The genius of Mendeleev's periodic table - Lou Serico

Mendeleev'in periyodik tablosunun dahisi - Lou Serico

Translator: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Çeviri: Hasan Mete Gözden geçirme: Diba Szamosi

The periodic table is instantly recognizable.

Periyodik tablo kolayca tanınabilir.

It's not just in every chemistry lab worldwide,

Sadece kimya laboratuvarlarında değil,

it's found on t-shirts, coffee mugs, and shower curtains.

tişörtler, kahve kupaları ve duş perdeleri üzerinde de görebilirsiniz.

But the periodic table isn't just another trendy icon.

Fakat, periyodik tablo sadece bir moda simgesi değil.

It's a massive slab of human genius,

İnsan dehasının ağır taşlarındandır.

up there with the Taj Mahal, the Mona Lisa, and the ice cream sandwich --

Tac Mahal, Mona Lisa ve dondurmalı sandviç ile beraber

and the table's creator, Dmitri Mendeleev, is a bonafide science hall-of-famer.

ve tablonun mucidi, Dimitri Mendeleev bilimin şöhretler salonuna layık bir bilim adamıdır.

But why? What's so great about him and his table?

Ama neden? Onu ve tablosunu bu kadar önemli kılan ne?

Is it because he made a comprehensive list of the known elements?

Bilinen elementlerin kapsamlı bir listesini yaptığı için mi?

Nah, you don't earn a spot in science Valhalla just for making a list.

Hayır, sadece bir liste yaparak bilimin Valhalla'sında bir yer kazanamazsınız.

Besides, Mendeleev was far from the first person to do that.

Ayrıca, Mendeleev bunu yapan ilk kişi değildi.

Is it because Mendeleev arranged elements with similar properties together?

Mendeleev, benzer özelliklere sahip elementleri sıraya koyduğu için mi?

Not really, that had already been done too.

Tam olarak değil, zaten bu da yapılmıştı.

So what was Mendeleev's genius?

Peki, Mendeleev'in dehası neydi?

Let's look at one of the first versions of the periodic table from around 1870.

Öyleyse, periyodik tablonun yaklaşık 1870'lerdeki ilk versiyonlarından birine bakalım.

Here we see elements designated by their two-letter symbols arranged in a table.

Burada elementlerin iki harfli semboller halinde bir tabloda düzenlenerek tanımlamdığını görüyoruz.

Check out the entry of the third column, fifth row.

Şimdi üçüncü sütun, beşinci satırdaki kaydı kontrol edin.

There's a dash there.

Bir çizgi var orada.

From that unassuming placeholder springs the raw brilliance of Mendeleev.

Mendeleev'in saf dehası bu mütevazı karakterle ortaya çıkıyor.

That dash is science.

İşte, şu çizgi bilimdir.

By putting that dash there, Dmitri was making a bold statement.

Bu çizgiyi oraya koyarak, Dmitri cesur bir ifade kullanıyordu.

He said -- and I'm paraphrasing here --

Şöyle söyledi -- Burada alıntı yapıyorum --

Y'all haven't discovered this element yet. In the meantime, I'm going to give it a name.

Hiçbiriniz bu elementi henüz keşfetmiş değilsiniz. Bu arada yakında ona bir isim vereceğim.

It's one step away from aluminum, so we'll call it eka-aluminum,

Alüminyumdan bir adım uzakta, bu yüzden bu elemente eka-alüminyum diyeceğiz,

"eka" being Sanskrit for one.

"eka" Sanskritçe'de "bir" anlamına geliyor.

Nobody's found eka-aluminum yet, so we don't know anything about it, right?

Ancak hiçkimse eka-alüminyumu bulamadı, bu yüzden bu elementle ilgili hiçbirşey bilmiyoruz, doğru mu?

Wrong! Based on where it's located, I can tell you all about it.

Yanlış! Yerleştirildiği yere dayanarak, bu element hakkında herşeyi anlatabilirim.

First of all, an atom of eka-aluminum has an atomic weight of 68,

Herşeyden önce, bir eka-alüminyum atomu değeri 68 olan atom ağırlığına sahiptir,

about 68 times heavier than a hydrogen atom.

yani bir hidrojen atomundan 68 kez daha ağırdır.

When eka-aluminum is isolated, you'll see it's a solid metal at room temperature.

Eka-alüminyum izole edildiğinde oda sıcaklığında katı bir metal olduğunu göreceksiniz.

It's shiny, it conducts heat really well,

Parlaktır ve ısıyı gerçekten iyi iletir,

it can be flattened into a sheet, stretched into a wire,

bir levha içerisinde düzleştirilebilir, bir tel haline getirilebilir,

but its melting point is low. Like, freakishly low.

fakat erime sıcaklığı düşüktür. Garip biçimde düşük

Oh, and a cubic centimeter of it will weigh six grams.

ve bir santimetre küpü altı gram gelir.

Mendeleev could predict all of these things simply from where the blank spot was,

Ortada hiçbir şey yokken Mendeleev tüm bunları önceden tahmin edebilmişti

and his understanding of how the elements surrounding it behave.

ve eka-alüminyumu çevreleyen elementlerin davranışlarını da.

A few years after this prediction,

Bu tahminden birkaç yıl sonra,

a French guy named Paul Emile Lecoq de Boisbaudran

Paul Emile Lecoq de Boisbaudran isimli bir Fransız

discovered a new element in ore samples

maden örnekleri içinde yeni bir element keşfetti

and named it gallium after Gaul, the historical name for France.

ve Fransa'nın eski adı olan Galya'dan esinlenerek galyum adını verdi.

Gallium is one step away from aluminum on the periodic table.

Periyodik tabloda galyum alüminyumdan bir adım uzakta bulunur.

It's eka-aluminum. So were Mendeleev's predictions right?

Yani bu eka-alüminyumdur. Öyleyse Mendeleev tahminlerinde haklı mıydı?

Gallium's atomic weight is 69.72.

Galyumun atom ağırlığı 69.72

A cubic centimeter of it weighs 5.9 grams.

Bir santimetre küpü 5.9 gramdır.

it's a solid metal at room temperature,

Oda sıcaklığında katı bir metaldir,

but it melts at a paltry 30 degrees Celcius,

fakat 30°C'de, yani 85°F gibi

85 degrees Fahrenheit.

düşük bir sıcaklıkta erir.

It melts in your mouth and in your hand.

Avucunuzda ya da ağzınızda erir.

Not only did Mendeleev completely nail gallium,

Mendeleev sadece galyumla sınırlı kalmadı,

he predicted other elements that were unknown at the time:

bilinmeyen diğer elementler hakkında da tahminlerde bulundu :

scandium, germanium, rhenium.

skandiyum, germanyum, renyum.

The element he called eka-manganese is now called technetium.

Mendeelev'in eka-manganez olarak adlandırdığı element şu an teknetyum olarak bilinmektedir.

Technetium is so rare it couldn't be isolated until it was synthesized in a cyclotron in 1937,

Teknetyum çok nadir bulunur, bu yüzden 1937'de bir kiklotronda sentezlenene kadar izole edilemedi,

almost 70 years after Dmitri predicted its existence,

Dmitri'nin varlığını tahmininden hemen hemen 70 yıl sonra,

30 years after he died.

yani ölümünden 30 yıl sonra.

Dmitri died without a Nobel Prize in 1907, but he wound up receiving a much more exclusive honor.

1907'de Dmitri bir Nobel ödülü alamadan öldü, fakat çok daha özel bir onurun sahibi oldu.

In 1955, scientists at UC Berkeley successfully created 17 atoms of a previously undiscovered element.

1955'de, UC Berkeley bilim adamları önceden keşfedilmemiş bir elementin 17 atomunu oluşturmayı başardı.

This element filled an empty spot in the perodic table at number 101,

Periyodik tabloda 101 numaralı boş bir alanı dolduran bu elemente

and was officially named Mendelevium in 1963.

1963'te resmi olarak Mendelevyum adı verildi.

There have been well over 800 Nobel Prize winners,

800'ün üzerinde nobel ödülü kazanan insan var,

but only 15 scientists have an element named after them.

ancak yalnızca 15 bilimadamının ismi bir elemente verildi.

So the next time you stare at a periodic table,

Bir dahaki sefere gözlerini periyodik tabloya diktiğinde,

whether it's on the wall of a university classroom or on a five-dollar coffee mug,

bu bir üniversite dersliğinin duvarında ya da beş dolarlık bir kahve kupasının üzerinde olabilir,

Dmitri Mendeleev, the architect of the periodic table,

periyodik tablonun mimarı, Dmitri Mendeleev de

will be staring back.

sana bakıyor olacak.