DNA: The book of you - Joe Hanson

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Linh Tran Reviewer: Khoa Ngo

Every human being starts out the same way:

Con người đều khởi nguồn theo cùng một cách:

two cells, one from each parent,

2 tế bào

1 từ bố và 1 từ mẹ

found each other and became one.

hợp lại thành một.

And that one cell reproduced itself,

Tế bào đó tự tái sản xuất

dividing, dividing and dividing

bằng cách tiếp tục phân chia

until there were 10 trillion of them.

cho tới khi đạt tới con số 10 nghìn tỷ.

Do you realize there's more cells in one person's body

Bạn có biết cơ thể con nguời có số tế bào

nhiều hơn cả số vì sao trong giải Ngân Hà?

than there are stars in the Milky Way?

But those 10 trillion cells aren't just sitting there in a big pile.

Nhưng 10 nghìn tỷ tế bào đó không hề chồng chất lên nhau đâu.

That would make for a pretty boring human being!

Như thế thì chẳng có gì thú vị!

Vậy thì điều gì quyết định mũi là mũi

So what is it that says a nose is a nose,

and toes is toes?

và ngón chân là ngón chân?

What is it that says this is bone

Điều gì quyết định đây là xương,

and this is brain

bộ não,

and this is heart

trái tim,

and this is that little thing in the back of your throat

cả cái bộ phận nho nhỏ ở cuống họng bạn chẳng thể nhớ tên?

you can never remember the name of?

Mọi thứ đang và sẽ thuộc cơ thể bạn

Everything you are or ever will be made of

bắt nguồn từ cuốn sách hướng dẫn

starts as a tiny book of instructions

ở trong tất cả các tế bào.

found in each and every cell.

Every time your body wants to make something,

Mỗi khi cơ thể bạn muốn tạo thứ mới

nó sẽ quay lại "sách hướng dẫn"

it goes back to the instruction book,

tìm thông tin và ghép lại

looks it up and puts it together.

So how does one cell hold all that information?

Vậy làm cách nào 1 tế bào chứa được từng ấy thông tin?

Let's get small.

Hãy thu nhỏ lại nhé.

I mean, really small -- smaller than the tip of a sewing needle.

Ý tôi là cực kì nhỏ,

nhỏ hơn cả đầu mũi kim khâu ấy

Then we can take a journey inside a single cell

Rồi chúng ta có thể du ngoạn bên trong 1 tế bào

to find out what makes up the book of you,

để tìm hiểu xem điều gì tạo nên "cuốn sách" về bạn

your genome.

hay bộ gen của bạn.

The first thing we see is that the whole genome, all your DNA,

Đầu tiên ta thấy toàn bộ hệ gen,

tất cả ADN,

is contained inside its own tiny compartment,

được chứa trong một ngăn nhỏ

called the nucleus.

được gọi là nhân.

If we stretched out all the DNA in this one cell into a single thread,

Nếu chúng ta kéo tất cả ADN trong tế bào này

thành một sợi

thì nó sẽ dài gần 1 mét đấy!

it would be over 3 feet long!

We have to make it fit in a tiny compartment

Ta phải nhét vừa chúng vào

that's a million times smaller.

một ngăn nhỏ hơn gấp triệu lần.

We could just bunch it up like Christmas lights,

Ta có thể chỉ gom lại như dây đèn Giáng Sinh

but that could get messy.

nhưng như thế sẽ lộn xộn lắm.

We need some organization.

Ta cần phải sắp xếp.

First, the long thread of DNA wraps around proteins

Đầu tiên, chuỗi ADN dài cuốn quanh protein

tạo thành các hạt nucleosome

clustered into little beads called nucleosomes,

which end up looking like a long, beaded necklace.

trông như một chuỗi hạt dài.

And that necklace is wrapped up in its own spiral,

Và chiếc vòng này cuốn thành hình xoắn

như dây điện thoại cổ.

like an old telephone cord.

And those spirals get layered on top of one another

Những đường xoắn này được đặt chồng lên nhau

until we get a neat little shape that fits inside the nucleus.

cho đến khi có được hình dạng đặt vừa vặn trong nhân.

Voilà! Three feet of DNA squeezed into a tiny compartment.

Ôi! 90 cm ADN nhét vừa trong một ngăn nhỏ này!

If only we could hire DNA to pack our suitcases!

Giá mà chúng ta có thể thuê ADN xếp hành lý cho mình nhỉ!

Each tiny mass of DNA is called a chromosome.

Mỗi khối ADN nhỏ được gọi là nhiễm sắc thể.

The book of you would have 46 chapters,

"Cuốn sách" về bạn có 46 chương,

mỗi chương là một nhiễm sắc thể.

one for each chromosome.

23 chương từ mẹ

Twenty-three chapters of your book came from your mom,

and 23 chapters came from your dad.

và 23 chương từ bố.

Two of those chapters, called "X" and "Y,"

Hai trong số đó mang tên "X" và "Y"

determine if you're male, "XY,"

quyết định xem bạn là nam: "XY"

or female, "XX."

hay là nữ: "XX".

Khi kết hợp tất cả lại, bạn có 2 bộ

Put them together, and we get

two almost identical but slightly different sets of 23 chapters.

gồm 23 chương gần giống nhau.

The tiny variations are what makes each person different.

Những sự khác biệt nhỏ trong các chương khiến chúng ta khác nhau.

It's estimated that all the chapters together

Người ta tính toán rằng tất cả các chương

hold about 20,000 individual instructions, called genes.

chứa khoảng 20 nghìn hướng dẫn, được gọi là gen.

Written out, all those 20,000 instructions

Nếu viết tất cả 20 nghìn dòng hướng dẫn

are 30 million letters long!

thì sẽ cần 30 triệu kí tự!

If someone were writing one letter per second,

Nếu một người mỗi giây viết một kí tự

thì sẽ mất 1 năm để viết hết tất cả.

it would take them almost an entire year to write it once.

Thực ra bộ gen của chúng ta dài hơn rất nhiều

It turns out that our genome book is much, much longer

so với 30 triệu kí tự kia,

than just those 30 million letters --

almost 100 times longer!

hơn gấp gần 100 lần ấy.

What are all those extra pages for?

Vậy những trang thừa để làm gì?

Well, each page of instructions has a few pages of nonsense inserted

Mỗi trang hướng dẫn có thừa ra vài trang vô nghĩa

cần phải được lấy ra thì mới có được gì đó hữu ích.

that have to be taken out before we end up with something useful.

The parts we throw out, we call introns.

Những phần bị bỏ đi mang tên intron.

The instructions we keep, we call exons.

Những hướng dẫn được giữ lại là exon.

Ta cũng có hàng trăm trang ở giữa các gen.

We can also have hundreds of pages in between each gene.

Một vài trong số những trang thừa cho vào

Some of these excess pages were inserted

là do các di truyển xấu từ thế hệ trước

by nasty little infections in our ancestors,

nhưng một số lại khá có ích đấy.

but some of them are actually helpful.

They protect the ends of each chapter from being damaged,

Chúng bảo vệ đoạn cuối mỗi chương khỏi bị hư hại

or some help our cells find a particular thing they're looking for,

hoặc giúp các tế bào tìm một thứ gì cụ thể

or give a cell a signal to stop making something.

hoặc ra tín hiệu để tế bào dừng sinh sản.

All in all, for every page of instructions,

Tóm lại, cứ mỗi trang hướng dẫn,

there's almost 100 pages of filler.

thì lại có khoảng 100 trang trống.

In the end, each of our books' 46 chapters

Cuối cùng thì mỗi một chương của cuốn sách

đều có độ dài từ 48 đến 250 triệu kí tự.

is between 48 and 250 million letters long.

That's 3.2 billion letters total!

Tổng cộng cả cuốn sách có 3,2 tỉ kí tự!

Để đánh máy tất cả, bạn sẽ phải làm trong hơn 100 năm,

To type all that copy,

you'd be at it for over 100 years,

và cuốn sách sẽ dài hơn 600 nghìn trang.

and the book would be over 600,000 pages long.

Every type of cell carries the same book,

Mỗi loại tế bào đều có một quyển sách như vậy

but each has a set of bookmarks

nhưng được đánh dấu trang

that tell it exactly which pages it needs to look up.

để biết chính xác cần phải tìm ở chỗ nào.

So a bone cell reads only the set of instructions it needs to become bone.

Vậy là tế bào xương chỉ đọc những chỉ dẫn cần thiết để tạo thành xương.

Tế bào não của bạn,

Your brain cells,

chúng đọc những trang chỉ dẫn về não.

they read the set that tells them how to become brain.

If some cells suddenly decide to start reading other instructions,

Nếu một vài tế bào bỗng dưng muốn đọc những hướng dẫn khác

thì chúng hoàn toàn có thể biến thành loại tế bào khác.

they can actually change from one type to another.

So every little cell in your body is holding on to an amazing book,

Mỗi tế bào của bạn đều có một cuốn sách đáng kinh ngạc

đầy những chỉ dẫn về cuộc sống.

full of the instructions for life.

Your nose reads nose pages,

Mũi của bạn đọc trang về "mũi",

your toes read toes pages.

ngón chân xem các trang "ngón chân".

And that little thing in the back of your throat?

Cái bộ phận ở cuống họng thì sao?

Chúng cũng có những trang riêng

It's got its own pages, too.

được gọi là "lưỡi gà".

They're under "uvula."