What happens if an engineered virus escapes the lab?

Çeviri: Emel Çırakoğlu Gözden geçirme: Ilayda Gokgoz

In the spring of 1979, a lab worker in Sverdlovsk, USSR

1979′un ilkbaharında, SSCB Sverdlovsk’ta bir laboratuvar çalışanı

removed a clogged air filter in the ventilation system

havalandırma sisteminde takılı olan hava filtresini çıkarttı

and didn’t replace it.

ve yerine koymadı.

His note to the supervisor was never transferred to the official logbook,

Müfettişe bıraktığı not, asla resmi kayıt defterine geçmedi

so when the next shift rolled in,

diğer mesai saati başladığında,

workers simply started production as usual.

çalışanlar normalde yaptıkları gibi üretime başladılar.

Now, in most labs, this would have been a minor mistake.

Günümüzde, çoğu laboratuvarda, bu çok küçük bir hata olurdu.

But this lab was a biological weapons facility

Ama bu laboratuvar biyolojik silahların bulunduğu bir kurumdu

producing huge quantities of anthrax—

çok miktarda anthrax üretiliyordu-

which, if inhaled, can kill up to 90% of those it infects.

eğer solunursa, etkilenenlerin %90′ı kadarını öldürecek derecede.

This deadly anthrax powder floated out into the sky for hours,

Bu ölümcül anthrax tozu havada saatlerce kaldı,

causing the largest documented outbreak of inhalation anthrax on record

tarihte kaydedilen en büyük anthrax solunmasına neden oldu

and resulting in at least 64 deaths.

ve en az 64 ölüme neden oldu.

What happened at Sverdlovsk was a tragedy,

Sverdvosk’ta yaşanan bir trajediydi,

and the Soviet bioweapons program was a violation of international law.

ve Sovyet biyosilahlar programı uluslararası yasanın bir ihlaliydi.

But these days, it’s not just state-sponsored bioweapons programs

Ama bugünlerde, biyogüvenlik uzmanları

sadece hükümet destekli biyosilah programları yüzünden sabahlamıyor.

that keep biosecurity experts up at night.

Nor is anthrax their largest concern.

Anthrax en büyük endişeleri de değil.

They’re worried about an even more dangerous kind of lab leak.

Laboratuvar sızıntısından daha tehlikeli olabilecek şeylerden endişeleniyorlar.

Since the 1970s, researchers have been manipulating the DNA of microbes

1970′lerden beri araştırmacılar,

mikropların DNA’larında, daha önce sahip olmadıkları

to give them abilities they didn’t have before.

yetenekleri vermek için oynama yapıyorlar

This is called “gain of function” work

Buna ″işlev kazanımı″ deniyor

and it includes a huge body of scientific research.

ve bir sürü bilimsel araştırma içeriyor.

The majority of this work helps humanity with very little risk,

Bu işin büyük bir kısmı, çok az bir riskle insanlığa yardım ediyor

for example, engineered viruses are used in vaccine production,

örneğin, genetiği değiştirilmiş virüsler

aşı üretiminde, gen terapilerinde, ve kanser tedavilerinde kullanılıyor.

gene therapy, and cancer treatments.

But within the gain of function realm lies an intensely debated sub-field

Ama gerçekte, bilim insanlarının süper böcekler tasarladığı

işlev kazanımı çalışmaları yoğun olarak tartışılan bir alan.

where scientists engineer superbugs.

Officially known as “enhanced potential pandemic pathogens,”

″Gelişmiş potansiyel pandemik patojenler″ olarak bilinen

these ePPPs are typically variants of well-known viruses,

bu ePPP’ler, bilinen virüslerin bir çeşit varyantıdır,

such as Ebola or avian influenza that have been engineered to be, say,

diyelim ki, Ebola veya kuş gribi gibi olmak için tasarlandı,

more transmissible or more deadly.

daha bulaşıcı ve ölümcül olur.

The stakes of this kind of work are much higher:

Bu tür işlerin sebep olabileceği şeyler çok daha fazladır:

if even one unusually dangerous virus escaped a lab,

alışılmadık derecede tehlikeli bir virüs bile laboratuvardan kaçarsa,

it could cause a global pandemic.

küresel bir salgına neden olabilir.

Virologists developing ePPPs argue this research could help us prepare

ePPP geliştiren virologlar, yaptıkları çalışmaları

olası pandemiler için bize yardımcı olabileceğini

for future pandemics,

tedavilere başlayabilmemizi, ve potansiyel olarak

allowing us to jump start treatments and potentially save lives.

hayat kurtarabileceğimizi söyleyerek savunuyorlar.

For example, in the early 2010s,

Örneğin, 2010′ların başında birçok araştırma ekibi

several research teams created a deadly strain of bird flu

hava yoluyla memeliler arasında dolaşabilme özelliğine sahip

with the novel ability to spread through the air between mammals.

kuş gribinin ölümcül bir zincirini üretti,

Advocates of the project argued that by creating this ePPP,

Bu projenin savunucuları

bu ePPP’leri üreterek

en kötü virüs senaryolarının kontrol altındaki durumları hakkında

we could learn crucial information

about a worst-case-scenario virus under controlled conditions.

daha fazla bilgi edinebileceğimizi savundu.

But many critics argued that it’s unclear whether bird flu

Bu projeyi eleştiren birçok kişi

kuş gribinin doğada olduğu kadar laboratuvarda da

would ever evolve in the wild as it did in the lab.

gelişip gelişmeyeceğinin belirsiz olduğunu söyledi.

Consequently, they believed the knowledge gained by studying this dangerous virus

Dolayısıyla, bu tehlikeli virüsü araştırmanın

sonucunda elde edilen bilgilerin,

wasn’t remotely worth the risk of creating it in the first place.

ilk başta virüsü üretmenin riskini almaya bile değer olmadığına inandılar.

Both sides of this ongoing debate are trying to save lives;

bu devam eden tartışmanın her iki tarafı da hayat kurtarmaya çalışıyor,

they just disagree on the best way to do it.

sadece bunu yapmanın en iyi yolu konusunda anlaşamıyorlar.

However, everyone agrees that an ePPP lab leak could be catastrophic.

Ama herkes bir ePPP’nin laboratuvardan kaçmasının

bir felaket olacağı konusunda hem fikir.

Labs that work with dangerous pathogens are designed with numerous safety features

Tehlikeli patojenlerle çalışan laboratuvarlar

birçok güvenlik tedbiri ile tasarlandı

to protect the scientists who work there, as well as the outside world,

hem orada çalışan bilim insanlarını hem de dışarıdaki dünyayı korumak için,

such as ventilation systems that decontaminate air

havalandırma sistemleri gibi havayı dezenfekte eden

and airtight “spacesuits” with dedicated oxygen.

ve hava geçirmez oksijenli “uzay giysileri” ile.

Sometimes buildings are even nested inside each other

Kapalı ortamlara zarar veren doğal afetleri önlemek için

to prevent natural disasters from breaching the closed environment.

bazen binalar iç içe bile olabiliyor.

But this technology is expensive to build and maintain.

Ama bu teknolojinin yapılması ve sürdürülmesi çok pahalı.

And even when our tech doesn't fail,

Teknolojimiz bizi hiç yarı yolda bırakmasa bile,

there’s still room for the most common kind of mistake:

en sık görülen hata için hala yer var:

human error.

insan hatası.

Many human errors are inconsequential:

Çoğu insan hatası önemsiz:

a researcher spills a sample,

bir araştırmacı bir örneği dökerse,

but quickly disinfects the otherwise well-controlled environment.

hemen iyi konrol edilen ortamı dezenfekte eder.

Other incidents, however, are much more concerning.

Ancak diğer kazalar, daha çok endişe verici.

In 2009, a researcher accidentally stuck themselves

2009′da, bir araştırmacı yanlışlıkla

with an Ebola-contaminated needle,

kendini ve orada tedavi edilenlerin hayatını tehlikeye atan,

endangering their life and the lives of those treating them.

Ebola bulunan bir iğneyi kendine vurdu.

In 2014, six vials containing the virus that causes smallpox were found

2014′te, su çiçeğine yol açan virüsü bulunduran altı küçük şişe

in an unsecured storage room where they’d been forgotten for decades.

güvensiz bir depo odasında unutulduğu için yıllarca kaldı.

That same year, a CDC scientist unknowingly contaminated

Aynı yıl, bir CDC biim insanı bilmeden

a sample of relatively harmless bird flu with a deadly lab-grown variant,

kuş gribinin zararsız bir örneğini

laboratuvar ortamında yapılmış ölümcül bir varyantı ile karıştırdı,

and then shipped the contaminated sample to the USDA.

ve sonra örneği USDA’ya gönderdi.

While these incidents did not lead to larger crises,

Bu olaylar daha büyük krizlere neden olmasa da

the potentially catastrophic consequences of an ePPP leak

bir ePPP sızıntısının potansiyel feci sonuçları

have convinced many scientists that we should stop

pek çok bilim insanını bu tarz araştırmaları

hepten yapmama konusunda ikna etti.

this kind of research altogether.

But if that doesn’t happen, what can we do to minimize risk?

Ama bu olmazsa, nasıl riskleri en aza indireceğiz?

Well, first, we can work to reduce human error by examining past mistakes.

İlk olarak, geçmişteki hataları gözden geçirerek

insan hatalarını azaltmaya çalışabiliriz.

Some experts have suggested creating an international database of leaks,

Bazı uzmanlar, insan hatalarını azaltmak için

sızıntılar, kılpayı atlatılan kazalar, ve

near-misses, and fixes taken that would help labs adapt their protocols

laboratuvarların protokollerini uygulamalarında

yardımcı olabilecek düzeltmeler ile ilgili

to minimize human errors.

uluslararası bir veritabanı oluşturmayı önerdi.

And a robust, well-funded pandemic early warning system

Aynı zamanda, herhangi bir salgından bizi korumaya yardımcı olacak

would help protect us from any disease outbreak—

güçlü, iyi finanse edilmiş erken pandemi uyarıcı bir sistem yapmayı—

whether it comes from a lab leak or a natural spillover.

bir laboratuvar sızıntısı veya doğal bir yayılmadan gelse bile.

Developing the kind of global standards and databases necessary

Küresel standartların ve veritabanlarnın türlerini geliştirmek gerekiyor

for these changes would be difficult—

bu değişimler zor olacak—

requiring unprecedented international collaboration and transparency.

benzeri görülmemiş uluslararası bir işbirliği ve şeffaflık gerektiriyor.

But we need to overcome these hurdles

Ama bu engellerin üstesinden gelmemiz gerekiyor

because pandemics don't care about borders or politics.

çünkü sınırlar veya siyaset pandemilerin umrunda değil.