Rethinking thinking - Trevor Maber

Translator: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Çeviri: Can Boysan Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

Imagine a microscopic-sized ladder contained in the part of our brain

Beynimizin bir kısmının, bilinçaltımızı tanımladığımız

mikroskobik boyutta bir merdiven içerdiğini hayal edin.

that we'll label our subconscious.

The Ladder of Inference,

Bu modelin temeli, Çıkarım Merdiveni'dir

which was first proposed by Harvard professor Chris Argyris,

ve bu terim ilk olarak Harvard'da profesör olan

Chris Argyris tarafından ortaya atıldı.

is the basis of this model.

Birisiyle her seferinde etkileşime girdiğimizde

Every time we interact with someone,

that experience enters the ladder at the bottom.

bu yaşantı, merdivenin altında beliriyor.

That same experience zips up the ladder in the blink of an eye,

Aynı yaşantı, göz açıp kapayana kadar merdiveni kilitliyor

exiting at the top.

ve merdiveni yukarıdan terk ediyor.

This process happens thousands of times a day

Bu süreç, haberimiz bile olmadan gün içinde binlerce kez meydana geliyor.

without us knowing it.

Let's focus on what happens on each rung of the ladder.

Şimdi merdivenin her basamağında neler olduğuna odaklanalım.

İlk basamakta yaşantımıza dair işlenmemiş veriler ve gözlemlerimiz var.

On the first rung, we have the raw data and observations of our experience.

This is very similar to what someone watching a video recording

Bu süreç, birisinin bizim yaşantımızı bir videoda izlemesine çok benzer.

of our experience would see.

Moving up to the second rung,

İkinci basamağa yükselirken

we filter in specific information and details from our experience.

yaşantımızdaki belirli bilgileri ve detayları süzgeçten geçiririz.

We unknowingly filter based on our preferences, tendencies,

Bunları, tercihlerimize, eğilimlerimize ve önemli olduğuna inandığımız

and many other aspects that we believe are important.

birçok şeye dayanarak habersizce süzgeçten geçiririz.

On to the third rung.

Üçüncü basamakta,

We assign meaning to the information we have filtered through.

süzgeçten geçirdiğimiz bilgilere anlam atfederiz.

This is where we start to interpret what our information is telling us.

Tam burada bilginin bize söylediği şeyi yorumlamaya başlarız.

On our fourth rung, a very crucial thing happens.

Dördüncü basamağımızda, çok hayati bir şey meydana gelir.

We develop assumptions

Bir önceki basamakta oluşturduğumuz şeyleri temel alarak tahminler yürütürüz,

based on the meaning we created on the previous rung,

and we start to blur the distinction between what is fact and what is story.

doğru ile yanlış arasındaki farkı net görememeye başlarız.

On the fifth rung,

Beşinci basamakta,

we develop conclusions based on our assumptions.

varsayımlarımıza dayanarak sonuçlar geliştiririz.

This is also where our emotional reactions are created.

Bu basamakta, duygusal tepkilerimiz de oluşturulur.

On the sixth rung,

Altıncı basamakta,

we adjust our beliefs about the world around us,

o sıradaki yaşantımızda yer alan

including the person or people involved

insan veya insanları içeren

in our experience of the moment.

çevremize dair düşüncelerimizi belirleriz.

On the seventh and final rung,

Yedinci ve son basamakta,

we take action based on our adjusted beliefs.

belirlediğimiz düşüncelerimizi temel alarak eyleme geçeriz.

Still with me? Great!

Hâlâ orada mısınız? Harika!

Let's take a real-life example

Gerçek hayattan bir örneği ele alalım

and run it up the ladder to see how this all works.

ve onu merdivene fırlatarak sürecin nasıl işlediğini görelim.

Have you ever been cut off in a parking lot, signal light on

Hiçbir park yerini gözünüze kestirip sinyal verdikten sonra

as you steer toward your coveted spot,

istediğiniz yere doğru yönelirken

only to slam on your brakes at the last minute

başkası arabasıyla yolunuzu kesip yerinizi çaldığı için

as someone pulls in front of you and steals your spot away?

son dakikada frene bastınız mı?

Imagine that experience and notice all of the data

Bu deneyimi hayal edin ve bütün veriler ile gözlemlerin

and observations landing on the first rung of your ladder.

merdiveninizdeki ilk basamağa konduğunu fark edin.

Now let's watch what we pay attention to on the second rung.

Şimdi de ikinci basamakta dikkatimizi neye verdiğimizi izleyelim.

Who cares that it's sunny out and the birds are chirping?

Havanın güneşli olması ve kuşların ötüşü kimin umurunda?

The 50% off sign outside of your favorite store is meaningless.

Favori mağazanızın vitrinindeki %50 indirim tabelası anlamsız.

You filter in the sensation of your grip tightening on the wheel,

Direksiyonu sıkıca tutma hissinizi filtreden geçiriyorsunuz,

you feel your blood pressure rise,

kan basıncınızın arttığını hissediyorsunuz,

you hear the squeal of your brakes,

freninin çıkardığı tiz sesi duyuyorsunuz,

and you notice the expression on the face of the other driver

arabasını park yerine çekip gözlerini hızla kaçırırken

as he pulls in front of you and quickly looks away.

diğer şoförün yüzündeki ifadeyi fark ediyorsunuz.

Time for our third rung.

Üçüncü basamaktan bahsetme vakti.

Ever since you were young,

Küçüklüğünüzden beri

your parents taught you the importance of waiting in line

aileniz size sıra beklemenizin önemini ve sıranızı kollamanızı öğretti.

and taking your turn.

You live and die by the rule of first come, first served.

İlk gelen alır kuralına göre yaşayıp öleceksiniz.

And now this guy has just stolen your spot.

Şimdiyse bu adam sizin park yerinizi çaldı.

What gives?

Ona bu hakkı veren kim?

Up to the fourth rung we go.

Dördüncü basamağa geçelim.

Watch closely as our assumptions take over

Bu adımda varsayımlarımız egemen olduğu için

and our story creates itself.

ve hikâyemiz kendini yarattığı için iyi izleyin.

"That stupid jerk, didn't his parents teach him anything?

"Şu ahmağa bak, ailesi ona hiçbir şey mi öğretmemiş?

How could he not see my signal light?

Benim sinyal verdiğimi nasıl göremez?

He must never pay attention!

Hiç dikkat etmiyor!

Why does he think he's more important than anyone else?"

Neden kendisinden başka hiçbir şeyin önemli olmadığını düşünüyor ki?"

Jumping quickly to the fifth rung,

Hızlıca beşinci basamağa atlıyoruz.

we conclude that this guy is heartless, inconsiderate,

bu adamın acımasız ve düşüncesiz olduğu kararına varıyoruz,

he needs to be taught a lesson and put in his place.

ona iyi bir ders verilip haddinin bildirilmesi lazım.

We feel angry, frustrated, vindictive, justified.

Kızgınız, hakkımız yenmiş, kinciyiz ve haklıyız.

On our sixth rung,

Altıncı basamakta,

we adjust our beliefs based on the experience.

yaşantılarımıza dayanarak düşüncelerimizi belirleriz.

"That's the last time I give in!

"Son kez kabulleniyorum!

Next time someone tries to cut me off,

Bir dahaki sefere birisi yolumu kesmeye kalkışırsa

tires will be smoking on the pavement

park yerime haykırarak geçtiğim için

as I squeal past them into my spot."

lastikler asfaltta tozu dumana katacak."

And finally our last rung: we take action.

Nihayet son basamak: Eyleme geçmek.

We back up, pull up behind his car,

Arabayı geriye sürüp o adamın arabasının arkasına çekeriz,

honk our horn, and roll down our window

avaz avaz bağırmak için de korna çalıp arabanın camını indiririz.

to scream a few choice words as well.

Now imagine,

Şimdi şunu hayal edin;

he walks over quickly, apologizing.

o adam hemen yanınıza gelip özür diliyor.

His wife, who's almost due with their first baby,

İlk bebeklerine hamile olan eşi,

alışveriş merkezinin içinden adamı çağırıp doğum sancısı çektiğini

called him from inside the mall to say she is in labor

and needs to get to the hospital immediately.

ve acilen hastaneye gitmeleri gerektiğini söylüyor.

We're momentarily shocked, apologize profusely,

Biz de bir an için şok oluyoruz ve bolca özür diliyoruz,

and wish him luck as he rushes toward the entrance.

adam alışveriş merkezine doğru koştururken ona şans diliyoruz.

What just happened here?

Az önce burada ne oldu öyle?

What changed? Why is this so significant?

Ne değişti? Neden bu kadar önemli?

In our parking lot example,

Park yeri örneğimizde,

our beliefs were short-circuited by the ladder of the other individual.

başka birisinin merdiveni yoluyla düşüncelerimiz arada olanları atladı.

"My wife is in labor, I need to get there quick,

"Eşim doğurmak üzere, acele etmem gerek,

there's a parking spot. Whew!

işte bir park yeri, vay canına!

Oh, jeez, I cut someone off.

Aman tanrım, birinin yolunu kestim.

I'd better apologize quickly so they don't think I'm a jerk."

Hemen özür dilesem iyi olur, böylece ahmak olduğumu düşünmezler."

But what if we were able to short-circuit our ladders ourselves?

Ya kendi merdivenimize kendimiz kısa devre yapsaydık?

Proactively, by choice?

Ya bunu erken davranarak ve bilerek yapsak?

Guess what? We can!

Bilin bakalım? Bunu yapabiliriz!

Let's return to our unique human function of free will.

Şimdi özgür irademize özgü olan insan işlevimize geri dönelim.

Next time you notice yourself reacting to your experience,

Bir dahaki sefer, yaşantınızda verdiğiniz tepkiyi fark edin,

pay focused attention to your ladder.

merdiveninize yoğunlaşın.

Ask yourself what beliefs are at play,

Kendinize hangi düşüncelerin aktif olduğunu sorun,

where do they come from?

nereden geliyorlar?

What data and observations did you filter in

Düşüncelerinizin neticesinde

as a result of your beliefs,

hangi verileri ve hangi gözlemleri süzgeçten geçirdiniz

and why?

ve bunu neden yaptınız?

Are your assumptions valid and supported by facts?

Varsayımlarınız mantıklı mı ve gerçeklere dayanıyor mu?

Would a different set of assumptions create different feelings,

Başka birtakım varsayımlar değişik hislere yol açar mıydı

and result in new and better conclusions and actions?

ve yeni ve daha iyi kararlar ile eylemlerle sonuçlanır mıydı?

We all have our own unique ladder.

Hepimizin kendine özgü bir merdiveni var.

Be mindful of yours,

Kendinizinkini hatırlayın

and help others to see theirs.

ve başkalarının kendi merdivenlerini görmelerine yardımcı olun.