Rethinking thinking - Trevor Maber

Suy nghĩ lại về suy nghĩ - Trevor Maber

Translator: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Nhu PHAM Reviewer: Thanh Nguyen Cong

Imagine a microscopic-sized ladder contained in the part of our brain

Hãy tưởng tượng một cái thang siêu nhỏ chứa vùng tiềm thức của não bộ.

that we'll label our subconscious.

The Ladder of Inference,

Thang suy luận, lần đầu tiên được đề xuất bởi giáo sư ĐH Harvard Chris Argyris,

which was first proposed by Harvard professor Chris Argyris,

is the basis of this model.

là cơ sở của mô hình này.

Mỗi khi ta tương tác với người khác,

Every time we interact with someone,

that experience enters the ladder at the bottom.

trải nghiệm đó đi vào các bậc thang ở phía dưới.

That same experience zips up the ladder in the blink of an eye,

trong chớp mắt, leo lên các bậc thang,

exiting at the top.

bước ra ở đầu bên kia.

This process happens thousands of times a day

Quá trình này xảy ra hàng ngàn lần một ngày mà ta không hề biết.

without us knowing it.

Let's focus on what happens on each rung of the ladder.

Hãy tập trung vào những gì xảy ra trên mỗi nấc thang.

On the first rung, we have the raw data and observations of our experience.

Nấc đầu tiên, ta có các dữ liệu thô, quan sát và trải nghiệm.

This is very similar to what someone watching a video recording

Tương tự như việc ai đó xem cuộn phim quay lại trải nghiệm của chúng ta.

of our experience would see.

Moving up to the second rung,

Di chuyển đến nấc thang thứ hai

we filter in specific information and details from our experience.

chúng ta chắt lọc thông tin cụ thể và chi tiết từ trải nghiệm của mình.

We unknowingly filter based on our preferences, tendencies,

lọc nó một cách vô ý thức dựa trên sở thích và xu hướng,

and many other aspects that we believe are important.

và nhiều khía cạnh khác mà chúng ta cho là quan trọng.

On to the third rung.

Ở nấc thứ ba.

We assign meaning to the information we have filtered through.

Chúng ta chỉ định ý nghĩa cho các thông tin đã được sàng lọc.

This is where we start to interpret what our information is telling us.

bắt đầu giải thích chúng.

On our fourth rung, a very crucial thing happens.

Ở nấc thứ tư, một điều rất quan trọng xảy ra.

We develop assumptions

Chúng ta phát triển các giả định dựa trên ý nghĩa được tạo ra ở nấc thang trước,

based on the meaning we created on the previous rung,

and we start to blur the distinction between what is fact and what is story.

và bắt đầu làm mờ đi ranh giới giữa thực tế và tưởng tượng.

On the fifth rung,

Ở nấc thứ năm, chúng ta phát triển kết luận dựa trên giả định của mình.

we develop conclusions based on our assumptions.

This is also where our emotional reactions are created.

Đây cũng là nơi phản ứng tình cảm được tạo ra.

On the sixth rung,

Ở nấc thứ sáu, ta điều chỉnh niềm tin của mình về thế giới xung quanh,

we adjust our beliefs about the world around us,

including the person or people involved

bao gồm 1 hay nhiều người tham gia vào trải nghiệm đó.

in our experience of the moment.

On the seventh and final rung,

Ở nấc thứ bảy và cũng là nấc cuối cùng,

we take action based on our adjusted beliefs.

chúng ta thực hiện hành động dựa trên niềm tin đã được điều chỉnh.

Still with me? Great!

Các bạn vẫn theo dõi đấy chứ? Tuyệt!

Let's take a real-life example

Hãy lấy một ví dụ thực để xem nó hoạt động như thế nào nhé.

and run it up the ladder to see how this all works.

Have you ever been cut off in a parking lot, signal light on

Bạn đã bao giờ bị "hớt tay trên" ở bãi đỗ xe, đèn hiệu bật lên

as you steer toward your coveted spot,

bạn chỉ còn cách chỗ đậu quen thuộc một cái phanh cuối

only to slam on your brakes at the last minute

as someone pulls in front of you and steals your spot away?

thì một kẻ lao đến chiếm lấy chỗ đó ngay trước mũi bạn?

Imagine that experience and notice all of the data

Hãy tưởng tượng trải nghiệm đó, mọi dữ liệu đang ở trên nấc thứ nhất.

and observations landing on the first rung of your ladder.

Now let's watch what we pay attention to on the second rung.

Bây giờ, hãy xem chúng ta quan tâm đến những gì ở nấc thứ hai.

Who cares that it's sunny out and the birds are chirping?

Ai thèm quan tâm đến việc hôm đó trời nắng và chim hót véo von cơ chứ?

The 50% off sign outside of your favorite store is meaningless.

Biển giảm giá 50% ngoài cửa hàng yêu thích cũng là vô nghĩa.

You filter in the sensation of your grip tightening on the wheel,

Bạn sàng lọc cảm giác nắm tay thật chặt vào vô lăng,

you feel your blood pressure rise,

cảm thấy huyết áp tăng,

you hear the squeal of your brakes,

nghe tiếng phanh thắng "két",

and you notice the expression on the face of the other driver

và bạn nhận thấy nét mặt tên tài xế kia khi hắn rờ tới và nhanh chóng quay đi

as he pulls in front of you and quickly looks away.

Time for our third rung.

Thời gian cho nấc thứ ba.

Ever since you were young,

Khi còn nhỏ, cha mẹ đã dạy cho bạn rằng cần phải xếp hàng và chờ đến lượt mình.

your parents taught you the importance of waiting in line

and taking your turn.

You live and die by the rule of first come, first served.

Bạn sống chết với quy tắc đến trước, được phục vụ trước.

And now this guy has just stolen your spot.

Và giờ đây, hắn ta đánh cắp chỗ của bạn. Cái quái gì thế này?

What gives?

Up to the fourth rung we go.

Lên đến nấc thứ tư.

Watch closely as our assumptions take over

Nhìn vào thật gần, khi giả định chiếm lấy tâm trí và câu chuyện của bạn lại tạo ra chính nó.

and our story creates itself.

"That stupid jerk, didn't his parents teach him anything?

"Đó là một tên khốn, cha mẹ hắn không dạy hắn à?

How could he not see my signal light?

Làm thế nào mà hắn không nhìn thấy đèn tín hiệu của mình cơ chứ?

He must never pay attention!

Why does he think he's more important than anyone else?"

Tại sao hắn lại nghĩ rằng bản thân hắn quan trọng hơn bất cứ ai?"

Jumping quickly to the fifth rung,

Nhanh chóng nhảy lên nấc thứ năm,

we conclude that this guy is heartless, inconsiderate,

ta kết luận rằng gã này là vô tâm, ích kỉ, cần phải dạy hắn một bài học .

he needs to be taught a lesson and put in his place.

We feel angry, frustrated, vindictive, justified.

Ta cảm thấy tức giận, thất vọng, thù hằn và có lí do để làm thế.

On our sixth rung,

Nấc thứ sáu, ta điều chỉnh niềm tin của mình dựa trên trải nghiệm.

we adjust our beliefs based on the experience.

"That's the last time I give in!

"Đó là lần cuối cùng! Lần sau, ai đó thử cắt ngang đầu mình xem,

Next time someone tries to cut me off,

tires will be smoking on the pavement

lốp xe sẽ bốc khói khi mình vượt mặt hắn để lao vào vị trí đó."

as I squeal past them into my spot."

And finally our last rung: we take action.

Và cuối cùng, nấc thang cuối: chúng ta hành động.

We back up, pull up behind his car,

Chúng ta quay trở lại, rờ tới phía sau xe hắn, bấm kèn in ỏi và hạ cửa sổ để hét vào mặt hắn

honk our horn, and roll down our window

to scream a few choice words as well.

Now imagine,

Bây giờ hãy tưởng tượng, hắn ta tạt nhanh qua, xin lỗi rối rít.

he walks over quickly, apologizing.

His wife, who's almost due with their first baby,

Vợ hắn, đang mang đứa con đầu lòng của hai người, réo từ bên trong cửa hàng

called him from inside the mall to say she is in labor

rằng cô ấy sắp sinh và cần phải đến bệnh viện ngay lập tức.

and needs to get to the hospital immediately.

We're momentarily shocked, apologize profusely,

Ta dường như bị sốc, rối rít xin lỗi và chúc hắn may mắn khi hắn tất tả chạy đi.

and wish him luck as he rushes toward the entrance.

What just happened here?

Chuyện gì vừa xảy ra vậy? Điều gì đã thay đổi? Tại sao nó lại quan trọng như vậy?

What changed? Why is this so significant?

In our parking lot example,

Trong bãi đậu xe làm ví dụ,

our beliefs were short-circuited by the ladder of the other individual.

niềm tin của chúng ta bị "đoản mạch" bởi các bậc thang của người khác.

"My wife is in labor, I need to get there quick,

"Vợ tôi sắp sinh, tôi đang vội lắm,

there's a parking spot. Whew!

Ôi! May quá, có chỗ đậu! Thôi chết, tôi vừa cắt ngang đầu

Oh, jeez, I cut someone off.

một ai đó. Mau xin lỗi thôi không họ nghĩ mình là thằng đần.

I'd better apologize quickly so they don't think I'm a jerk."

But what if we were able to short-circuit our ladders ourselves?

Nhưng nếu chúng ta có thể làm "đoản mạch" cái thang của chính mình?

Proactively, by choice?

Chủ động, tuỳ chọn?

Guess what? We can!

Đoán xem? Chúng ta có thể làm được đấy!

Let's return to our unique human function of free will.

Hãy quay lại chức năng độc đáo của ý chí con người.

Next time you notice yourself reacting to your experience,

Lần sau, khi thấy mình phản ứng với trải nghiệm của bản thân,

pay focused attention to your ladder.

hãy tập trung chú ý đến bậc thang của bạn.

Ask yourself what beliefs are at play,

Tự hỏi xem niềm tin nào đang lấn lướt và nó đến từ đâu. Dữ liệu và quan sát nào

where do they come from?

What data and observations did you filter in

được sàng lọc, là kết quả của niềm tin và tại sao lại như vậy?

as a result of your beliefs,

and why?

Are your assumptions valid and supported by facts?

Liệu giả định của bạn là hợp lệ và đã được kiểm chứng?

Would a different set of assumptions create different feelings,

Liệu giả định khác sẽ tạo ra cảm xúc khác,

and result in new and better conclusions and actions?

We all have our own unique ladder.

với kết luận và hành động tốt hơn? Chúng ta đều có chiếc thang của riêng mình

Be mindful of yours,

Hãy lưu tâm đến chiếc thang của bạn và giúp người khác nhận ra chiếc thang của mình

and help others to see theirs.