The rise and fall of the Maya Empire’s most powerful city - Geoffrey E. Braswell

Çeviri: Mahmut Kemal Bektaş Gözden geçirme: Selin Tüfekçi

During an important calendrical celebration in 889 CE,

MS 889′daki önemli bir takvim kutlaması sırasında,

Lord K’ak’ Upakal may have sat atop his ornate palace

Lord K’ak’ Upakal süslü sarayının tepesinde oturmuş ve

and observed the bustling hub he’d helped Chichen Itza become.

Chichen Itza’nın dönüşmesine yardım ettiği hareketli merkezi gözlemlemiş olabilir.

The Maya city’s golden age would outlast K’ak’ Upakal’s own life,

Maya şehrinin altın çağı, K'ak' Upakal'ın kendi hayatından daha uzun sürecekti,

but he couldn’t have known the crises that lay ahead.

ancak önündeki krizleri bilemezdi.

A century before, warfare and failing agriculture forced Maya people

Bundan bir asır önce, savaş ve başarısız tarım, Maya halkını çok sayıda

to abandon numerous Central American settlements.

Orta Amerika yerleşimini terk etmeye zorladı.

This shifted the center of their civilization north,

Bu, medeniyetlerinin merkezini kuzeye, daha sıcak,

to hotter, drier Yucatan.

daha kuru olan Yucatan’a kaydırdı.

During the early 800s,

800′lerin başında

cities like Chichen Itza, Izamal, and Uxmal expanded.

Chichen Itza, Izamal ve Uxmal gibi şehirler genişledi.

But Yucatan presented its own challenges.

Ama Yucatan kendi zorluklarını da beraberinde getirdi.

Surface water was scarce

Yüzey suyu azdı

and the region’s limestone bedrock rapidly absorbed rain.

ve bölgenin kireçtaşı ana kayası yağmuru hızla emiyordu.

This forced many Yucatecan cities to collect rainwater in cisterns.

Bu, birçok Yucatek şehrini sarnıçlarda yağmur suyunu toplamaya zorladı.

But the land surrounding Chichen Itza is pocked with sinkholes,

Ancak Chichen Itza’yı çevreleyen arazi, çökmüş ana kayanın bol miktarda

where collapsed bedrock reveals an abundant supply of fresh groundwater.

taze yeraltı suyu kaynağını ortaya çıkardığı düdenlerle doludur.

Because of this freshwater access, when drought seized Yucatan in the early 900s,

Bu tatlı su erişimi nedeniyle, kuraklık

900′lerin başında Yucatan’ı ele geçirdiğinde,

Chichen Itza survived to become the most powerful Maya city.

Chichen Itza hayatta kaldı ve en güçlü Maya şehri oldu.

People immigrated from hundreds of kilometers away,

İnsanlar yüzlerce kilometre öteye göç etti

and, at its height, Chichen Itza’s population possibly reached 50,000.

ve Chichen Itza’nın nüfusu en yüksek olduğu dönemde muhtemelen 50.000′e ulaştı.

The city came to reflect a diverse international culture

Şehir, yaşamın her alanında farklı bir uluslararası

in all spheres of life.

kültürü yansıtmaya başladı.

Its challenge then became sustaining a large population

Daha sonra karşılaştığı zorluk, öngörülemeyen bir ortamda büyük bir nüfusu

in an unpredictable environment.

ayakta tutmak oldu.

During the 10th century, following K’ak’ Upakal’s death,

10. yüzyılda, K’ak’Upakal’ın ölümünün ardından,

Chichen Itza’s government shifted from a focus solely on the king

Chichen Itza’nın yönetimi yalnızca krala odaklanmaktan çıkıp şehrin seçkinlerinden

to a more flexible system

oluşan yönetici konseylerini de

that also included ruling councils of the city’s elite.

içeren daha esnek bir sisteme geçti.

Unlike traditional Maya kings,

Meşruiyetlerini yıkıcı savaşlar

who reinforced their legitimacy with destructive wars and costly monuments,

ve pahalı anıtlarla pekiştiren geleneksel Maya krallarının aksine,

the new rulers focused largely on economic growth.

yeni yöneticiler büyük ölçüde ekonomik büyümeye odaklandılar.

They channeled the city’s military might into establishing long-distance trade

Şehrin askeri gücünü uzun mesafeli ticaret ve siyasi hakimiyet

and political dominance.

kurmaya yönlendirdiler.

Merchant-warriors traveled from coastal ports and captured valuable goods.

Tüccar-savaşçılar kıyı limanlarından seyahat

eder ve değerli malları ele geçirirlerdi.

Using obsidian, gold, copper, turquoise, and jade

Orta ve Kuzey Amerika’nın çeşitli yerlerinden

from various parts of Central and North America,

obsidiyen, altın, bakır, turkuaz ve yeşim taşlarını kullanarak

Chichen Itza’s inhabitants crafted sharp tools and precious ornaments.

Chichen Itza’nın sakinleri keskin aletler ve değerli süs eşyaları üretmişlerdir.

They traded food, textiles, feathers, minerals, and metals,

Gıda, tekstil, tüy, mineral ve metal ticareti yaptılar,

bazen kakao çekirdeklerini para birimi olarak kullandılar.

sometimes using cacao beans as currency.

And they transported seafood from the coast

Ve şehrin yerel olarak yetiştirilen temel

to supplement the city’s locally grown staple crops.

ürünlerini desteklemek için kıyıdan deniz ürünleri taşıdılar.

Farming was essential to Chichen Itza’s survival.

Çiftçilik, Chichen Itza’nın hayatta kalması için çok önemliydi.

The city’s architecture and religious practices reflected this importance

Şehrin mimarisi ve dini uygulamaları, zamanı,

by keeping track of time, the transit of celestial bodies,

gök cisimlerinin geçişini ve tarımsal döngüleri takip ederek

and agricultural cycles.

bu önemi yansıtıyordu.

As the city grew, its citizens built a vast platform

Şehir büyüdükçe, vatandaşları yeni tapınakları, piramitleri, sunakları,

to support new temples, pyramids, altars, ballcourts, and colonnades.

top sahalarını ve sütunları desteklemek için geniş bir platform inşa ettiler.

Builders carefully aligned a round temple to mark solstices, equinoxes,

İnşaatçılar, gündönümlerini, ekinoksları ve tüylü yılan tanrısı K’uk’ulkan’ın

and the passing of the planet Venus,

avatarı olan Venüs gezegeninin geçişini

an avatar of K’uk’ulkan, the feathered serpent god.

işaretlemek için yuvarlak bir tapınağı dikkatlice hizaladılar.

K’uk’ulkan became Chichen Itza’s central deity,

K'uk'ulkan, Chichen Itza'nın merkezi tanrısı oldu

and his worship transformed the city into a center of religious pilgrimage.

ve ibadeti şehri dini bir hac merkezine dönüştürdü.

Architects designed a stepped pyramid and temple dedicated to K’uk’ulkan

Mimarlar, 30 metre yüksekliğinde ve

that towers 30 meters high,

her biri güneş yılında bir günü temsil eden

and features four stairs with a total of 365 steps,

toplam 365 basamaklı dört merdivene sahip K’uk’ulkan’a adanmış bir piramit

each representing a day in the solar year.

ve tapınak tasarladılar.

It’s oriented so that, around each equinox,

Her ekinoksta batan güneş, yılan tanrısını

the setting sun creates snake-like shadows that slither down the balustrades,

çağrıştıracak şekilde korkuluklardan aşağı kayan yılan benzeri gölgeler

evoking the serpent god.

oluşturacak şekilde yönlendirilmiştir.

Several buildings feature representations of Flower Mountain,

Bazı binalarda tanrıların ve ataların yaşadığı kutsal

the sacred paradise realm inhabited by gods and ancestors.

cennet diyarı olan Çiçek Dağı’nın temsilleri yer almaktadır.

And rulers from far and wide

Ve uzaklardan gelen hükümdarlar,

were inaugurated at Chichen Itza’s Great Ballcourt

K’uk’ulkan’ın himayesinde ve binlerce seyircinin huzurunda

under the auspices of K’uk’ulkan

Chichen Itza’nın Büyük Balo Sahası’nda

and in the presence of thousands of spectators.

göreve başladılar.

However, Chichen Itza’s golden age wouldn’t last forever.

Ancak Chichen Itza'nın altın çağı sonsuza dek sürmeyecekti.

Around 1020 CE, an intense drought hit and lasted nearly a century.

MS 1020 civarında, yoğun bir kuraklık yaşandı ve neredeyse bir yüzyıl sürdü.

In an effort to end the disaster,

Felaketi sona erdirmek için

people made offerings to rain deities in nearby caves and sinkholes,

insanlar, tanrıların sulu yeraltı dünyasına giriş olarak görülen

which were seen as entrances to the watery underworld realm of the gods.

yakınlardaki mağaralarda ve düdenlerde yağmur tanrılarına adaklar sundu.

Despite Chichen Itza’s natural advantages and the ingenuity of its people,

Chichen Itza’nın doğal avantajlarına ve halkının yaratıcılığına rağmen,

the city couldn't support itself through this extended drought.

şehir bu uzun kuraklık boyunca kendini destekleyemedi.

Population plummeted during the 11th century,

11. yüzyılda nüfus düşmüş ve

and many people resettled on the coast.

ve birçok insan sahile yerleşmiştir.

At the end of the drought,

Kuraklığın sonunda,

the new city of Mayapan emerged

yeni Mayapan şehri ortaya çıktı ve

and replaced Chichen Itza as the principal city of Yucatan.

Yucatan’ın başlıca şehri olarak Chichen Itza’nın yerini aldı.

Yet, Chichen Itza was never fully abandoned or forgotten.

Yine de, Chichen Itza hiçbir zaman tamamen terk edilmemiş veya unutulmamıştır.

When the Spanish arrived centuries later,

İspanyollar yüzyıllar sonra geldiğinde,

it was still a small, local capital of a Maya province.

hala bir Maya eyaletinin küçük, yerel bir başkentiydi.

Chichen Itza’s original name was preserved,

Chichen Itza’nın orijinal adı korunmuş

and its ancient stone constructions were still standing,

ve antik taş yapıları bugün de olduğu gibi

as they do to this day.

hala ayakta durmaktadır.