The past, present and future of the bubonic plague - Sharon N. DeWitte

Çeviri: Beril Marhan Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Imagine if half the people in your neighborhood, your city,

Mahallenizdeki, şehrinizdeki ve hatta ülkenizdeki insanların

or even your whole country were wiped out.

yarısının öldüğünü düşünün.

It might sound like something out of an apocalyptic horror film,

Kulağa kıyamet konulu bir korku filmi gibi gelebilir

but it actually happened in the 14th century

ama bunlar 14. yüzyılda "Kara Ölüm" olarak bilinen

during a disease outbreak known as the Black Death.

bir hastalık salgını sırasında gerçekten yaşandı.

Spreading from China through Asia, the Middle East, Africa and Europe,

Çin'den Asya, Orta Doğu, Afrika ve Avrupa boyunca yayılarak

the devastating epidemic destroyed as much as 1/5 of the world's population,

bu yıkıcı hastalık, dünya nüfusunun 5'te 1'ini yok etti

killing nearly 50% of Europeans in just four years.

ve Avrupa nüfusunun yarısını sadece 4 yılda öldürdü.

One of the most fascinating and puzzling things abut the Black Death

Kara Ölüm hakkındaki etkileyici ve anlaşılmaz şeylerden biri de

is that the illness itself was not a new phenomenon

hastalığın yeni bir olgu olmadığı

but one that has affected humans for centuries.

ve insanları yüzyıllardır etkilediğidir.

DNA analysis of bone and tooth samples from this period,

Bu dönemdeki ve daha önce gerçekleşen bir salgın olan

as well as an earlier epidemic known as the Plague of Justinian in 541 CE,

M.S 541 yılındaki Justinianos Veba Salgını dönemindeki diş ve kemiklerin DNA analizi

has revealed that both were caused by Yersinia pestis,

her iki hastalığında bugünkü bubonik vebaya yol açan

the same bacterium that causes bubonic plague today.

aynı bakteri olan Yersinia pestis tarafından meydana geldiğini gösterir.

What this means is that the same disease caused by the same pathogen

Bu, aynı patojenden meydana gelen aynı hastalığın tarih boyunca

can behave and spread very differently throughout history.

tamamen farklı bir şekilde davranıp farklı yollarla yayılabileceğini gösterir.

Even before the use of antibiotics, the deadliest oubreaks in modern times,

Antibiyotik kullanımdan önce bile, 20. yüzyılın başlarında Hindistan'da

such as the ones that occurred in early 20th century India,

meydana gelenler gibi modern zamanlardaki ölümcül salgınlar

killed no more than 3% of the population.

nüfusun %3'ünden fazlasını öldüremedi.

Modern instances of plague also tend to remain localized,

Günümüzde veba bölgesel sınırlar içinde kalıyor ya da

or travel slowly, as they are spread by rodent fleas.

kemirgen pireleri tarafından taşındığı için yayılsa bile yavaş yayılıyor.

But the medieval Black Death, which spread like wildfire,

Fakat süratle yayılan Orta Çağ vebası

was most likely communicated directly from one person to another.

büyük ihtimalle insandan insana geçiyordu.

And because genetic comparisons of ancient to modern strains of Yersinia pestis

Eski ve modern bubonik veba bakterilerinin karşılaştırılması

have not revealed any significantly functional genetic differences,

sonucu göze çarpan bir genetik fark ortaya çıkmadı,

the key to why the earlier outbreak was so much deadlier

bu da önceki salgınların neden bu kadar ölümcül olduğu sırrının

must lie not in the parasite but the host.

bakteride değil, hastada yattığını gösterir.

For about 300 years during the High Middle Ages,

Orta Çağ döneminde 300 yıl boyunca,

a warmer climate and agricultural improvements

ılıman iklim ve tarımsal gelişmeler

had led to explosive population growth throughout Europe.

nüfusun Avrupa boyunca artmasına neden oldu.

But with so many new mouths to feed,

Ama beslenmek zorunda olan bu kadar

the end of this warm period spelled disaster.

insan yüzünden bu ılıman dönem felaketlere yol açmaya başladı.

High fertility rates combined with reduced harvest,

İşgücü arzı çok olmasına rağmen maaşlar azdı

meant the land could no longer support its population,

ve yüksek doğum oranı ile düşük üretim birleştiğinde

while the abundant supply of labor kept wages low.

toprağın nüfusunu destekleyemediği ortaya çıktı.

As a result, most Europeans in the early 14th century

Sonuç olarak 14. yüzyıldaki çoğu Avrupalının yaşam standartları düştü.

experienced a steady decline in living standards,

Bu da kıtlığa, yoksulluğa ve hastalığa neden oldu.

marked by famine, poverty and poor health, leaving them vulnerable to infection.

Ve onları hastalıklara karşı savunmasız bıraktı.

And indeed, the skeletal remains of Black Death victims found in London

Gerçekten de veba kurbanlarının Londra'daki iskeletleri incelendiğinde

show telltale signs of malnutrition and prior illness.

kötü beslenmenin ve daha önceden var olan diğer hastalıkların işaretlerini görürüz.

The destruction caused by the Black Death changed humanity in two important ways.

Veba tarafından meydana gelen yıkım insanlığı iki yönde değiştirdi.

On a societal level, the rapid loss of population

Toplumsal açıdan, nüfusun hızlı şekilde yok olması

led to important changes in Europe's economic conditions.

Avrupa'nın ekonomik durumda önemli değişimlere yol açtı.

With more food to go around,

Daha fazla yiyecek, toprak olması

as well as more land and better pay for the surviving farmers and workers,

ve hayatta kalan çiftçilerle işçilere daha iyi para ödenmesi insanların daha iyi

people began to eat better and live longer as studies of London cemeteries have shown.

beslenip uzun yaşamasını sağladı ki mezarlıklardaki sayımlar bunu destekler.

Higher living standards also brought an increase in social mobility,

Yüksek yaşam standartları ayrıca sosyal hareketliliği yükseltti,

weakening feudalism, and eventually leading to political reforms.

feodalizmi azalttı ve en sonunda politik reformlara neden oldu.

But the plague also had an important biological impact.

Ama vebanın ayrıca önemli bir biyolojik etkisi de oldu.

The sudden death of so many of the most frail and vulnerable people

Bu kadar zayıf ve hassas insanın bir anda ölmesi

left behind a population with a significantly different gene pool,

geriye belki de hayatta kalanların kurtulmasını sağlayan genlerin de

including genes that may have helped survivors resist the disease.

yer aldığı farklı gen havuzlarından insanlar bıraktı.

And because such mutations often confer immunities

Ve bu tipteki mutasyonlar veba ile aynı şekilde çalışan

to multiple pathogens that work in similar ways,

birçok mikroba karşı bağışıklık sağladığı için

research to discover the genetic consequences of the Black Death

araştırmalar vebanın genetik sonuçlarının

has the potential to be hugely beneficial.

çoğunlukla yararlı olduğunu gösteriyor.

Today, the threat of an epidemic on the scale of the Black Death

Günümüzde veba ölçüsünde bir salgın olasılığı

has been largely eliminated thanks to antibiotics.

antibiyotikler sayesinde ortadan kaldırılmıştır.

But the bubonic plague continues to kill a few thousand people worldwide every year,

Fakat bubonik veba her yıl dünya çapında birkaç bin insanı öldürmeye devam ediyor

and the recent emergence of a drug-resistant strain

ve yakınlarda ilaca dirençli yeni bir türün doğması

threatens the return of darker times.

karanlık günlerin geri dönebileceğini gösteriyor.

Learning more about the causes and effects of the Black Death is important,

Vebanın nedenleri ve sonuçları hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak

not just for understanding how our world has been shaped by the past.

sadece geçmişin dünyamızı nasıl etkilediğini anlamak için değil,

It may also help save us from a similar nightmare in the future.

ayrıca gelecekteki bir salgından kurtulmamız açısından da önemli.