How one scientist averted a national health crisis - Andrea Tone

Çeviri: İnci Karaaslan Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

In the fall of 1960, Frances Oldham Kelsey

1960 sonbaharında, Frances Oldham Kelsey

was one of the Food and Drug Administration’s newest recruits.

Amerikan Gıda ve İlaç Kurumu FDA'nın en yeni üyelerinden biriydi.

Before the year was out,

Daha kimse bilmese de

she would begin a fight that would save thousands of lives,

o yıl daha bitmeden binlerce insanın hayatını kurtaracak,

though no one knew it at the time.

bir savaşı başlatacaktı.

Although she was new to the FDA, Kelsey was no novice as a scientist.

Kelsey FDA'da bir acemi olsa da bir bilim insanı olarak acemi sayılamazdı.

After graduating from high school at age 15,

15 yaşında liseyi bitirdikten sonra

she enrolled at McGill University in Montreal

Montreal'daki McGill Üniversitesi'ne girdi

and earned both undergraduate and master’s degrees in pharmacology.

ve farmakoloji üzerine lisans ve yüksek lisans yaptı.

Sonrasında Chicago Üniversitesi'nin farmakoloji bölümündeki

From there, she applied for a research post

at the University of Chicago’s pharmacology department.

bir araştırma pozisyonuna başvurdu.

Her acceptance letter was addressed to Mr. Oldham.

Kabul mektubu Mr. Oldham'a gönderilmişti.

Kelsey later joked that had her name been Elizabeth or Mary Jane,

Daha sonra Kelsey, eğer ismi Elizabeth ya da Mary Jane olsaydı

her career might have ended there.

kariyerinin orada sonlanacağı hakkında espri yapmıştı.

Fortunately, it didn’t.

Neyse ki, böyle olmadı.

She earned her doctorate in pharmacology

Doktorasını farmakoloji üzerine yaptıktan sonra

and accepted Chicago’s invitation to stay as faculty,

ilaçlar ve fetal güvenlik üzerine yaptığı öncül araştırmayı gerçekleştirdiği

where she undertook pioneering research on drugs and fetal safety.

Chicago'nun fakültede kalma davetini kabul etti.

In 1950, she earned an MD, her fourth and final degree.

1950'de tıp doktorluğunu, dördüncü ve sonuncu ünvanını, kazandı.

By the time she joined the FDA,

Frances Kelsey, FDA'ya girdiğinde

Frances Kelsey was one of the most educated, experienced scientists around.

oradaki en eğitimli ve deneyimli bilim insanlarından biriydi.

Yet, as the newest member of the team,

Ancak Kelsey'e takımın en yeni üyesi olduğu için

Kelsey was assigned what everyone thought would be an easy review:

herkesin kolay inceleme olduğunu düşündüğü bir görev verildi:

an application from the US drug company Merrell

Amerikan ilaç şirketi Merrell'ın

talidomit adlı bir ilacı satmak için yaptığı başvuruyu incelemek.

to sell a drug called thalidomide.

Thalidomide was a sedative developed in Germany

Talidomit, Almanya'da geliştirilen

that was already being widely used in dozens of countries

ve düzinelerce ülkede halihazırda uykusuzluk ve işyeri stresini

to treat insomnia and workplace stress.

tedavi etmek için kullanılan bir yatıştırıcıydı.

Thalidomide’s anti-nausea properties

Talidomitin mide bulantısı önleyici özelliği onu sabah bulantısı yaşayan

also made it a popular remedy for pregnant women with morning sickness.

hamile kadınlar arasında da yaygın bir çare haline getirdi.

Reviewing Merrell’s application,

Merrell'in başvurusunu inceledikten sonra

Kelsey found its data on thalidomide’s absorption and toxicity inadequate.

Kelsey talidomit hakkında verilen emilme ve zehirlilik verilerini yetersiz buldu.

Today, the FDA classifies drugs based on their safety for a fetus.

Günümüzde, FDA ilaçları fetüs için

güvenlilik derecelerine göre sınıflandırıyor.

But in 1960, many experts believed that the placental barrier

Ama 1960'ta pek çok uzman plasental bariyerin

shielded a fetus from harm.

fetüsü zarardan koruduğuna inanıyordu.

Kelsey's earlier animal-based research

Kelsey'in hayvan bazlı araştırması

demonstrated the opposite:

bunun aksini kanıtlıyordu:

drugs could pass from mother to fetus through the placenta.

ilaçlar anneden fetüse plasenta aracılığıyla geçebiliyordu.

Like other drug companies at this time,

Zamanın diğer ilaç şirketleri gibi

Merrell had not tested its drug on pregnant animals.

Merrell da hamile hayvanlar üzerinde ilaçlarını test etmemişti.

Kelsey later said Merrell’s evidence for thalidomide’s safety seemed

Kelsey sonradan Merrell'ın talidomitin güvenliği üzerine delillerinin

“more like testimonials than the results of well-designed studies.”

"iyi hazırlanmış araştırmaların sonucu yerine referanslara benziyordu" demiştir.

Kelsey rejected Merrell’s application

Kelsey Merrell'in başvurusunu reddetti

and asked them to submit a second backed by better evidence.

ve onlardan daha iyi delilleri olan ikinci bir başvuru teslim etmelerini istedi.

Her FDA colleagues supported this decision.

FDA'daki meslektaşları bunu destekledi.

Merrell had expected a quick, affirmative reply

Merrell hızlı ve olumlu bir cevap bekliyordu

so it could launch thalidomide for the holiday season,

böylece talidomiti tatil sezonunda,

yatıştırıcı satışlarının arttığı zamanda piyasaya sürebilecekti.

when sedative sales soar.

Instead of supplying Kelsey with the data she requested

Kelsey'e istediği veriyi sağlamak yerine

they first tried to convince her to approve the drug

onu ilk başta ilacı onaylaması için pek çok ziyaret ve telefon aramasıyla

over a series of calls and visits.

ikna etmeye çalıştılar.

When these failed to sway her,

Bunların hiçbiri onu etkilemeyince

Merrell executives complained

Merrell yöneticileri talidomitin değil,

that stubborn and nit-picking Kelsey was the problem,

inatçı ve kılı kırk yaran Kelsey'in asıl problem olduğunu öne sürdüler.

not thalidomide.

The FDA backed Kelsey,

FDA Kelsey'e destek vererek

forcing Merrell to file another application,

Merrell'in tekrar bir başvuru yapmaya zorladı:

and another,

and another.

ve tekrar,

ve tekrar.

As Kelsey reviewed and rejected each new application,

Kelsey bütün gelen başvuruları inceleyip reddederken

news of thalidomide’s adverse side effects began to surface.

talidomitin yan etkileri gün yüzüne çıkmaya başladı.

Doctors reported cases of nerve damage in early 1961,

1961'in başında doktorlar sinir hasarına yol açan durumları belirtmeye başladı,

and by fall, they’d unmasked a more horrible truth.

sonbahara doğru ise dehşete düşüren gerçek ortaya çıkmıştı.

Thalidomide, widely used by pregnant women, caused severe birth defects.

Hamile kadınlar tarafından yaygın bir şekilde kullanılan talidomit

ciddi doğum kusurlarına yol açtı.

Thousands of babies died in utero,

Binlerce bebek rahim içinde öldü

and tens of thousands more were born with extra appendages,

ve onbinlerce fazlası ise fazladan uzantılarla,

shorter limbs,

kısa uzuvlarla,

or no limbs at all.

veya uzuv olmadan doğdu.

In November 1961, thalidomide was pulled from the German market.

1961 Kasım'ında talidomit, Alman piyasasından kaldırıldı.

Nonetheless, Merrell continued trying to get it approved in the US

Yine de Merrell ABD'de ilacın onaylanması için uğraşlarına

for several months before withdrawing their sixth and final application.

altıncı ve son başvurularını geri çekene kadar aylar boyunca devam etti.

While Kelsey wasn’t the only scientist to identify the risks of thalidomide,

Her ne kadar Kelsey talidomitin risklerini belirleyen tek bilim insanı olmasa da

she sounded the alarm

insanları uyaran alarmı çalarak

that kept it off the multi-billion-dollar American drug market.

bu ilacı multi milyar dolarlık Amerikan piyasasından uzak tuttu.

As public awareness of the thalidomide tragedy grew,

Talidomit faciasının bilinirliği arttıkça

the quiet scientist became a media sensation.

bu sessiz bilim insanı bir medya şöhreti oldu.

Headlines in newspapers and magazines heralded her heroism

Gazete ve dergi manşetleri onun kahramanlığını ilan ederken

while a smiling President John F. Kennedy

gülümseyen başkan John F. Kennedy

presented her an award on the White House lawn.

Beyaz Saray'ın bahçesinde ona bir ödül takdim etti.

After the thalidomide scare,

Talidomit korkusundan sonra

Congress passed laws that expanded the FDA’s authority

ABD Kongresi FDA'nın otoritesini genişleten yasalar çıkardı

and toughened requirements for new drug applications.

ve yeni ilaçlar için başvuru kriterlerini sıkılaştırdı.

Kelsey was tapped to head the agency’s drug investigation branch.

Kelsey, kurumun ilaç soruşturma dalının başına getirildi.

Working at the FDA in different capacities into her 90s,

90'lı yaşlarına kadar FDA'nın çeşitli kısımlarında çalışan Kelsey,

Kelsey was able to witness the changes her actions helped inspire.

yaptıklarının ilham verdiği değişikliklere tanıklık edebildi.

Her visibility may have dimmed since, but her legacy endures.

Görünürlüğü azalmış olsa da miras bıraktıkları devam ediyor.

Privileging facts over opinions, and patience over shortcuts,

Fikir yerine gerçeği ve kısa yol yerine sabrı seçerek

she made evidence-based medicine the foundation of reforms

delil-bazlı tıbbı ve bugün insanları korumaya devam eden

that continue to protect people today.

reformların temelini attı.