Would you sacrifice one person to save five? - Eleanor Nelsen

Bạn có hy sinh một người để cứu lấy năm người không? - Eleanor Nelsen

Translator: Ha Giang Nguyen Thi Reviewer: Dieu Dang NguyenTran

Imagine you're watching a runaway trolley barreling down the tracks

Hãy tưởng tượng bạn đang xem một đoàn tàu lửa đang lao dốc xuống đường ray

straight towards five workers who can't escape.

tiến thẳng về phía 5 người công nhân bị kẹt ở đường ray.

You happen to be standing next to a switch

Bạn đang được đứng kế một công tắc

that will divert the trolley onto a second track.

Cái đó sẽ chuyển hướng đoàn tàu sang một đường ray thứ hai.

Here's the problem.

Vấn đề là ở đây.

That track has a worker on it, too, but just one.

Đường ray đó cũng có một người công nhân, nhưng chỉ là một người.

What do you do?

Bạn làm thế nào ?

Do you sacrifice one person to save five?

Bạn có hy sinh một người để cứu năm ?

This is the trolley problem,

Đây là Vấn đề toa tàu,

a version of an ethical dilemma that philosopher Philippa Foot devised in 1967.

vấn đề tiến thoái lưỡng nan đạo đức mà triết gia Philippa Foot đặt ra năm 1967.

It's popular because it forces us to think about how to choose

Nó nổi tiếng bởi vì nó buộc chúng ta nghĩ làm thế nào để chọn lựa

when there are no good choices.

Khi không có lựa chọn nào tốt.

Do we pick the action with the best outcome

Chúng ta chọn hành động với kết quả tốt nhất

or stick to a moral code that prohibits causing someone's death?

hay ràng buộc trong phạm vi đạo đức không gây ra cái chết cho một ai ?

In one survey, about 90% of respondents said that it's okay to flip the switch,

Trong một cuộc khảo sát, khoảng 90% người được hỏi đồng ý để bật công tắc,

letting one worker die to save five,

cho một công nhân chết để cứu 5 người

and other studies, including a virtual reality simulation of the dilemma,

và các nghiên cứu khác, bao gồm một mô phỏng thực tế của tình trạng khó xử,

have found similar results.

đã tìm ra kết quả tương tự.

These judgments are consistent with the philosophical principle of utilitarianism

Những ý kiến này phù hợp với nguyên lý triết học Chủ Nghĩa Vị Lợi

which argues that the morally correct decision

được biện hộ rằng quyết định đúng đắn về đạo đức

is the one that maximizes well-being for the greatest number of people.

là quyết định đem lại lợi ích cho số đông.

The five lives outweigh one,

Năm người thì hơn một người,

even if achieving that outcome requires condemning someone to death.

ngay cả khi để đạt được kết quả đó đòi hỏi một ai đó phải chết.

But people don't always take the utilitarian view,

Nhưng con người không phải luôn đi theo cách nhìn thực lợi.

which we can see by changing the trolley problem a bit.

Chúng ta có thể thay đổi vấn đề tàu điện một chút.

This time, you're standing on a bridge over the track

Thời điểm đó, bạn đang đứng trên cây cầu bắt qua đừng ray

as the runaway trolley approaches.

khi xe điện đến gần.

Now there's no second track,

Bây giờ không có đường ray thứ hai,

but there is a very large man on the bridge next to you.

nhưng có một người đàn ông rất lớn ở trên cầu kế bên bạn.

If you push him over, his body will stop the trolley,

Nếu bạn đẩy anh ta lên, cơ thể anh ta sẽ dừng xe điện lại,

saving the five workers,

cứu 5 công nhân,

but he'll die.

nhưng anh ấy sẽ chết.

To utilitarians, the decision is exactly the same,

Những người thực lợi, sẽ vẫn chọn như cũ,

lose one life to save five.

mất một người để cứu năm người.

But in this case, only about 10% of people

Nhưng trong trường hợp này, chỉ khoảng 10% người

say that it's OK to throw the man onto the tracks.

đồng ý đẩy người đàn ông xuống đường ray.

Our instincts tell us that deliberately causing someone's death

Bản năng của chúng ta nói rằng cố ý gây ra cái chết cho ai đó

is different than allowing them to die as collateral damage.

khác với việc cho họ chết như một tai nạn phát sinh.

It just feels wrong for reasons that are hard to explain.

Điều đó chỉ có vẻ sai trái đối với những lí do khó giải thích mà thôi.

This intersection between ethics and psychology

Sự giao thoa giữa đạo đức và tâm lý này

is what's so interesting about the trolley problem.

là những điều vô cùng thú vị về vấn đề xe điện.

The dilemma in its many variations reveal that what we think is right or wrong

Tình thế nan giải nhiều trường hợp tiết lộ điều chúng ta nghĩ là đúng hay sai

depends on factors other than a logical weighing of the pros and cons.

phụ thuộc vào các yếu tố khác ngoài sức nặng hợp lý của các ưu và khuyết điểm.

For example, men are more likely than women

Ví dụ, đàn ông có thường đồng ý

to say it's okay to push the man over the bridge.

đẩy người người đó xuống cầu hơn phụ nữ.

So are people who watch a comedy clip before doing the thought experiment.

Những người được xem phim hài trước khi được hỏi cũng có ý kiến như vậy.

And in one virtual reality study,

Và trong một nghiên cứu thức tế ảo,

people were more willing to sacrifice men than women.

người ta sẵn sàng hy sinh đàn ông hơn phụ nữ.

Researchers have studied the brain activity

Các nhà khoa học đã nghiên cứu hoạt động não của mọi người

of people thinking through the classic and bridge versions.

trong trường hợp "công tắc" và "cây cầu".

Both scenarios activate areas of the brain involved in conscious decision-making

Cả hai hoàn cảnh đều kích hoạt các vùng não liên quan đến việc quyết định

and emotional responses.

và các phản ứng cảm xúc.

But in the bridge version, the emotional response is much stronger.

Trong trường hợp "cây cầu", phản ứng cảm xúc mạnh mẽ hơn.

So is activity in an area of the brain

Ở vùng não liên kết với quá trình

associated with processing internal conflict.

xung đột nội tâm cũng phản ứng như vậy.

Why the difference?

Tại sao có sự khác biệt?

One explanation is that pushing someone to their death feels more personal,

Một lí giải là việc đẩy ai đó đến cái chết thiên về cá nhân hơn,

activating an emotional aversion to killing another person,

gợi sự ác cảm cảm xúc đối với việc giết người khác,

but we feel conflicted because we know it's still the logical choice.

nhưng ta lại thấy mâu thuẫn bởi ta biết đó vẫn là sự lựa chọn hợp lý.

"Trolleyology" has been criticized by some philosophers and psychologists.

Giả thuyết xe điện đã bị chỉ trích bởi một số nhà triết học và tâm lí học.

They argue that it doesn't reveal anything because its premise is so unrealistic

Họ cho rằng điều đó không nói lên điều gì bởi giả thuyết đưa ra là vô thực

that study participants don't take it seriously.

cho nên những người tham gia khảo sát không trả lời nghiêm túc.

But new technology is making this kind of ethical analysis

Nhưng công nghệ mới đang làm cho kiêu phân tích đạo đức này

more important than ever.

trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

For example, driver-less cars may have to handle choices

Ví dụ, xe tự động không người lái sẽ chọn gây ra

like causing a small accident to prevent a larger one.

một tai nạn nhỏ để ngăn chặn tai nạn lớn hơn.

Meanwhile, governments are researching autonomous military drones

Trong khi đó, chính phủ đang nghiên cứu những chiếc máy bay quân sự tự lái

that could wind up making decisions of whether they'll risk civilian casualties

có thể đưa ra quyết định có nên mạo hiểm tổn mạng sống con người

to attack a high-value target.

để tấn công mục tiêu quan trọng hay không.

If we want these actions to be ethical,

Nếu chúng ta muốn những việc này hợp lẽ,

we have to decide in advance how to value human life

ta phải quyết định trước cách đanh giá mạng sống con người

and judge the greater good.

và xem lợi ích nào là lớn hơn.

So researchers who study autonomous systems

Vì thế các nhà nghiên cứu những hệ thống tự động

are collaborating with philosophers

đang hợp tác với các triết gia

to address the complex problem of programming ethics into machines,

để xác định vấn đề phức tạp khi chạy chương trình đạo đức cho máy móc,

which goes to show that even hypothetical dilemmas

điều đó cho thấy ngay cả những tình thế giả định

can wind up on a collision course with the real world.

cũng có thể xuất hiện trong thực tế.