A simple way to tell insects apart - Anika Hazra

Tłumaczenie: Agnieszka Fijałkowska Korekta: Rysia Wand

A whip-like straw.

Słomka jak bicz.

Powerful, crushing blades.

Silne, miażdżące ostrza.

A pointed, piercing tube.

Szpiczasta, ostra rurka.

There are nearly a million known insect species in the world,

Na świecie jest prawie milion znanych gatunków owadów,

but most have one of just five common types of mouthparts.

ale większość z nich ma jeden z pięciu typowych rodzajów aparatów gębowych.

And that’s extremely useful to scientists

Niezwykle przydaje się to naukowcom,

because when they encounter an unfamiliar insect in the wild,

bo gdy napotkają na wolności nieznanego owada,

they can learn a lot about it just by examining how it eats.

mogą się wiele o nim dowiedzieć z samego sposobu, w jaki je.

Scientific classification, or taxonomy,

Kategoryzacja naukowa lub taksonomia

is used to organize all living things into seven levels:

służy do klasyfikacji wszystkich żywych istot na siedem kategorii:

kingdom,

królestwo,

phylum,

typ,

class,

gromada,

order,

rząd,

family,

rodzina,

genus,

rodzaj

and species.

i gatunek.

The features of an insect’s mouthparts can help identify which order it belongs to,

Cechy aparatu gębowego owada mogą pomóc w określeniu, do jakiego rzędu należy,

while also providing clues about how it evolved and what it feeds on.

oraz wskazywać, jak ewoluował i czym się żywi.

The chewing mouthpart is the most common.

Aparat gryzący występuje najczęściej.

It’s also the most primitive—

Jest też najbardziej prymitywny.

all other mouthparts are thought to have started out looking like this one

Uważa się, że wszystkie inne aparaty gębowe tak wyglądały

before evolving into something different.

zanim zmieniły kształt.

It features a pair of jaws called mandibles

Składa się ze szczęk zwanych żuwaczkami,

with toothed inner edges that cut up and crush solid foods,

które wewnątrz są zębate, tną i miażdżą stałe pokarmy,

like leaves or other insects.

jak liście lub inne owady.

You can find this mouthpart on ants from the Hymenoptera order,

Można je znaleźć u mrówek z rzędu błonkówek,

grasshoppers and crickets of the Orthoptera order,

koników polnych i świerszczy z rzędu prostoskrzydłych,

dragonflies of the Odonata order,

ważek z rzędu ważek

and beetles of the Coleoptera order.

i żuków z rzędu chrząszczy.

The piercing-sucking mouthpart consists of a long, tube-like structure called a beak.

Aparat kłująco-ssący składa się z długiej rurki zwanej szczecinką.

This beak can pierce plant or animal tissue

Może ona przebić tkankę roślinną lub zwierzęcą,

to suck up liquids like sap or blood.

żeby wysysać płyny: soki lub krew.

It can also secrete saliva with digestive enzymes

Za pomocą enzymów trawiennych może też wydzielać ślinę,

that liquefy food for easier sucking.

która rozrzedza pokarm i ułatwia ssanie.

Insects in the Hemiptera order have piercing-sucking mouthparts

Insekty z rzędu pluskwiaków mają aparaty kłująco-ssące.

and include bed bugs,

To przykładowo pluskwy,

cicadas,

cykady,

aphids,

mszyce

and leafhoppers.

i skoczkowate.

The siphoning mouthpart,

Aparat ssący,

a friendlier version of the piercing and sucking beak,

czyli łagodniejsza wersja aparatu kłująco-ssącego,

also consists of a long, tube-like structure called a proboscis

też składa się z długiej rurki zwanej żuwką,

that works like a straw to suck up nectar from flowers.

która działa jak słomka do wysysania nektaru z kwiatów.

Insects of the Lepidoptera order—

Insekty z rzędu łuskoskrzydłych,

butterflies and moths—

czyli motyle i ćmy,

keep their proboscises rolled up tightly beneath their heads

zwijają swoje rurki pod głową

when they’re not feeding

między posiłkami,

and unfurl them when they come across some sweet nectar.

a rozwijają je na widok słodkiego nektaru.

With the sponging mouthpart, there’s yet another tube,

Liżąco-ssący aparat gębowy jest wyposażony w dodatkową rurkę

this time ending in two spongy lobes

zakończoną aparatem filtracyjnym,

that contain many finer tubes called pseudotracheae.

składającym się z wielu cienkich rurek filtracyjnych.

The pseudotracheae secrete enzyme-filled saliva

Wydzielają one ślinę pełną enzymów

and soak up fluids and dissolved foods by capillary action.

i wchłaniają płyny i nadtrawione jedzenie

przez podciąganie kapilarne.

House flies,

Muchy domowe,

fruit flies,

muszki owocowe

and the other non-biting members of the Diptera order

oraz inni niegryzący przedstawiciele rzędu muchówek

are the only insects that use this technique.

są jedynymi insektami korzystającymi z tej techniki.

But, there’s a catch.

Ale jest haczyk.

Biting flies within Diptera,

Gryzące muchy z rzędu muchówek,

like mosquitoes,

jak komary,

horse flies,

bąkowate

and deer flies,

i chrysopsy

have a piercing-sucking mouthpart instead of the sponging mouthpart.

mają aparat kłująco-ssący zamiast liżąco-ssącego.

And finally, the chewing-lapping mouthpart is a combination of mandibles

Gryząco-liżący aparat gębowy to kombinacja żuwaczek

and a proboscis with a tongue-like structure at its tip

i ssawki z językowatą strukturą na końcu

for lapping up nectar.

do zlizywania nektaru.

On this type of mouthpart,

W tym typie aparatu gębowego

the mandibles themselves are not actually used for eating.

żuwaczki nie służą owadowi do jedzenia.

For bees and wasps, members of the Hymenoptera order,

U pszczół i os, przedstawicieli rzędu błonkówek

they serve instead as tools for pollen-collecting and wax-molding.

służą do zbierania pyłku i formowania wosku.

Of course, in nature, there are always exceptions to the rules.

W naturze zawsze znajdą się wyjątki od reguł.

The juvenile stages of some insects, for example,

Przykładowo we wczesnych stadiach rozwoju

have completely different kinds of mouths than their adult versions,

niektóre insekty mają zupełnie inne aparaty gębowe od dorosłych,

like caterpillars, which use chewing mouthparts to devour leaves

jak gąsienice używające żuwaczek do jedzenia liści

before metamorphosing into butterflies and moths

przed metamorfozą w motyle i ćmy

with siphoning mouthparts.

z aparatami ssącymi.

Still, mouthpart identification can, for the most part,

Jednak w większości przypadków rozróżnienie aparatu gębowego

help scientists—and you —categorize insects.

może pomóc naukowcom i tobie odróżnić insekty.

So why not break out a magnifying lens

Może warto wziąć szkło powiększające

and learn a little more about who’s nibbling your vegetable garden,

i dowiedzieć się więcej o tym, kto podjada warzywa w ogrodzie,

biting your arm,

gryzie w rękę

or just flying by your ear.

lub po prostu lata koło ucha.