DNA: The book of you - Joe Hanson

DNA: książka nas samych - Joe Hanson

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Tłumaczenie: Capa Girl Korekta: Daniel Wróblewski

Every human being starts out the same way:

Początki każdej istoty ludzkiej wyglądają tak samo:

two cells, one from each parent,

dwie komórki,

każda od jednego z rodziców.

found each other and became one.

Znajdują się i łączą w jedną,

And that one cell reproduced itself,

która się powiela,

dividing, dividing and dividing

dzieli

i dzieli

i dzieli,

until there were 10 trillion of them.

aż jest ich 10 bilionów.

Do you realize there's more cells in one person's body

Zdajecie sobie sprawę, że ciało jednej osoby liczy sobie więcej komórek

niż Droga Mleczna liczy sobie gwiazd?

than there are stars in the Milky Way?

But those 10 trillion cells aren't just sitting there in a big pile.

Ale te 10 bilionów komórek nie siedzi sobie bezczynnie na wielkim stosie.

That would make for a pretty boring human being!

Tworzyłyby w ten sposób dość nudnego człowieka!

So what is it that says a nose is a nose,

Co zatem dyktuje, co ma stać się nosem,

and toes is toes?

czy palcami u stóp?

What is it that says this is bone

Co dyktuje: "ty będziesz kością,

and this is brain

ty mózgiem,

and this is heart

ty sercem,

and this is that little thing in the back of your throat

a ty tym maleństwem z tyłu gardła,

którego nazwy nigdy nie pamiętasz?"

you can never remember the name of?

Wszystko czym jesteśmy i co kiedykolwiek powstanie,

Everything you are or ever will be made of

rozpoczyna się w małym ogniwie instrukcji

starts as a tiny book of instructions

znajdującym się w każdej komórce.

found in each and every cell.

Every time your body wants to make something,

Za każdym razem, kiedy wasze ciało chce coś stworzyć

wraca do instrukcji,

it goes back to the instruction book,

zagląda do niej i zabiera się do pracy.

looks it up and puts it together.

So how does one cell hold all that information?

Jak to się dzieje, że jedna komórka posiada wszystkie te informacje?

Let's get small.

Zmniejszmy się.

I mean, really small -- smaller than the tip of a sewing needle.

Zmniejszmy się do rozmiaru główki od szpilki.

Zmniejszmy się do rozmiaru główki od szpilki.

Then we can take a journey inside a single cell

Odbędziemy podróż wewnątrz pojedynczej komórki,

to find out what makes up the book of you,

by dowiedzieć się co składa się na genom,

your genome.

książkę o naszym ciele.

The first thing we see is that the whole genome, all your DNA,

Pierwszą rzeczą, jaką zauważamy, jest to, że cały genom,

całe nasze DNA,

is contained inside its own tiny compartment,

znajduje się wewnątrz własnej, małej otoczki,

called the nucleus.

zwanej jądrem.

If we stretched out all the DNA in this one cell into a single thread,

Gdybyśmy rozciągnęli cały łańcuch DNA komórki,

Gdybyśmy rozciągnęli cały łańcuch DNA komórki,

mierzyłby około 3 metrów długości!

it would be over 3 feet long!

We have to make it fit in a tiny compartment

Musimy sprawić, by zmieściło się w milion razy mniejszej otoczce.

Musimy sprawić, by zmieściło się w milion razy mniejszej otoczce.

that's a million times smaller.

We could just bunch it up like Christmas lights,

Moglibyśmy je po prostu upchnąć,

but that could get messy.

ale wtedy powstałby bałagan.

We need some organization.

A my potrzebujemy pewnej organizacji.

First, the long thread of DNA wraps around proteins

Najpierw długa nić DNA owija się wokół białek

clustered into little beads called nucleosomes,

skupionych w małe kulki, zwane nukleosomami,

which end up looking like a long, beaded necklace.

a całość wygląda jak łańcuszek z koralikami.

And that necklace is wrapped up in its own spiral,

Ten naszyjnik zakręca się w spirale,

jak stary kabel telefoniczny.

like an old telephone cord.

And those spirals get layered on top of one another

Spirale nakładają się jedna na drugą,

until we get a neat little shape that fits inside the nucleus.

aż utworzą zgrabny kształt pasujący do wnętrza jądra.

Voilà! Three feet of DNA squeezed into a tiny compartment.

Wow! Trzy metrowe DNA ściśnięte w małej otoczce.

If only we could hire DNA to pack our suitcases!

Gdybyśmy tak mogli zatrudnić DNA do pakowania walizek na wakacje!

Each tiny mass of DNA is called a chromosome.

Każda mała część DNA nazywa się chromosomem.

The book of you would have 46 chapters,

Książka twojego ciała zawierałaby 46 rozdziałów,

one for each chromosome.

tyle ile jest chromosomów.

Twenty-three chapters of your book came from your mom,

23 rozdziały pochodziłby od matki,

and 23 chapters came from your dad.

a pozostałe 23 od ojca.

Two of those chapters, called "X" and "Y,"

Dwa z rozdziałów nazywają się "X" i "Y"

determine if you're male, "XY,"

i określają, czy jesteście rodzaju męskiego "XY",

or female, "XX."

czy żeńskiego "XX".

Łącząc je, otrzymamy dwa prawie identyczne,

Put them together, and we get

two almost identical but slightly different sets of 23 chapters.

choć nieznacznie różniące się 23 rozdziały.

The tiny variations are what makes each person different.

Te drobne różnice sprawiają, że każdy człowiek jest inny.

It's estimated that all the chapters together

Szacuje się, że wszystkie rozdziały tej książki

hold about 20,000 individual instructions, called genes.

zawierają około 20 tys. osobistych instrukcji, zwanych genami.

Written out, all those 20,000 instructions

Te 20 tys instrukcji

are 30 million letters long!

składa się z 30 milionów liter.

If someone were writing one letter per second,

Gdyby ktoś pisał jedną literę na sekundę,

napisanie całości zajęłoby mu prawie cały rok.

it would take them almost an entire year to write it once.

Okazuje się, że nasz genom jest 100 razy dłuższy,

It turns out that our genome book is much, much longer

than just those 30 million letters --

Okazuje się, że nasz genom jest 100 razy dłuższy,

almost 100 times longer!

niż 30 milionów liter!

What are all those extra pages for?

Ciekawe po co nam te wszystkie dodatkowe strony?

Well, each page of instructions has a few pages of nonsense inserted

Każda strona instrukcji ma kilka stron bzdur,

które należy wyjąć zanim otrzymamy coś pożytecznego.

that have to be taken out before we end up with something useful.

The parts we throw out, we call introns.

Niepotrzebne części nazywamy intronami.

The instructions we keep, we call exons.

Informacje, które zatrzymujemy nazywają się eksonami.

We can also have hundreds of pages in between each gene.

Miedzy genami mogą znajdować się setki takich stron.

Niektóre z tych niepotrzebnych stron wprowadziły

Some of these excess pages were inserted

paskudne, drobne infekcje naszych przodków.

by nasty little infections in our ancestors,

but some of them are actually helpful.

Jednak niektóre z nich są pomocne.

They protect the ends of each chapter from being damaged,

Chronią one końce każdego rozdziału przed uszkodzeniem,

or some help our cells find a particular thing they're looking for,

lub pomagają naszym komórkom znaleźć konkretną rzecz,

or give a cell a signal to stop making something.

lub dają komórce sygnał do zaprzestania czegoś.

All in all, for every page of instructions,

W sumie, na każdą stronę instrukcji

there's almost 100 pages of filler.

przypada około 100 stron wypełniaczy.

In the end, each of our books' 46 chapters

Ostatecznie, każdy z 46 rozdziałów naszej książki

posiada od 48 do 250 milionów liter,

is between 48 and 250 million letters long.

That's 3.2 billion letters total!

co daje całkowitą sumę 3,2 miliarda liter!

To type all that copy,

Na skopiowanie ich wszystkich trzeba by poświęcić 100 lat,

you'd be at it for over 100 years,

a sama książka miałaby 600 tysięcy stron.

and the book would be over 600,000 pages long.

Every type of cell carries the same book,

Niezależnie od rodzaju, każda komórka zawiera w sobie tę książkę,

but each has a set of bookmarks

ale każda z nich zawiera konkretne zakładki,

that tell it exactly which pages it needs to look up.

które mówią jej do których stron ma zaglądać.

So a bone cell reads only the set of instructions it needs to become bone.

Komórki kości czytają tylko zestaw instrukcji jak tworzyć kość.

Komórki mózgowe

Your brain cells,

they read the set that tells them how to become brain.

czytają tę część, która mówi im jak stworzyć mózg.

If some cells suddenly decide to start reading other instructions,

Jeśli jakieś komórki nagle decydują się zacząć czytać inne instrukcje,

mogą nawet zmienić swój rodzaj.

they can actually change from one type to another.

So every little cell in your body is holding on to an amazing book,

Każda mała komórka naszego organizmu trzyma się instrukcji zawartych

full of the instructions for life.

w tej niesamowitej książce życia.

Your nose reads nose pages,

Nasz nos czyta strony dotyczące nosa,

your toes read toes pages.

palce stóp dotyczące palców.

And that little thing in the back of your throat?

To maleństwo z tyłu gardła

It's got its own pages, too.

też ma swoje strony.

They're under "uvula."

Znajdują się pod hasłem: języczek.