The genius of Mendeleev's periodic table - Lou Serico

Thiên tài của bảng tuần hoàn Mendeleev - Lou Serico

Translator: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Linh Khánh Phan Reviewer: Nhu PHAM

The periodic table is instantly recognizable.

Bảng tuần hoàn có thể được nhận ra ngay lập tức.

It's not just in every chemistry lab worldwide,

Nó không phải chỉ xuất hiện trong mỗi phòng thí nghiệm hóa học trên toàn thế giới,

it's found on t-shirts, coffee mugs, and shower curtains.

mà còn được tìm thấy trên áo thun, cốc cà phê, và rèm phòng tắm.

But the periodic table isn't just another trendy icon.

Nhưng bảng tuần hoàn không phải là một biểu tượng hợp thời trang.

It's a massive slab of human genius,

Đó là một tấm bảng lớn của một con người thiên tài,

up there with the Taj Mahal, the Mona Lisa, and the ice cream sandwich --

cùng với Taj Mahal, Mona Lisa và bánh sandwich kem

and the table's creator, Dmitri Mendeleev, is a bonafide science hall-of-famer.

và tác giả của bảng, Dmitri Mendeleev, là một nhà khoa học tài ba nổi tiếng.

But why? What's so great about him and his table?

Nhưng tại sao? Điều gì tuyệt vời đến vậy về ông ta và tác phẩm của mình?

Is it because he made a comprehensive list of the known elements?

Có phải vì ông đã thực hiện một danh sách toàn diện của các nguyên tố đã biết?

Nah, you don't earn a spot in science Valhalla just for making a list.

Nah, bạn không kiếm được một vị trí trong khoa học Valhalla khi chỉ lập nên một danh sách.

Besides, Mendeleev was far from the first person to do that.

Bên cạnh đó, Mendeleev không phải người đầu tiên làm điều đó.

Is it because Mendeleev arranged elements with similar properties together?

Hay vì Mendeleev đã sắp xếp các nguyên tố với tính chất tương tự nhau thành hàng/ cột?

Not really, that had already been done too.

Không hẳn, điều đó cũng đã được thực hiện rồi.

So what was Mendeleev's genius?

Vậy, cái tài của Mendeleev là gì?

Let's look at one of the first versions of the periodic table from around 1870.

Hãy cùng xem một trong các phiên bản đầu tiên của bảng tuần hoàn khoảng năm 1870.

Here we see elements designated by their two-letter symbols arranged in a table.

Ở đây chúng ta thấy các nguyên tố được biểu thị bởi hai chữ cái đầu tiên xếp trong một bảng các yếu tố.

Check out the entry of the third column, fifth row.

Kiểm tra cột thứ ba, hàng thứ năm.

There's a dash there.

Có một dấu gạch ngang ở đó.

From that unassuming placeholder springs the raw brilliance of Mendeleev.

Dấu gạch khiêm tốn đó đã gợi lên ý tưởng thiên tài của Mendeleev.

That dash is science.

Dấu gạch ngang đó là khoa học.

By putting that dash there, Dmitri was making a bold statement.

Bằng cách đặt dấu gạch ngang ở đó, Dmitri đã tuyên bố mạnh mẽ rằng

He said -- and I'm paraphrasing here --

Ông nói - và tôi đang lặp lại đây--

Y'all haven't discovered this element yet. In the meantime, I'm going to give it a name.

Chúng ta chưa phát hiện ra các nguyên tố này. Trong khi chờ đợi, tôi sẽ cho nó một cái tên.

It's one step away from aluminum, so we'll call it eka-aluminum,

Nó cách nhôm một bước, vì vậy ta hãy gọi nó là eka-nhôm,

"eka" being Sanskrit for one.

"eka" là tiếng Phạn cho một.

Nobody's found eka-aluminum yet, so we don't know anything about it, right?

Chưa ai tìm thấy eka-nhôm cả, vì vậy ta không biết bất cứ điều gì về nó, đúng không?

Wrong! Based on where it's located, I can tell you all about it.

Sai! Dựa trên vị trí của nó, tôi có thể cho bạn biết tất cả về nó.

First of all, an atom of eka-aluminum has an atomic weight of 68,

Trước hết, một nguyên tử eka-nhôm có nguyên tử lượng của 68,

about 68 times heavier than a hydrogen atom.

nặng hơn một nguyên tử hiđrô 68 lần.

When eka-aluminum is isolated, you'll see it's a solid metal at room temperature.

Khi eka-nhôm bị cô lập, bạn sẽ thấy nó là một kim loại rắn ở nhiệt độ phòng.

It's shiny, it conducts heat really well,

Nó có ánh kim, nó dẫn nhiệt thực sự tốt,

it can be flattened into a sheet, stretched into a wire,

nó có thể được tán phẳng thành tấm, kéo dài thành dây,

but its melting point is low. Like, freakishly low.

nhưng điểm nóng chảy của nó thấp. Như thế, thấp một cách kì lạ.

Oh, and a cubic centimeter of it will weigh six grams.

Oh, và một cm khối của nó sẽ cân nặng 6 gam.

Mendeleev could predict all of these things simply from where the blank spot was,

Mendeleev có thể dự đoán tất cả những điều này chỉ đơn giản nhìn từ vị trí của nó trong bảng tuần hoàn.

and his understanding of how the elements surrounding it behave.

và sự hiểu biết của ông về tính chất của các nguyên tố xung quanh nó.

A few years after this prediction,

Một vài năm sau dự đoán này,

a French guy named Paul Emile Lecoq de Boisbaudran

một chàng trai người Pháp tên là Paul Émile Lecoq de Boisbaudran

discovered a new element in ore samples

đã phát hiện ra một nguyên tố mới trong quặng mẫu

and named it gallium after Gaul, the historical name for France.

và đặt tên nó là Gali, dựa theo tên Gaul, một cái tên lịch sử của nước Pháp.

Gallium is one step away from aluminum on the periodic table.

Gali cách nhôm một bước trên bảng tuần hoàn.

It's eka-aluminum. So were Mendeleev's predictions right?

Nó là eka-nhôm. Vậy dự đoán của Mendeleev có đúng không?

Gallium's atomic weight is 69.72.

Khối lượng nguyên tử của gali là 69.72.

A cubic centimeter of it weighs 5.9 grams.

Một cm khối của nó nặng 5,9 gram.

it's a solid metal at room temperature,

nó là một kim loại rắn ở nhiệt độ phòng,

but it melts at a paltry 30 degrees Celcius,

nhưng nó nóng chảy ở 30 độ Celsius,

85 degrees Fahrenheit.

85 độ Fahrenheit.

It melts in your mouth and in your hand.

Nó tan chảy trong miệng của bạn và trong tay của bạn.

Not only did Mendeleev completely nail gallium,

Mendeleev không chỉ dự đoán về Gali,

he predicted other elements that were unknown at the time:

ông cũng dự đoán các nguyên tố khác chưa biết vào lúc đó:

scandium, germanium, rhenium.

scandi, gecmani, rheni.

The element he called eka-manganese is now called technetium.

Nguyên tố mà ông gọi là eka-mangan bây giờ được gọi là tecneti.

Technetium is so rare it couldn't be isolated until it was synthesized in a cyclotron in 1937,

Tecneti rất hiếm nên nó không thể được cô lập cho đến khi nó được tổng hợp trong một máy gia tốc vào năm 1937,

almost 70 years after Dmitri predicted its existence,

gần 70 năm sau khi Dmitri dự đoán về sự tồn tại của nó,

30 years after he died.

30 năm sau khi ông qua đời.

Dmitri died without a Nobel Prize in 1907, but he wound up receiving a much more exclusive honor.

Dmitri mất mà không có giải thưởng Nobel 1907, nhưng ông đã nhận được một vinh dự đặc quyền hơn thế.

In 1955, scientists at UC Berkeley successfully created 17 atoms of a previously undiscovered element.

Năm 1955, nhà khoa học tại UC Berkeley chế tạo thành công 17 nguyên tử của một nguyên tố vốn chưa được khám phá trước đây

This element filled an empty spot in the perodic table at number 101,

Nguyên tố này lấp đầy một chỗ trống trong bảng tuần hoàn tại ô số 101,

and was officially named Mendelevium in 1963.

và được chính thức đặt tên là Mendelevi vào năm 1963.

There have been well over 800 Nobel Prize winners,

Đã có hơn 800 người đoạt giải Nobel,

but only 15 scientists have an element named after them.

nhưng chỉ có 15 nguyên tố đặt theo tên họ.

So the next time you stare at a periodic table,

Vì vậy lần tới khi bạn dùng bảng tuần hoàn,

whether it's on the wall of a university classroom or on a five-dollar coffee mug,

dù đó là trên tường của lớp đại học hoặc một cốc cà phê giá 5 đô la,

Dmitri Mendeleev, the architect of the periodic table,

Dmitri Mendeleev, kiến trúc sư của bảng tuần hoàn,

will be staring back.

sẽ nhìn lại bạn đấy.