DNA: The book of you - Joe Hanson

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Çeviri: Nihal Aksakal Gözden geçirme: Nevaz Mescioğlu

Every human being starts out the same way:

Her insan aynı şekilde başlar:

two cells, one from each parent,

her bir ebeveynden

found each other and became one.

iki hücre birbirini bulur ve bir olur.

And that one cell reproduced itself,

O tek hücre kendini çoğaltır,

dividing, dividing and dividing

bölünür ve bölünür ve bölünür,

until there were 10 trillion of them.

ta ki kendisinden 10 trilyon olana kadar.

Do you realize there's more cells in one person's body

Tek bir kişinin bedeninde Samanyolu'ndaki yıldızlardan

daha fazla hücre olduğunu fark ettin mi?

than there are stars in the Milky Way?

But those 10 trillion cells aren't just sitting there in a big pile.

Ama o 10 trilyon hücre koca bir yığın hâlinde oturmuyor.

That would make for a pretty boring human being!

Bu sıkıcı bir insan türü olurdu!

Bir burunun bir burun ve ayak parmaklarının ayak parmakları

So what is it that says a nose is a nose,

and toes is toes?

olduğunu söyleyen nedir?

What is it that says this is bone

Bunun bir kemik,

and this is brain

bunun bir beyin,

and this is heart

bunun bir kalp,

and this is that little thing in the back of your throat

şu boğazın gerisindeki adını hatırlayamadığın

küçük bir şeyin olduğunu söyleyen nedir?

you can never remember the name of?

Seni oluşturan her şey ya da olabilecek her şey

Everything you are or ever will be made of

starts as a tiny book of instructions

her bir hücrede bulunan küçük bir talimatlar zinciriyle başlar.

found in each and every cell.

Every time your body wants to make something,

Ne zaman bedenin bir şey yapmak isterse

it goes back to the instruction book,

talimat kitabına geri döner,

bakar ve bir araya getirir.

looks it up and puts it together.

So how does one cell hold all that information?

Peki tek bir hücre tüm o bilgileri nasıl içeriyor?

Let's get small.

Küçülelim.

I mean, really small -- smaller than the tip of a sewing needle.

Yani, bayağı küçük, dikiş iğnesinin ucundan da küçük.

Then we can take a journey inside a single cell

O zaman tek bir hücrenin içinde seni oluşturan kitabın,

to find out what makes up the book of you,

senin genomunun ne olduğunu bulmak için

your genome.

bir yolculuk yapabiliriz.

The first thing we see is that the whole genome, all your DNA,

İlk gördüğümüz şey tüm genomun,

senin bütün DNA'ların,

is contained inside its own tiny compartment,

çekirdek denilen küçük bir bölmenin içinde bulunmaktadır.

called the nucleus.

If we stretched out all the DNA in this one cell into a single thread,

Bu tek hücredeki tüm DNA'yı

tek bir iplik hâline uzatsaydık uzunluğu 0,9 metre olurdu!

it would be over 3 feet long!

We have to make it fit in a tiny compartment

Milyon kere küçük olan bir bölmenin içine

that's a million times smaller.

yerleştirebilmemiz gerekir.

We could just bunch it up like Christmas lights,

Noel ışıkları gibi içine tıkayabiliriz

but that could get messy.

ama o zaman dağınık olurdu.

We need some organization.

Organizasyona ihtiyacımız var.

First, the long thread of DNA wraps around proteins

İlk olarak, uzun DNA ipliği, boncuklu bir kolye gibi görünen

clustered into little beads called nucleosomes,

nükleozom adı verilen küçük boncuklara kümelenmiş

which end up looking like a long, beaded necklace.

proteinlerin etrafına sarılır.

And that necklace is wrapped up in its own spiral,

Bu kolye, eski bir telefon kablosu gibi

kendi sarmalına sarılmıştır.

like an old telephone cord.

And those spirals get layered on top of one another

Bu spiraller, çekirdeğin içine oturan düzgün bir küçük şekil elde edene kadar

until we get a neat little shape that fits inside the nucleus.

birbirinin üzerine katmanlaşır.

Voilà! Three feet of DNA squeezed into a tiny compartment.

İşte! Neredeyse 1 metre DNA, küçük bir bölmeye sıkıştırılmış.

If only we could hire DNA to pack our suitcases!

Keşke valizlerimizi hazırlamak için DNA kiralayabilseydik!

Each tiny mass of DNA is called a chromosome.

Her küçük DNA kütlesine kromozom denir.

The book of you would have 46 chapters,

Kitabınız her kromozom için bir tane olmak üzere

one for each chromosome.

46 bölümden oluşuyor.

Twenty-three chapters of your book came from your mom,

Kitabınızın yirmi üç bölümü annenizden,

and 23 chapters came from your dad.

yirmi üç bölümü babanızdan geldi.

Two of those chapters, called "X" and "Y,"

"X" ve "Y" olarak adlandırılan bu bölümlerden ikisi

determine if you're male, "XY,"

erkek, "XY" veya kadın, "XX" olmanızı belirler.

or female, "XX."

Put them together, and we get

Onları bir araya getirerek

two almost identical but slightly different sets of 23 chapters.

neredeyse aynı ama biraz farklı 23 bölümden oluşan bir set elde ediyoruz.

The tiny variations are what makes each person different.

Küçük varyasyonlar her insanı farklı kılan şeydir.

It's estimated that all the chapters together

Tüm bölümlerin birlikte gen adı verilen

hold about 20,000 individual instructions, called genes.

yaklaşık 20.000 bireysel talimatı olduğu tahmin edilmektedir.

Written out, all those 20,000 instructions

Bu 20.000 talimatın tamamı

are 30 million letters long!

30 milyon harf uzunluğunda!

If someone were writing one letter per second,

Birisi saniyede bir harf yazsaydı

it would take them almost an entire year to write it once.

hepsini bir seferde yazmak neredeyse bir yıl sürerdi.

It turns out that our genome book is much, much longer

Genom kitabımızın bu 30 milyon harften

than just those 30 million letters --

çok daha uzun olduğu ortaya çıktı -

almost 100 times longer!

neredeyse 100 kat daha uzun!

What are all those extra pages for?

Peki neden fazladan sayfalar var?

Well, each page of instructions has a few pages of nonsense inserted

Her bir talimat sayfasında, yararlı bir şey bulmadan önce

that have to be taken out before we end up with something useful.

çıkarılması gereken birkaç sayfa saçmalık vardır.

Attığımız kısımlara intron diyoruz.

The parts we throw out, we call introns.

The instructions we keep, we call exons.

Elimizdeki talimatlara ekzonlar diyoruz.

We can also have hundreds of pages in between each gene.

Ayrıca her gen arasında yüzlerce sayfamız olabilir.

Some of these excess pages were inserted

Bu fazla sayfaların bazıları

atalarımızdaki kötü küçük enfeksiyonlar tarafından yerleştirildi

by nasty little infections in our ancestors,

but some of them are actually helpful.

ancak bazıları gerçekten yararlı.

They protect the ends of each chapter from being damaged,

Her bölümün uçlarını hasar görmekten korur

veya bazıları, hücrelerimizin aradıklarını bulmasına yardımcı olur

or some help our cells find a particular thing they're looking for,

or give a cell a signal to stop making something.

veya bir hücreye bir şey yapmayı bırakması için bir sinyal verir.

All in all, for every page of instructions,

Sonuçta, her talimat sayfası için

there's almost 100 pages of filler.

neredeyse 100 sayfalık dolgu vardır.

In the end, each of our books' 46 chapters

Sonunda, kitaplarımızın 46 bölümünün her biri

is between 48 and 250 million letters long.

48 ile 250 milyon harf uzunluğundadır.

That's 3.2 billion letters total!

Bu toplam 3,2 milyar harf demektir!

To type all that copy,

Tüm bu kopyayı yazmak

you'd be at it for over 100 years,

100 yıldan uzun bir süre alır

and the book would be over 600,000 pages long.

ve kitap 600.000 sayfanın üzerinde olur.

Every type of cell carries the same book,

Her hücre türü aynı kitabı taşır

but each has a set of bookmarks

ancak her birinde tam olarak hangi sayfalara

that tell it exactly which pages it needs to look up.

bakması gerektiğini söyleyen bir yer işareti vardır.

So a bone cell reads only the set of instructions it needs to become bone.

Böylece bir kemik hücresi sadece kemiklik için gereken talimatları okur.

Your brain cells,

Beyin hücreleriniz,

they read the set that tells them how to become brain.

onlara nasıl beyin olunacağını söyleyen seti okurlar.

If some cells suddenly decide to start reading other instructions,

Bazı hücreler aniden diğer talimatları okumaya karar verirse

they can actually change from one type to another.

aslında bir türden diğerine değişebilirler.

So every little cell in your body is holding on to an amazing book,

Vücudunuzdaki her küçük hücre,

yaşam için talimatlarla dolu inanılmaz bir kitaba tutunuyor.

full of the instructions for life.

Your nose reads nose pages,

Burnunuz burun sayfalarını,

your toes read toes pages.

ayak parmaklarınız ayak sayfalarını okur.

And that little thing in the back of your throat?

Boğazınızın arkasındaki o küçük şey?

It's got its own pages, too.

Onun da kendi sayfaları var.

''Küçük dil'' bölümünün altında.

They're under "uvula."