Ancient Rome’s most notorious doctor - Ramon Glazov

Tłumaczenie: Natalia Grabsztunowicz Korekta: Agnieszka Fijałkowska

In the middle of the 16th century,

W połowie XVI wieku

a talented young anatomist named Andreas Vesalius made a shocking discovery:

młody, utalentowany anatom Andreas Vesalius dokonał szokującego odkrycia:

the most famous human anatomy texts in the world were wrong.

w najsłynniejszych na świecie tekstach o anatomii człowieka były błędy.

They not only failed to account for many details of the human body,

Nie tylko pomijały wiele szczegółów ludzkiego ciała,

they also described the organs of apes and other mammals.

ale opisywały też organy małp i innych ssaków.

While Vesalius knew he was right,

Mimo że Vesalius wiedział, że ma rację,

announcing these errors would mean challenging Galen of Pergamon–

ogłoszenie tego oznaczałoby podważenie autorytetu Galena z Pergamonu,

the most renowned physician in medical history.

najsłynniejszego lekarza w historii medycyny.

But who was this towering figure?

Kim była ta wpływowa postać?

And why did doctors working more than 1,300 years later so revere and fear him?

Dlaczego lekarze ponad 1300 lat później

czuli przed nim taki respekt i strach?

Born in 129 CE,

Galen, urodzony w 129 roku naszej ery,

Galen left home as a teen to scour the Mediterranean for medical wisdom.

opuścił dom jako nastolatek,

żeby zdobywać wiedzę medyczną w regionie Morza Śródziemnego.

He returned home a gifted surgeon with a passion for anatomy

Powrócił do domu

jako zdolny chirurg z pasją do anatomii

and a penchant for showmanship.

i zamiłowaniem do pokazów.

He gleefully entered public anatomy contests,

Chętnie uczestniczył w publicznych konkursach anatomicznych,

eager to show up his fellow physicians.

pragnąc zaimponować kolegom po fachu.

In one demonstration,

Podczas jednego z pokazów

he caused a pig to lose its voice by tying off one of its nerves.

pozbawił świnię głosu, podwiązując jeden z jej nerwów.

In another, he disemboweled a monkey and challenged his colleagues to repair it.

W innym wyciął małpie jelita i rzucił wyzwanie swoim kolegom,

żeby wstawili je z powrotem.

When they couldn’t, he did.

Kiedy im się nie udało, sam to zrobił.

These grizzly feats won him a position as surgeon to the city’s gladiators.

Te makabryczne wyczyny przyniosły mu stanowisko chirurga gladiatorów.

Eventually, he would leave the arena to become the personal physician

Ostatecznie opuścił arenę, żeby zostać osobistym lekarzem

to four Roman Emperors.

czterech rzymskich cesarzy.

While his peers debated symptoms and their origins,

Gdy jego koledzy dyskutowali nad symptomami i ich pochodzeniem,

Galen obsessively studied anatomy.

Galen obsesyjnie studiował anatomię.

He was convinced that each organ had a specific function.

Był przekonany, że każdy organ pełni konkretną funkcję.

Since the Roman government largely prohibited working with human cadavers,

Ponieważ rzymskie władze zakazały badań na ludzkich zwłokach,

Galen conducted countless dissections of animals instead.

Galen przeprowadził niezliczone sekcje zwierząt.

Even with this constraint,

Mimo tych ograniczeń,

his exhaustive investigations yielded some remarkably accurate conclusions.

gruntowne badania doprowadziły go do niezwykle trafnych wniosków.

One of Galen’s most important contributions

Jedną z najważniejszych zasług Galena

was the insight that the brain, not the heart, controlled the body.

była obserwacja, że to mózg, a nie serce, kontroluje ciało.

He confirmed this theory by opening the cranium of a living cow.

Potwierdził swoją teorię, otwierając czaszkę żywej krowy.

By applying pressure to different parts of the brain,

Naciskając na różne części mózgu,

he could link various regions to specific functions.

mógł powiązać dane obszary z konkretnymi funkcjami.

Other experiments allowed him to distinguish sensory from motor nerves,

Inne eksperymenty pozwoliły mu wyróżnić nerwy czuciowe i ruchowe,

establish that urine was made in the kidneys,

dowieść, że nerki produkują mocz

and deduce that respiration was controlled by muscles and nerves.

oraz wydedukować, że oddychanie kontrolują mięśnie i nerwy.

But these wild experiments also produced extraordinary misconceptions.

Jednak te burzliwe eksperymenty doprowadziły go też do błędnych wniosków.

Galen never realized that blood cycles continuously throughout the body.

Galen nigdy nie pojął, że krew stale krąży po ciele.

Instead, he believed the liver constantly produces an endless supply of blood,

Myślał, że wątroba ciągle wytwarza nową krew na miejsce tej,

which gets entirely depleted on its one-way trip to the organs.

która zostaje całkowicie zużyta w drodze do organów.

Galen is also credited with solidifying the popular theory of the Four Humours.

Galen przyczynił się także do wzmocnienia pozycji teorii humoralnej.

Introduced by Hippocrates centuries earlier,

Wysunięta przez Hipokratesa wieki wcześniej,

this misguided hypothesis attributed most medical problems

mylna hipoteza przypisywała przyczynę większości problemów medycznych

to an imbalance in four bodily fluids called humours.

zaburzeniom równowagi między czterema płynami w ciele, zwanymi humorami.

To correct the balance of these fluids, doctors employed dangerous treatments

Aby przywrócić ich równowagę, lekarze stosowali niebezpieczne zabiegi,

like bloodletting and purging.

jak upuszczanie krwi czy przeczyszczanie.

Informed by his poor understanding of the circulatory system,

Przez błędne rozumienie układu krążenia,

Galen was a strong proponent of these treatments,

Galen był zagorzałym zwolennikiem tych metod,

despite their sometimes lethal consequences.

mimo ich czasem śmiertelnych konsekwencji.

Unfortunately, Galen’s ego drove him to believe that

Niestety, ego Galena doprowadziło go do przekonania,

all his discoveries were of the utmost importance.

że wszystkie jego odkrycia są niezwykle ważne.

He penned treatises on everything from anatomy to nutrition to bedside manner,

Pisał rozprawy naukowe na każdy temat:

od anatomii przez odżywianie aż po podejście do pacjenta,

meticulously cataloguing his writings to ensure their preservation.

skrupulatnie katalogując swoje pisma, aby zapewnić ich przetrwanie.

Over the next 13 centuries,

Przez ponad 13 wieków obszerna kolekcja dzieł Galena

Galen’s prolific collection dominated all other schools of medical thought.

dominowała we wszystkich szkołach medycznych.

His texts became the standard works taught to new generations of doctors,

Jego teksty stały się podstawą dla następnych pokoleń lekarzy,

who in turn, wrote new essays extolling Galen’s ideas.

którzy z kolei pisali nowe rozprawy sławiące idee Galena.

Even doctors who actually dissected human cadavers

Nawet lekarze, którzy dokonywali sekcji ludzkich zwłok,

would bafflingly repeat Galen’s mistakes,

ślepo powtarzali błędy Galena,

despite seeing clear evidence to the contrary.

mimo jasnych dowodów, że jest inaczej.

Meanwhile, the few practitioners bold enough to offer conflicting opinions

Nieliczni na tyle odważni, żeby przedstawić odmienne opinie

were either ignored or ridiculed.

byli ignorowani albo wyśmiewani.

For 1,300 years, Galen’s legacy remained untouchable–

Przez 1300 lat dorobek Galena pozostał nietykalny,

until renaissance anatomist Vesalius spoke out against him.

aż renesansowy anatom Vesalius opowiedział się przeciwko niemu.

As a prominent scientist and lecturer,

Jako wybitny naukowiec i wykładowca

his authority influenced many young doctors of his time.

wpłynął na wielu młodych lekarzy swoich czasów.

But even then, it took another hundred years

Ale nawet wtedy trzeba było kolejnych stu lat,

for an accurate description of blood flow to emerge,

żeby powstały dokładne opisy przepływu krwi

and two hundred more for the theory of the Four Humours to fade.

i kolejnych dwustu, żeby teoria humoralna odeszła w przeszłość.

Hopefully, today we can reap the benefits of Galen’s experiments

Na szczęście dziś możemy czerpać korzyści z odkryć Galena

without attributing equal credence to his less accurate ideas.

bez powielania jego błędów.

But perhaps just as valuable

Jednak płynie z tego równie ważna lekcja.

is the reminder that science is an ever-evolving process,

Nauka ciągle ewoluuje

which should always place evidence above ego.

i dowody powinny być ważniejsze od ego.