Poison vs. venom: What's the difference? - Rose Eveleth

Venom ve zehir: Fark ne? - Rose Eveleth

Çeviri: Eda Ada Gözden geçirme: güney örnek

Would you rather be bitten

Venomlu bir yılan mı yoksa zehirli

by a venomous snake or touch a poisonous frog?

bir kurbağa tarafından mı ısırılmayı tercih edersiniz?

Wait, what's the difference

Bir dakika! Peki zehir ile

between poison and venom, anyway?

venom arasındaki fark ne, her neyse?

Let's say you have the misfortune

Venomlu bir çıngıraklı yılan tarafından

to be bitten by a venomous rattlesnake.

talihsizce ısırıldığınızı düşünelim.

When it bites you,

Yılan, sizi ısırdığında

the snake will eject venom

gözlerinin arkasındaki

from little sacks behind its eyes,

küçük keseciklerden çıkan venomu

through its hollow fangs and into your flesh.

oyuklu azı dişleri yoluyla vücudunuza boşaltır.

That venom will then travel through your bloodstream

Bu venom ardından kan dolaşımı ile

and all over your body.

bütün vücudunuza yayılır.

In most cases, snake venom contains neurotoxins,

Çoğu vakada, yılan venomu kaslarınızın istem dışı

proteins that can do all sorts of nasty stuff

hareketi, kan hücrelerinizin parçalanması

like make your muscles fire uncontrollably,

ve vücudunuzun tamamanen uyuşması

burst your blood cells,

gibi birçok ciddi şeye neden olabilecek

and make you go completely numb.

nörotoksinler ve proteinler içerir.

But you might get lucky!

Fakat şansınız yaver gidebilir!

Snakes don't always decide

Yılanlar her zaman venomlarına

you're worth wasting venom on.

layık olduğunuza karar vermezler.

In fact, between 20 and 80% of snake bites

Aslında, yılan sokmalarının %20'si ile %80'i

are so-called "dry bites,"

kuru ısırıklardır.

where the snake is just trying

Yılan size öldürmeden sadece

to send a message without actually killing you.

mesaj göndermeyi dener.

You see, venom takes energy and resources

Yani, yılanların venomu üretmesi enerji ve

for the snake to make,

kaynak gerektirir ve

and they don't want to waste it on a warning shot.

yılanlar bunu uyarıcı atış olarak boşa harcamayı istemezler.

When it comes to poison,

Zehir söz konusu olduğunda,

on the other hand,

diğer açıdan,

there's no warning shot.

bu bir uyarı atışı değildir.

If you pick up a poisonous dart frog

Zehirli ok kurbağayı güzel renklerini

to admire its beautiful colors,

takdir etmek için elinize aldığınızda

you've already gotten deadly poison

ölümcül zehir elinizin her yerine

all over your hands.

dağılmış olur.

As it seeps into your skin

Zehir derinizden içeriye sızdıkça

and travels through your blood,

ve kanınızda ilerledikçe

the poison starts to interfere with your nerves,

sinirlerinizi engellemeye başlar ve kaslarınızın

preventing your muscles from contracting.

kasılmasını önler.

If the frog's poison reaches your heart,

Eğer kurbağanın zehri kalbinize ulaşırsa

it can cause it to stop.

onu durdurabilir.

The distinction between venom and poison

Venom ile zehir arasındaki fark sadece

is purely in the method of delivery.

iletim yöntemleridir.

Poison has to be inhaled, ingested, or absorbed.

Zehir soluk yolu, mide yolu veya emilim ile vücuda girer.

Venom has to be injected into a wound.

Venom ise bir yaranın içine akıtılır.

Chemically, venoms and poisons

Kimyasal olarak venom da zehir de

are both considered toxins,

toksik maddelerdir.

so a snake bite is venomous.

Yılan sokuşu venom içerir.

A poison dart frog is poisonous.

Zehirli ok kurbağa zehirlidir.

Brown recluse spiders are venomous.

Kahverengi keşiş örümceği venomludur.

Lionfish and pufferfish are poisonous.

Aslan bağığı ve kirpi balığı zehirlidir.

And some compounds can be poisons in one animal

Bazı bileşimler bir hayvanda zehirken diğer bir hayvanda

and venoms in another.

venom olabilir.

Tetrodotoxin, a chemical 10,000 times more toxic than cyanide,

Siyanürden on bin kat daha toksik olan tetrodotoksin

is found in pufferfish,

kirpi balığında bulunur ve

where it makes them poisonous.

onları zehirli balıklar meydana getirir.

It's also found in the deadly blue-ringed octopus,

Ayrıca ölümcül mavi halkalı ahtapotta da bununan

where it's a venom delivered by bite.

bu kimyasal, ısırma yolu ile iletildiği için venomdur.

Some animals can even be both poisonous and venomous.

Bazı hayvanlar hem zehirli hem de venomlu olabilir.

Take the Asian tiger snake, for example.

Örneğin Asya kaplan yılanı.

Not only does it have venom in its fangs

Bu yılanda sadece venom bulunmaz.

but it also absorbs the toxins

Bu yılan ayrıca yediği kara

from the poisonous toads it eats,

kurbağalardaki zehri emer ve

and then secretes those toxins

boynunun arkasındaki özel bezlerden

from special glands on its neck,

bu toksinleri salgılayarak

rendering it poisonous, too.

onları zehir haline getirir.

Scientists are constantly finding new animals

Bilim adamları sürekli toksinleri farklı,

that employ toxins in weird, interesting ways.

acayip yollarla kullanan yeni hayvanları keşfediyor.

Recently, researchers discovered

Yakın zamanda, araştırmacılar ilk

the very first venomous crustacean.

venomlu kabuklu deniz canlısını keşfettiler.

Out of 70,000 species of crustaceans,

Yetmiş bin kabuklu deniz hayvanı türünden

only this one little remipede is venomous.

sadece bu Remipede venomludur.

Speleonectes tulumensis has figured out

Speleonectes tulumensis, ufak azı dişleri yolu

how to create a cocktail of toxins

ile aktardığı toksinler kokteylini

that it delivers through its tiny fangs.

oluşturmanın bir yolunu bulmuştur.

Scientists aren't totally sure how this venom works yet,

Bilim adamları bu venomun nasıl işlediğinden henüz tam emin değil;

but they think that it causes the unwitting victims' neurons

fakat venomun, durumun farkında olmayan kurbanların

to fire over and over and over again

nöronlarını felç olana kadar tekrar tekrar

until it becomes paralyzed.

ateşlediği düşünülmektedir.

Then, the little remipede closes in,

Ardından, ufak Remipede kurbanını

dissolving away the exoskeleton of its prey

sarar ve dış iskeletini eriterek

and sucking out the juices.

suyunu emer.

But poisons and venoms aren't always all bad.

Zehir ve venom her zaman o kadar da kötü değildir.

For thousands of years, humans have looked for

Bin yıllar boyunca, insanlar bu toksik bileşenlerin

ways to harness the power of these toxic compounds for good.

gücünü iyiye kullanmanın yollarını aramıştır.

Today, we have all sorts of medicines

Günümüzde toksinlerden birçok çeşit

that come from toxins.

ilaç yapılmaktadır.

The poison from cone snails is used as a painkiller.

Kabuklu salyangozlardan elde edilen zehir ağrı kesici olarak kullanılır.

Many poisonous plants have been used

Birçok zehirli bitki sıtmadan-düzensiz kalp atışlarına

to treat everything from malaria to irregular heartbeats.

kadar birçok rahatsızlığın tedavisinde kullanılmaktadır.

And scorpion venom might one day be used

Akrep venomu birgün kalp hastalıklarını

to treat heart disease.

tedavide kullanılabilir.

So, what should you do if something bites or poisons you?

Peki birşey sizi ısırırsa veya zehirlerse ne yapmalısınız?

Don't try any of the things you've seen

İnternette ya da filmlerde gördüğünüz

on the internet or in movies!

şeylerin hiçbirini denemeyin.

Don't try to capture and kill the animal

Sizi ısıran hayvanı ele geçirip öldürmeye

that bit you,

çalışmayın ve

and don't use a tourniquet or knife on your wound.

yaraya turnike veya bıçak ile müdahale etmeyin.

Most importantly, don't panic!

En önemlisi paniğe kapılmayın.

Stay calm, and seek medical attention.

Sakin olun ve tıbbi yardım isteyin.

Treatment will mostly depend

Tedavi genellikle karşılaştığınız

on what species you encountered.

hayvan türe bağlı olacaktır.

But if you forget the distinction

Fakat zehir ve venom arasındaki

between poison and venom,

farkı unutursanız, sağlık ekibine

and tell the parademics

engerekli yılan tarafından

that you were poisoned by a viper,

zehirlendiğinizi söyleyin. Muhtemelen

they'll probably forgive you and treat you anyway.

sizi affedip yine de tedavi edeceklerdir.