The infamous and ingenious Ho Chi Minh Trail - Cameron Paterson

Translator: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

Deep in the jungles of Vietnam,

ဗီယက်နမ်ရဲ့ တောနက်ထဲမှာ

soldiers from both sides

နှစ်ဖက်စလုံးမှ စစ်သားတွေဟာ

battled heat exhaustion and each other

အပူရှိန်၊ ပင်ပန်းမှုနဲ့ အချင်းချင်း

for nearly 20 long years.

နှစ် ၂၀ နီးပါးကြာအောင် စစ်ထိုးခဲ့ကြတယ်။

But the key to Communist victory

ဒါပေမဲ့ ကွန်မြူနစ်အောင်ပွဲရဲ့

wasn't weapons or stamina,

သော့ချက်က လက်နက်တွေ၊သက်လုံတွေ

it was a dirt road.

မဟုတ်ဘဲ မြေဖို့လမ်းပါ။

The Ho Chi Minh Trail,

ဗီယက်နမ်၊ လာအိုနဲ့

winding through Vietnam, Laos, and Cambodia,

ကမ္ဘောဒီးယားကိုဖြတ်ကာ ကွေ့ပတ်နေတဲ့ ဟိုချီမင်းလမ်းဟာ

started as a simple network of dirt roads

ရိုးရှင်းတဲ့ မြေဖို့လမ်း ကွန်ရက်အဖြစ် စတင်ခဲ့ပြီး

and blossomed into the centerpiece

ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲအတွင်း အနိုင်ရတဲ့

of the winning North Vietnamese strategy

မြောက်ဗီယက်နမ် ဗျူဟာရဲ့ ဗဟိုချက်အဖြစ်

during the Vietnam War,

သွက်လက်လှုပ်ရှားလာခဲ့တယ်။

supplying weapons,

တောင်ဘက်ကို လက်နက်၊တပ်သားတွေနဲ့

troops,

and psychological support to the South.

စိတ်ဓာတ်ပိုင်း အထောက်အပံ့တွေ ပံ့ပိုးပေးခဲ့တယ်။

The trail was a network of tracks,

ဒီလမ်းကြောင်းက ဗီယက်နမ်နဲ့

dirt roads,

and river crossings

လာအိုကြားက Truong Son

that threaded west out of North Vietnam

တောင်တန်းတစ်လျှောက် မြောက်နဲ့

and south along the Truong Son Mountain Range

တောင် ဗီယက်နမ်ရဲ့ အနောက်ဘက်ကို သွယ်ထားတဲ့ မြေဖို့လမ်းတွေနဲ့

between Vietnam and Laos.

မြစ်ဖြတ်လမ်းတွေရဲ့ ကွန်ရက်ပါ။

The journey to the South originally took six months.

တောင်ပိုင်း ခရီးက မူလက ခြောက်လကြာခဲ့တယ်။

But, with engineering and ingenuity,

ဒါပေမဲ့ အင်ဂျင်နီယာပညာနဲ့ ထွင်ဉာဏ်နဲ့

the Vietnamese expanded and improved the trail.

ဗီယက်နမ်တွေက လမ်းကြောင်းကို ချဲ့ထွင်ကာ တိုးတက်စေခဲ့တယ်။

Towards the end of war,

စစ်ပြီးဆုံးခါနီးမှာ အဓိက

as the main roads detoured through Laos,

လမ်းမတွေက လာအိုကိုဖြတ်ကာ ကွေ့သွားတာကြောင့်

it only took one week.

တစ်ပတ်ပဲ ကြာတယ်။

Here is how it happened.

ဒါက ဖြစ်ပေါ်လာပုံပါ။

In 1959, as relations deteriorated

၁၉၅၉ ခုနှစ်မှာ မြောက်နှင့်တောင်ကြား ဆက်ဆံရေး ယိုယွင်းလာတဲ့အခါ

between the North and the South,

တောင်ဗီယက်နမ်ကို စစ်သားတွေ၊

a system of trails was constructed in order to infiltrate

လက်နက်တွေနဲ့ ထောက်ပံ့ရေးတွေ စိမ့်ဝင်နိုင်စေဖို့

soldiers, weapons, and supplies into South Vietnam.

လမ်းကြောင်း စနစ်တစ်ခု တည်ဆောက်ခဲ့တယ်။

The first troops moved in single-file

ပထမ တပ်တွေက ဒေသခံ တိုင်းရင်းသားတွေ

along routes used by local ethnic groups,

သုံးတဲ့ လမ်းကြောင်းတစ်လျှောက် တစ်တန်းတည်း လှုပ်ရှားပြီး

and broken tree branches at dusty crossroads

ဖုန်ထူတဲ့ လမ်းဆုံတွေမှာ ချိုးထားတဲ့

were often all that indicated the direction.

အကိုင်းအခက်တွေက ဦးတည်ရာ အားလုံးကို ညွှန်ပြလေ့ရှိတယ်။

Initially, most of the Communist cadres

အစပိုင်းမှာ လမ်းကြောင်းပေါ်ကို ဆင်းလာတဲ့ ကွန်မြူနစ် ကေဒါအများစုက

who came down the trail

were Southerners by birth who had trained in North Vietnam.

မြောက်ဗီယက်နမ်မှာ လေ့ကျင်ခဲ့တဲ့ ဒေသခံ တောင်ပိုင်းသားတွေပါ။

They dressed like civilian peasants

သူတို့ဟာ အရပ်သား လယ်သမားတွေလို

in black, silk pajamas with a checkered scarf.

အနက်ရောင် ပိုးသားဘောင်းဘီ ၀တ်ဆင်ထားတယ်။

They wore Ho Chi Minh sandals on their feet,

ခြေထောက်မှာ ကုန်ကား တာယာကနေ ဖြတ်ထားတဲ့

cut from truck tires,

ဟိုချီမင်း ဖိနပ်ကို စီးပြီး

and carried their ration of cooked rice

ချက်ထားတဲ့ ဆန်ရိက္ခာကို ဆင်တွေရဲ့

in elephants' intestines,

အူတွေထဲမှာ သယ်ဆောင်ကာ

a linen tube hung around the body.

ကိုယ်မှာ ပိတ်စပြွန်တစ်ခု ချိတ်ထားတယ်။

The conditions were harsh

အခြေအနေတွေက ပြင်းထန်ပြီး

and many deaths were caused by exposure,

သေဆုံးမှု အများအပြား ဖြစ်တာက ငှက်ဖျားနဲ့

malaria,

အမြှေးရောင်

and amoebic dysentery.

ဝမ်းကိုက်ရောဂါနဲ့ ထိတွေ့လို့ပါ၊

Getting lost,

လမ်းပျောက်တာ၊ ငတ်သေတာနဲ့

starving to death,

and the possibility of attacks by wild tigers or bears

သားရိုင်း ကျား သို့မဟုတ် ဝက်ဝံတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်နိုင်ခြေက

were constant threats.

အဆက်မပြတ် ခြိမ်းခြောက်မှုပါ။

Meals were invariably just rice and salt,

အစားအစာတွေက အမြဲ ဆန်နဲ့ ဆားပဲဖြစ်ပြီး

and it was easy to run out.

ကုန်လွယ်တယ်။

Fear, boredom, and homesickness

ကြောက်တာ၊ငြီးငွေ့တာနဲ့ အိမ်လွမ်းတာက

were the dominant emotions.

အဓိက ခံစားချက်တွေပါ။

And soldiers occupied their spare time

စစ်သားတွေဟာ စာရေးတာ၊ ပုံကြမ်းဆွဲတာ၊

by writing letters,

ဆေးလိပ်သောက်တာ

drawing sketches,

ရွာခံတွေနဲ့ အရက်သောက်တာ

and drinking and smoking with local villagers.

တွေနဲ့ အားလပ်ချိန်တွေကို ကုန်လွန်ကြတယ်။

The first troops down the trail

လမ်း ကြောင်းကို ဆင်းလာတဲ့

did not engage in much fighting.

ပထမတပ်ဖွဲ့တွေက တိုက်ပွဲမှာ မပါဘူး။

And after an exhausting six month trip,

ခြောက်လခရီး ပင်ပန်းနွမ်းနယ်မှုနောက်မှာ

arriving in the South was a real highlight,

တကယ့် အထင်ကရတောင်ဘက်ကို ရောက်လာကာ

often celebrated by bursting into song.

မကြာခဏဆိုသလို ရုတ်တရက်သီချင်းဆိုပြီး ကျင်းပတယ်။

By 1965, the trip down the trail could be made by truck.

၁၉၆၅ ခုနှစ်မှာ အဆင်းလမ်းခရီးကို ကုန်ကားနဲ့ သွားနိုင်ခဲ့တယ်။

Thousands of trucks supplied by China and Russia

တရုတ်နဲ့ ရုရှားက ထောက်ပံ့တဲ့ ထောင်ချီတဲ့ ကုန်ကားတွေက

took up the task amidst ferocious B-52 bombing

ပြင်းထန်တဲ့ B-52 ဗုံးကြဲမှုကြားမှာ တာဝန်ယူတာကြောင့်

and truck drivers became known as pilots of the ground.

ကုန်ကားမောင်းသူတွေဟာ မြေပြင် လေယာဉ်မှူးတွေအဖြစ် လူသိများလာတယ်။

As traffic down the trail increased,

လမ်းကြောင်းမှာ ယာဉ်ကြောတိုးလာသလို

so did the U.S. bombing.

အမေရိကန် ဗုံးကြဲတာရောပါ။

They drove at night or in the early morning

လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုကို ရှောင်ဖို့ ည

to avoid air strikes,

(သို့)မနက်စောစောမှာ မောင်းပြီး

and watchmen were ready

ရန်သူ့လေယာဉ်တွေကို

to warn drivers of enemy aircraft.

သတိပေးဖို့ ကင်းစောင့်တွေက အသင့်ရှိနေကြတယ်။

Villages along the trail organized teams

လမ်းကြောင်းတစ်လျှောက်က ရွာတွေမှာ

to guarantee traffic flow

ယာဉ်ကြောစီးဆင်းတာသေချာဖို့

and to help drivers repair damage caused by air attacks.

တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ပျက်တာတွေ ကူညီပြုပြင်ဖို့ အဖွဲ့တွေဖွဲ့တယ်။

Their catch cries were,

ကြွေးကြော်သံက “အားလုံးက

"Everything for our Southern brothers!"

တောင်ပိုင်း ညီအစ်ကိုတွေအတွက်”

and, "We will not worry about our houses

“ယာဉ်တွေ မဖြတ်ရသေးရင်

if the vehicles have not yet gotten through."

ငါတို့အိမ်တွေအတွက် စိတ်ပူမှာ မဟုတ်ဘူး။”

Some families donated their doors

မိသားစုတချို့က လမ်းပြုပြင်ဖို့

and wooden beds to repair roads.

တံခါးတွေ သစ်သား ခုတင်တွေကို လှူဒါန်းတယ်။

Vietnamese forces even used deception

လမ်းဖောက်၊ထိန်းသိမ်းရာမှာ သုံးဖို့

ကျောက်စရစ်ခဲလုပ်ဖို့ ဗီယက်နမ်တပ်တွေက အမေရိကန်

to get the U.S. aircraft to bomb mountainsides

in order to make gravel for use

လေယာဉ်တွေကို တောင်စောင်းတွေကို

in building and maintaining roads.

ဗုံးကြဲဖို့တောင် လှည့်စားတယ်။

The all-pervading red dust seeped into every nook and cranny.

နေရာအနှံ့ ပျံ့နှံ့နေတဲ့ အနီရောင်အမှုန်က အကြိုအကြားတိုင်းကို စိမ့်ဝင်တယ်။

The Ho Chi Minh Trail had a profound impact

ဟိုချီမင်းလမ်းကြောင်းက ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲအပေါ်

on the Vietnam War

နက်နဲတဲ့သက်ရောက်မှု၊

and it was the key to Hanoi's success.

ဟနွိုင်းရဲ့အောင်မြင်မှု သော့ချက်ပါ။

North Vietnamese victory was not determined by the battlefields,

မြောက်ဗီယက်နမ် အောင်ပွဲက စစ်မြေပြင်အရမဟုတ်ပေမဲ့

but by the trail,

လမ်းကြောင်းအရ

which was the political,

နိုင်ငံရေး၊ ဗျူဟာနဲ့ စီးပွားရေး

strategic,

and economic lynchpin.

အခရာကျမှုကို ဆုံးဖြတ်ပေးတယ်။

Americans recognized its achievement,

အမေရိကန်တွေက ၎င်းရဲ့ အောင်မြင်မှုကို အသိအမှတ်ပြုပြီး

calling the trail,

"One of the great achievements

“၂၀ ရာစု စစ်အင်ဂျင်နီယာ

in military engineering of the 20th century."

ဧရာမ အောင်မြင်မှုတွေထဲက တစ်ခု” လို့ ဆိုကြတယ်။

The trail is a testimony to the strength of will

ဒီလမ်းကြောင်းဟာ ဗီယက်နမ်လူမျိုးတွေရဲ့

of the Vietnamese people,

ဆန္ဒအားကို သက်သေပြပြီး

and the men and women who used the trail

လမ်းကြောင်းကို သုံးခဲ့တဲ့လူတွေက

have become folk heros.

ကျေးလက်သူရဲကောင်းတွေ ဖြစ်လာခဲ့ကြတယ်။