զգում, քանի որ գիտենք,

"Trolleyology" has been criticized by some philosophers and psychologists.

որ դա է տրամաբանական ընտրությունը:

Որոշ փիլիսոփաներ ու հոգեբաններ քննադատել են «Տրամվայաբանությունը»:

They argue that it doesn't reveal anything because its premise is so unrealistic

Նրանք պնդում են, որ այն ոչինչ էլ չի բացահայտում, քանի որ դրա նախապայմաններն

այնքան անիրական են, որ ուսումնասիրության մասնակիցները այն լուրջ չեն ընդունում:

that study participants don't take it seriously.

Սակայն նորագույն տեխնոլոգիայի զարգացման շնորհիվ

But new technology is making this kind of ethical analysis

more important than ever.

այսպիսի էթիկական վերլուծությունները շատ ավելի են կարևորվում:

For example, driver-less cars may have to handle choices

Օրինակ, շատ հնարավոր է, որ առանց վարորդի ավտոմեքենաները ստիպված լինեն

like causing a small accident to prevent a larger one.

փոքր վթարի պատճառ դառնալ՝ ավելի մեծ վթարներից խուսափելու համար:

Միևնույն ժամանակ, պետական մարմիններն ուսումնասիրում են

Meanwhile, governments are researching autonomous military drones

անօդաչու ռազմական դրոնները, որոնք կկարողանան որոշել՝ արդյո՞ք արժե

that could wind up making decisions of whether they'll risk civilian casualties

վտանգի ենթարկել քաղաքացիական անձանց կյանքերը կարևոր թիրախ խոցելու համար:

to attack a high-value target.

Եթե ուզում ենք, որ այդ գործողությունները բարոյական լինեն,

If we want these actions to be ethical,

we have to decide in advance how to value human life

պետք է նախապես որոշենք,

թե ինչպես գնահատել մարդկային կյանքը և դատել, թե որն է ավելի արժեքավոր:

and judge the greater good.

So researchers who study autonomous systems

Այսպիսով, ինքնաշխատ համակարգերի հետ աշխատող

are collaborating with philosophers

հետազոտողները համագործակցում են փիլիսոփաների հետ,

to address the complex problem of programming ethics into machines,

որպեսզի լուծեն սարքերում բարոյականություն ծրագրելու խնդիրը

which goes to show that even hypothetical dilemmas

ինչը ցույց է տալիս,

նույնիսկ հիպոթետիկ երկընտրանքները

can wind up on a collision course with the real world.

կարող են հակադրվել իրական կյանքին: