Rethinking thinking - Trevor Maber

՛՛Յոթ չափիր, մեկ կտրիր՛՛- Թրեվոր Մեյբեր

Translator: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: YSU romano.transl.dept. Lusine Reviewer: Kristine Sargsyan

Պատկերացրեք, որ մեր ուղեղի մի մասը միկրոսկոպիկ չափի աստիճան է պարունակում, որով մենք պետք է պիտակավորենք մեր ենթագիտակցությունը:

Imagine a microscopic-sized ladder contained in the part of our brain

that we'll label our subconscious.

The Ladder of Inference,

which was first proposed by Harvard professor Chris Argyris,

Սանդուղքի վարկածը, որն առաջին անգամ ներկայացրել է Հարվարդի պրոֆեսոր Քրիս Արգիրիսը,

is the basis of this model.

այս մոդելի հիմքն է:

Ամեն անգամ մեր շփման փորձը ինչ-որ մեկի հետ

Every time we interact with someone,

that experience enters the ladder at the bottom.

աստիճանով բարձրանալու առաջին քայլն է:

That same experience zips up the ladder in the blink of an eye,

Այդ նույն փորձը մի ակնթարթում թռիչք է կատարում դեպի սանդուղքի ծայրը

exiting at the top.

և դուրս թռչում:

This process happens thousands of times a day

Այս գործընթացը տեղի է ունենում օրը հազար անգամ՝ առանց մեր իմացության:

without us knowing it.

Let's focus on what happens on each rung of the ladder.

Եկեք կենտրոնանանք այն բանի վրա, թե ինչ է տեղի ունենում յուրաքանչյուր աստիճանի վրա:

On the first rung, we have the raw data and observations of our experience.

Առաջին աստիճանին մենք ունենք նախնական տվյալներ և մեր փորձերի դիտարկումները:

This is very similar to what someone watching a video recording

Սա շատ նման է այն բանին, թե ինչ կտեսնի ինչ-որ մեկը` դիտելով մեր փորձի տեսագրությունը:

of our experience would see.

Moving up to the second rung,

Շարժվելով դեպի երկրորդ աստիճանը`

we filter in specific information and details from our experience.

մենք ֆիլտրում ենք որոշակի տեղեկատվությունը և մեր փորձի մանրամասները:

We unknowingly filter based on our preferences, tendencies,

Մենք անգիտակցաբար նաև ֆիլտրում ենք մեր նախասիրությունները, միտումները և

and many other aspects that we believe are important.

բազմաթիվ այլ ասպեկտներ, որոնք մենք համարում ենք կարևոր:

On to the third rung.

Երրորդ աստիճանում

We assign meaning to the information we have filtered through.

մենք իմաստավորում ենք մեր իսկ ֆիլտրած տեղեկատվությանը:

This is where we start to interpret what our information is telling us.

Այստեղից էլ սկսում ենք մեկնաբանել, թե ինչ է մեզ պատմում մեր տեղեկատվությունը:

On our fourth rung, a very crucial thing happens.

Մեր չորրորդ աստիճանը համարվում է նոր փուլ. կարևոր բան է տեղի ունենում:

We develop assumptions

Մենք մշակում ենք ենթադրություններ նախորդ աստիճանին ստեղծած իմաստի հիման վրա

based on the meaning we created on the previous rung,

and we start to blur the distinction between what is fact and what is story.

և չենք կարողանում տարբերակել,թե որն է փաստը և որը`պատմություն:

On the fifth rung,

Հինգերորդ աստիճանում մշակում ենք եզրակացություններ՝ հիմնվելով մեր իսկ ենթադրությունների վրա:

we develop conclusions based on our assumptions.

This is also where our emotional reactions are created.

Սա այն աստիճանն է, որտեղ նաև մեր զգայական ռեակցիաներն են առաջանում:

On the sixth rung,

Վեցերորդ աստիճանին մենք ընտելանում ենք մեր համոզմունքներին, կապված մեզ շրջապատող աշխարհի հետ,

we adjust our beliefs about the world around us,

including the person or people involved

ներառյալ այն մարդկանց և անձանց, ովքեր այդ պահին ներգրավված են մեր փորձի մեջ:

in our experience of the moment.

On the seventh and final rung,

Յոթերորդ և վերջին աստիճանին

we take action based on our adjusted beliefs.

մենք գործում ենք` ըստ մեր ճշգրիտ համոզմունքների:

Still with me? Great!

-Դեռ ինձ հե՞տ եք: Հիասքանչ է:

Let's take a real-life example

Եկե’ք իրական կյանքի օրինակ դիտարկենք և բարձրանանք սանդուղքով` տեսնելու, թե ինչպես է այս ամենն աշխատում:

and run it up the ladder to see how this all works.

Have you ever been cut off in a parking lot, signal light on

Ավտոկայանատեղիում երբևիցե կտրե՞լ են ձեր ճանապարհը ,երբ դուք, լուսային ազդանշանը միացրած,

as you steer toward your coveted spot,

վարում եք դեպի ձեր նախընտրած տեղը, միայն ուժեղ սեղմելով ձեր արգելակները վերջին վայրկյանին,

only to slam on your brakes at the last minute

as someone pulls in front of you and steals your spot away?

քանի որ ինչ-որ մեկը փորձում է դուրս գալ ձեր առջև և գրավել ձեր տեղը:

Imagine that experience and notice all of the data

Պատկերացրեք այդ զգացումը և նկատեք բոլոր տվյալներն ու դիտարկումները, որոնք տանում են դեպի ձեր սանդուղքի առաջին աստիճանը:

and observations landing on the first rung of your ladder.

Now let's watch what we pay attention to on the second rung.

Հիմա եկեք տեսնենք, թե ինչին ենք մենք ուշադրություն դարձնում երկրորդ աստիճանին:

Who cares that it's sunny out and the birds are chirping?

Ո՞ւմ է հետաքրքրում,որ դրսում արևոտ եղանակ է և թռչունները երգում են:

The 50% off sign outside of your favorite store is meaningless.

Չես նկատում 50% զեղչին շանը քո սիրած խանութի վրա:

You filter in the sensation of your grip tightening on the wheel,

Դու ֆիլտրում ես քո մեջ այն զգացողությունը,

you feel your blood pressure rise,

թե ինչպես ես աստիճանաբար ավելի ուժեղ սեղմում քո ղեկը,

you hear the squeal of your brakes,

զգում ես արյանդ ճնշման բարձրացումը,

and you notice the expression on the face of the other driver

լսում ես արգելակներիդ ճռռոցը, և նկատում ես վարորդի դեմքի արտահայտությունը , երբ նա դուրս է գալիս քո առջև և արագ հայացքը փախցնում:

as he pulls in front of you and quickly looks away.

Time for our third rung.

Ժամանակն է անցնել մեր երրորդ աստիճանին:

Ever since you were young,

Փոքր ժամանակվանից սկսած ծնողներդ քեզ սովորեցրել են շարքում կանգնած սպասել քո հերթին:

your parents taught you the importance of waiting in line

and taking your turn.

You live and die by the rule of first come, first served.

Դու ապրում և մահանում ես <<Ով շուտ, նա կուշտ>> կարգախոսով:

And now this guy has just stolen your spot.

Այս տղան հենց նոր գրավեց քո տեղը: Հետո ի՞նչ:

What gives?

Up to the fourth rung we go.

Անդրադառնանք չորրորդ աստիճանին:

Watch closely as our assumptions take over

Ավելի մոտիկից ծանոթանանք, թե ինչպես են մեր ենթադրությունները գլուխ բարձրանում և դառնում պատմություն:

and our story creates itself.

"That stupid jerk, didn't his parents teach him anything?

“Այդ հիմարը, մի՞թե նրա ծնողները ոչինչ չեն սովորեցրել նրան:

How could he not see my signal light?

Ինչպե՞ս նա կարող էր չնկատել իմ ազդանշանի լույսը. երևի թե նա երբեք էլ ուշադրություն չի դարձնում:

He must never pay attention!

Why does he think he's more important than anyone else?"

Ինչո՞ւ է նա կարծում,որ նա ավելի կարևոր է, քան ուրիշ մեկը:”

Jumping quickly to the fifth rung,

Արագանցում կատարենք հինգերորդ աստիճանին:

we conclude that this guy is heartless, inconsiderate,

Մենք ենթադրում ենք, որ այս տղան անսիրտ է, անուշադիր, նրան պետք է մի լավ դաս տալ և իր տեղը դնել:

he needs to be taught a lesson and put in his place.

We feel angry, frustrated, vindictive, justified.

Մենք արդարացիորեն բարկանում ենք, կատաղում, քեն պահում:

On our sixth rung,

Մեր 6-րդ աստիճանում մենք ճշգրտում ենք փորձի վրա հիմնված մեր համոզմունքները:

we adjust our beliefs based on the experience.

"That's the last time I give in!

<<Վերջին անգամն էր, որ ես զիջեցի: Հաջորդ անգամ, եթե ինչ- որ մեկը փորձի ճանապարհս կտրել,

Next time someone tries to cut me off,

tires will be smoking on the pavement

նրա անվադողերը կայրվեն մայթին, մինչ ես նրա կողքով կանցնեմ`գրավելով իմ տեղը:

as I squeal past them into my spot."

And finally our last rung: we take action.

Եվ վերջապես, մեր վերջին աստիճանը՝ մենք գործի ենք անցնում:

We back up, pull up behind his car,

Մենք հետ ենք գնում, կանգնում նրա մեքենայի հետևում, սրում մեր եղջյուրները, իջացնում պատուհանը, որպեսզի նրա հասցեին մի քանի <<լավ>> բառ նետենք:

honk our horn, and roll down our window

to scream a few choice words as well.

Now imagine,

Հիմա պատկերացրեք, որ նա արագ մեզ է մոտենում ու ներողություն խնդրում:

he walks over quickly, apologizing.

His wife, who's almost due with their first baby,

Նրա կինը, որը սպասում է իրենց առաջնեկին, ձայն է տալիս ամուսնուն առևտրի կենտրոնից`

called him from inside the mall to say she is in labor

ասելով, որ ուր որ է կծննդաբերի, և նրան պետք է շուտ հիվանդանոց հասնել:

and needs to get to the hospital immediately.

We're momentarily shocked, apologize profusely,

Մենք ակնթարթորեն ցնցվում ենք, սրտանց ներողություն խնդրում և հաջողություն մաղթում նրան մինչ վերջինս շտապում է դեպի մուտքը:

and wish him luck as he rushes toward the entrance.

What just happened here?

Ի՞նչ է տեղի ունենում այստեղ: Ի՞նչն է փոխվում: Ինչո՞ւ է սա այդքան կարևոր:

What changed? Why is this so significant?

In our parking lot example,

Մեքենայի կայանման մեր օրինակում,

our beliefs were short-circuited by the ladder of the other individual.

մեր համոզմունքները նահանջում են` մեկ այլ անհատի աստիճանին բախվելով:

"My wife is in labor, I need to get there quick,

Կինս ծննդաբերում է, ինձ պետք է արագ տեղ հասնել,

there's a parking spot. Whew!

այնտեղ կայանման տեղ կա, ի~նչ լավ է:

Oh, jeez, I cut someone off.

Օհ, Աստվա~ծ իմ, ես ինչ-որ մեկի տեղը զբաղեցրեցի: Ավելի լավ է ներողություն խնդրեմ, քանի դեռ չեն մտածել, որ ես հիմար եմ:

I'd better apologize quickly so they don't think I'm a jerk."

But what if we were able to short-circuit our ladders ourselves?

Իսկ ի՞նչ կլիներ, եթե մենք ինքներս գիտակցաբար չբարձրանայինք այդ աստիճանին,

Proactively, by choice?

մեր նախաձեռնությամբ ու ընտրությամբ:

Guess what? We can!

Գլխի՞ ընկաք: Մենք կարող ենք:

Let's return to our unique human function of free will.

Եկեք վերադառնանք ազատ կամքի դրսևորման մարդկային յուրահատկությանը:

Next time you notice yourself reacting to your experience,

Մյուս անգամ, երբ նկատեք, թե ինչպես եք արձագանքում ձեր փորձին,

pay focused attention to your ladder.

կենտրոնացեք ձեր սանդուղքի վրա:

Ask yourself what beliefs are at play,

Ինքներդ ձեզ հարցրեք, որ համոզմունքներն են այդ պահին գործում և որտեղից են դրանք առաջանում:

where do they come from?

What data and observations did you filter in

Ի՞նչ տվյալներ և դիտարկումներ եք ֆիլտրում որպես ձեր համոզմունքների արդյունք և ինչո՞ւ:

as a result of your beliefs,

and why?

Are your assumptions valid and supported by facts?

Արդյո՞ք ձեր ենթադրությունները հիմնավոր են և փաստերով ամրագրված:

Would a different set of assumptions create different feelings,

Արդյո՞ք կարող են այլ ենթադրություններ առաջացնել տարբեր զգացողություններ և նոր ու ավելի լավ եզրահանգումների ու գործողությունների պատճառ դառնալ:

and result in new and better conclusions and actions?

We all have our own unique ladder.

Մենք բոլորս ունենք մեր ուրույն սանդուղքը:

Be mindful of yours,

Հիշի’ր քո սանդուղքի մասին և օգնի՛ր մյուսներին գտնել իրենցը:

and help others to see theirs.