The past, present and future of the bubonic plague - Sharon N. DeWitte

Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość dżumy - Sharon N. DeWitte

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

Imagine if half the people in your neighborhood, your city,

Wyobraź sobie, że połowa ludzi z twojej okolicy, miasta

or even your whole country were wiped out.

czy nawet całego kraju, zniknęła.

It might sound like something out of an apocalyptic horror film,

Brzmi to niczym motyw z filmu o apokalipsie,

but it actually happened in the 14th century

ale coś takiego naprawdę miało miejsce w XIV wieku,

during a disease outbreak known as the Black Death.

podczas epidemii zwanej Czarną Śmiercią.

Spreading from China through Asia, the Middle East, Africa and Europe,

Przenosząc się z Chin przez Azję, Bliski Wschód, Afrykę i Europę,

the devastating epidemic destroyed as much as 1/5 of the world's population,

niszczycielska pandemia pochłonęła aż 1/5 światowej populacji,

killing nearly 50% of Europeans in just four years.

zabijając blisko 50% Europejczyków w ciągu czterech lat.

One of the most fascinating and puzzling things abut the Black Death

Najbardziej zadziwiającym fenomenem dotyczącym Czarnej Śmierci,

is that the illness itself was not a new phenomenon

jest fakt, że choroba nie była niczym nowym.

but one that has affected humans for centuries.

Prześladowała ludzkość od wieków.

DNA analysis of bone and tooth samples from this period,

Analiza DNA kości i zębów z tamtego okresu

as well as an earlier epidemic known as the Plague of Justinian in 541 CE,

oraz z wcześniejszych epidemii, na przykład Dżumy Justyniana z 541 roku,

has revealed that both were caused by Yersinia pestis,

dowodzi, że obie plagi spowodowała pałeczka dżumy,

the same bacterium that causes bubonic plague today.

ta sama bakteria, która wywołuje tę chorobę dzisiaj.

What this means is that the same disease caused by the same pathogen

Oznacza to, że ta sama choroba, wywoływana przez ten sam patogen,

can behave and spread very differently throughout history.

zachowuje się i przenosi zupełnie inaczej w różnych epokach.

Even before the use of antibiotics, the deadliest oubreaks in modern times,

Nawet przez odkryciem antybiotyków, najdotkliwsze współczesne epidemie,

such as the ones that occurred in early 20th century India,

jak ta, która pojawiła się na początku XX wieku w Indiach,

killed no more than 3% of the population.

zabiły zaledwie 3% populacji.

Modern instances of plague also tend to remain localized,

Współczesne wybuchy epidemii pozostają w jednym miejscu

or travel slowly, as they are spread by rodent fleas.

lub przemieszczają się powoli, przenoszone przez pchły gryzoni.

But the medieval Black Death, which spread like wildfire,

Ale średniowieczna Czarna Śmierć, szerzyła się lotem błyskawicy,

was most likely communicated directly from one person to another.

prawdopodobnie bezpośrednio między ludźmi.

And because genetic comparisons of ancient to modern strains of Yersinia pestis

Genetyczne porównania starszych i obecnych szczepów pałeczki dżumy

have not revealed any significantly functional genetic differences,

nie wykazały żadnych znaczących genetycznych różnic.

the key to why the earlier outbreak was so much deadlier

To, że poprzednia epidemia okazała się tak zabójcza,

must lie not in the parasite but the host.

nie zależało od bakterii, ale od jej nosicieli.

For about 300 years during the High Middle Ages,

Przez 300 lat późnego Średniowiecza

a warmer climate and agricultural improvements

cieplejszy klimat i rozwój rolnictwa

had led to explosive population growth throughout Europe.

sprawiły, że populacja Europy znacząco wzrosła.

But with so many new mouths to feed,

Z taką ilością osób do wykarmienia,

the end of this warm period spelled disaster.

koniec ciepłego okresu oznaczał katastrofę.

High fertility rates combined with reduced harvest,

Wysoki wskaźnik urodzeń i kiepskie zbiory sprawiły,

meant the land could no longer support its population,

że ziemia nie mogła wyżywić całej populacji.

while the abundant supply of labor kept wages low.

Nadmiar siły roboczej sprawiał, że dochody były niskie.

As a result, most Europeans in the early 14th century

W rezultacie większość Europejczyków w początkach XIV wieku

experienced a steady decline in living standards,

spotkał stały spadek standardów życia.

marked by famine, poverty and poor health, leaving them vulnerable to infection.

Naznaczeni głodem, biedą i chorobami, stali się podatni na infekcje.

And indeed, the skeletal remains of Black Death victims found in London

Szkielety ofiar Czarnej Śmierci w Londynie

show telltale signs of malnutrition and prior illness.

wyraźnie wskazują na niedożywienie i liczne wcześniejsze choroby.

The destruction caused by the Black Death changed humanity in two important ways.

Niszczycielska siła Czarnej Śmierci zmieniła ludzkość na dwa ważne sposoby.

On a societal level, the rapid loss of population

Na poziomie socjalnym, gwałtowny spadek populacji

led to important changes in Europe's economic conditions.

doprowadził do ważnych zmian w europejskich warunkach ekonomicznych.

With more food to go around,

Z większą ilością żywności,

as well as more land and better pay for the surviving farmers and workers,

większym obszarem upraw

i wyższymi płacami dla rolników i robotników

people began to eat better and live longer as studies of London cemeteries have shown.

zaczęto lepiej się odżywiać i dłużej żyć,

jak dowodzą badania z cmentarzy Londynu.

Higher living standards also brought an increase in social mobility,

Wyższe standardy życia zwiększyły mobilność społeczną,

weakening feudalism, and eventually leading to political reforms.

osłabiły feudalizm i doprowadziły do reform politycznych.

But the plague also had an important biological impact.

Ale epidemia miała także znaczący wpływ biologiczny.

The sudden death of so many of the most frail and vulnerable people

Nagła śmierć tak wielu wątłych i podatnych na choroby ludzi

left behind a population with a significantly different gene pool,

pozostawiła populację z zupełnie inną pulą genową,

including genes that may have helped survivors resist the disease.

łącznie z genami, które mogły pomóc ocalałym zwalczyć chorobę.

And because such mutations often confer immunities

Ponieważ takie mutacje często wywołują też odporność

to multiple pathogens that work in similar ways,

na wiele innych, podobnych patogenów,

research to discover the genetic consequences of the Black Death

genetyczne konsekwencje Czarnej Śmierci

has the potential to be hugely beneficial.

są dla nas niezwykle korzystne.

Today, the threat of an epidemic on the scale of the Black Death

Dziś zagrożenie epidemią na skalę Czarnej Śmierci

has been largely eliminated thanks to antibiotics.

zostało właściwie wyeliminowane dzięki antybiotykom.

But the bubonic plague continues to kill a few thousand people worldwide every year,

Mimo to, dżuma wciąż zabija kilka tysięcy osób rocznie,

and the recent emergence of a drug-resistant strain

a ostatnie powstanie szczepu odpornego na leki

threatens the return of darker times.

grozi powrotem cięższych czasów.

Learning more about the causes and effects of the Black Death is important,

Poznawanie przyczyn i skutków Czarnej Śmierci jest niezwykle ważne,

not just for understanding how our world has been shaped by the past.

nie tylko dla zrozumienia, jak w przeszłości ukształtowała ona świat.

It may also help save us from a similar nightmare in the future.

Może także pomóc nam uniknąć podobnego koszmaru w przyszłości.