The strengths and weaknesses of acids and bases - George Zaidan and Charles Morton

Translator: Tun Lin Aung + 1 Reviewer: sann tint

Acids and bases are everywhere.

အက်စစ်နဲ့ ဘေ့ဆိုတာ နေရာတိုင်းမှာ ရှိပါတယ်။

They're used to make foods,

၎င်းတို့ကို သုံးတာက အစားအစာ၊

soaps and detergents,

ဆပ်ပြာနဲ့ ချေးချွတ်ဆေးတွေ

fertilizers,

ဓာတ်မြေဩဇာတွေ

explosives,

ဖောက်ခွဲရေး ပစ္စည်းတွေ

dyes,

ဆိုးဆေးတွေ

plastics,

pesticides,

ပလပ်စတစ်တွေ

ပိုးသတ်ဆေးတွေ

even paper.

စက္ကူမှာတောင် ပါပါတယ်။

Our stomachs are very acidic.

ကျုပ်တို့ အစာအိမ်က အက်စစ်ဓာတ်ကဲတယ်၊

Our blood is slightly basic.

သွေးက ဘေ့စ်ဘက် ယိမ်းပါတယ်။

Our proteins are made up of amino acids,

ပရိုတိန်းကိုတော့ Amino acid နဲ့ လုပ်ပြီး

and the letters in our genetic code,

မျိုးဗီဇ အမှတ်အသား စာလုံးတွေဖြစ်တဲ့

those As, Ts, Cs, and Gs,

As, Ts, Cs, နဲ့ Gs တွေ အားလုံးပဲ

are all bases.

ဘေ့စ် ဖြစ်ပါတယ်။

You were probably taught

အက်စစ်နဲ့ ဘေ့စ်တွေ

how acids and bases behave

မော်လီကျူးအဆင့်မှာ ပြုမူပုံ

on the molecular level.

ဘာဆိုတာကို သင်ခဲ့ရလောက်မယ်။

You were probably never taught

ခင်ဗျား ဘယ်တော့မှ မသင်ခဲ့မိလောက်တာက

that a long time ago,

လွန်လေပြီးသောအခါက

like ancient Greek ago,

ဥပမာ ရှေးဟောင်း ဂရိခေတ်ပေါ့

before anyone knew about atoms or molecules,

အက်တမ် (သို့) မော်လီကျူးတွေ အကြောင်း သိသူမရှိခင်

acids and bases were defined

အက်စစ်တွေ ဘေ့စ်တွေ ပြုမူပုံကနေ

by how they behaved.

၎င်းတို့ကို အဓိပ္ပါယ်သတ်မှတ်ခဲ့ပုံပါ

Acids tasted sour and corroded metal.

အက်စစ်အရသာက ချဉ်ပြီး သတ္တုကို စားတယ်။

Bases felt slippery

ဘေ့စ် က စေးပြစ်ပြစ်နဲ့

and could somehow counteract acids.

အက်စစ်တွေကို တနည်းနည်းနဲ့ ချေဖျက်ပစ်ပါတယ်။

When molecules dissolved in water interact,

မော်လီကျူးတွေ ရေထဲမှာ ပျော်ဝင်တဲ့အခါ

they are exchanging two main currencies

၎င်းတို့ ပတ်ပတ်လည်နဲ့ အပြန်အလှန် ဖလှယ်တဲ့

with their surroundings:

အဓိက လက်ခံမှု နှစ်ရပ်ရှိသည်မှာ

protons, also known as hydrogen ions,

Hydrogen ions တဖြစ်လည်း သိထားတဲ့ ပရိုတွန်တွေ၊

and electrons.

ပြီးတော့ အီလက်ထရွန်တွေပါ။

Depending on how a molecule is composed or shaped,

မော်လီကျူးတစ်လုံးက ပေါင်းစပ်ပုံ သို့မဟုတ် ပုံစံပေါ်မူတည်ပြီး

it may be willing to donate or accept

ပရိုတွန် သို့မဟုတ် အီလက်ထရွန်တွေကို

either protons or electrons

အချို့သော အဖွဲ့ဝင်တွေနဲ့ ပေးတာ

with some other community member.

သို့မဟုတ် ယူလို ကြပါလိမ့်မယ်။

And some molecules are far more aggressive than others

တချို့သော မော်လီကျူးတွေကတော့ တခြားဟာတွေထက် လက်ခံမှု

when it comes to donating or accepting either currency.

တရပ်ရပ်ကို ပေး သို့မဟုတ် ယူခံလိုအား ပိုပြင်းထန်ကြပါတယ်။

Remember that protons are positively charged

ပရိုတွန်တွေဟာ အဖိုဓာတ်ဆောင်ပြီး

and electrons are negatively charged.

အီလက်ထရွန်တွေဟာ အမဓာတ် ဆောင်ကြောင်း သတိရပါ။

So, if a molecule is willing to give up a proton,

ဒီတော့ မော်လီကျူးတစ်လုံးက ပရိုတွန်တစ်လုံး စွန့်ချင်ရင်

that's not too different

အီလက်ထရွန်ကို ယူလိုတာနဲ့

from it being willing to accept an electron --

သိပ် မကွာလှပါဘူး--

either way it's becoming more negatively charged.

တနည်းနည်းနဲ့တော့ အမဓာတ် ပိုပို ဆောင်လာမှာလေ။

Other molecules are willing to accept a proton

တစ်ချို့ မော်လီကျူးတွေက ပရိုတွန်ကို ယူ သို့မဟုတ်

or give up an electron.

အီလက်ထရွန်ကို ဖြုတ်ပေးချင်ကြပါတယ်။

These are becoming more positively charged.

ဒီဟာတွေက အဖိုဓာတ် ပိုဆောင်လာပါတယ်။

Some substances are so aggressive

တချို့ အရာတွေက ၎င်းတို့ရဲ့ ပရိုတွန်တွေကို

about donating their protons

အခွင့်ရတဲ့ အခါမျိုးမှာ

that when they get a chance,

အလွန်အမင်း ပေးလိုကြပါတယ်။

all of the molecules in a sample

နမူနာတစ်ခုက မော်လီကျူးတွေ အားလုံးပဲ

will dump a proton,

ပရိုတွန်တစ်လုံးကို စွန့်မယ်

sometimes more than one,

တခါတလေဆို ၁ လုံးပင် မကပါဘူး ပတ်ပတ်လည်က

to the surrounding water molecules.

ရေ မော်လီကျူးတွေဆီပေါ့။

We call these strong acids.

ဒါကို အက်စစ်ပြင်းတွေလို့ ခေါ်ပါတယ်။ တချိန်တည်းမှာပဲ

Meanwhile, some compounds are so ready

ဒြပ်ပေါင်းတချို့ က ပရိုတွန် တစ်လုံးကို

to accept a proton

ယူဖို့ အသင့်ဖြစ်နေကြပါတယ်။

that they won't wait around,

ဘေးဘီကို မစောင့်ကြဘဲ

they'll just rip one off water,

ရေထဲက တစ်လုံးကို ခြွေလိုက်ပါတယ်

which usually has two protons

အြမဲလိုလို ပရိုတွန် ၂ လုံးရှိတယ်

but is generous enough to hang out with just one.

ရက်ရောပေမဲ့ တစ်လုံးတည်းနဲ့သာ ရပ်တည်ဖို့ လုံလောက်ပါတယ်။

We call these strong bases.

ဒါကို ဘေ့စ်အပြင်း လို့ ခေါ်ပါတယ်။

Other acids and bases are not so strong.

တခြားသော အက်စစ်နဲ့ ဘေ့စ်တွေကတော့ သိပ်မပြင်းပါဘူး။

They may donate just a few of their protons to water

၎င်းတို့က ၎င်းတို့ရဲ့ ပရိုတွန် တချို့သာ ရေကို ပေးတာ သို့မဟုတ်

or accept just a few protons from water,

ပရိုတွန်အနည်းအကျဉ်းကို ရေထံမှ လက်ခံကြတာပါ။

but most of their molecules stay exactly the same.

ဒါပေမဲ့ ၎င်းတို့ရဲ့ မော်လီကျူးအများစုကတော့ နေမြဲအတိုင်း နေဆဲပါပဲ။

If left alone in water,

ရေထဲမှာ ထီးတည်းကြီး ကျန်ခဲ့ရင်

they'll reach some equilibrium point

ယင်းတို့က မျှခြေမှတ်တစ်ခု ရောက်လိမ့်မယ်

where maybe only one out of a hundred

ထိုမှ ရေနဲ့ ဖလှယ်တဲ့ မော်လီကျူး

or one out of ten thousand of their molecules

တစ်ရာမှ တစ်ခု သို့မဟုတ် တစ်သောင်းမှ

has exchanged currency with water.

တစ်ခုလောက်သာဖြစ်စရာရှိပါတယ်။

As you might guess,

ခန့်မှန်းနိုင်သလိုပဲ

we label these acids and bases weak,

အက်စစ်နဲ့ဘေ့စ်တွေကို အားနည်းတယ်လို့ အမှတ်အသားပြုပေမဲ့

but in the common sense of the word,

ဒီစကားလုံးရဲ့ ယေဘုယျသဘောက

they're not weak.

၎င်းတို့က အပျော့ မဟုတ်ဘူး။

The vinegar in your salad dressing

ခင်ဗျား အသုပ်မှာ ဆမ်းတဲ့ ရှာလကာရည်က

that you can smell from across the room,

အခန်းတစ်ခုလုံးအနှံ အနံရနိုင်ပါတယ်

that is a weak acid.

ဒါက အက်စစ်ပျော့ တစ်မျိုးပါ။

The ammonia you spray on glass

ပြောင်လက်နေဖို့

for a streak-free shine,

မှန်ပေါ်မှာ ဖြန်းတဲ့

that is a weak base.

အမိုးနီးယားက ဘေ့စ်အပျော့ ပါ။

So, it doesn't take much to be an active player

ဒီတော့ ဓာတုဗေဒဆိုင်ရာ ဘောဂဗေဒမှာ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူအဖြစ်

in the chemical economy.

သိပ်ကြီး နေရာမယူပါဘူး။

Most acid-base chemistry takes place in water,

အက်စစ်နဲ့ ဘေ့စ် ဓာတုဗေဒ အများစုက ရေမှာ ဖြစ်ပွားပြီး

which can act as either an acid or a base,

ယင်းတို့က အက်စစ် သို့မဟုတ် ဘေ့စ်အဖြစ် လုပ်ဆောင်နိုင်ပါတယ်

accepting deposits and enabling withdrawals

ထည့်နိုင် ထုတ်နိုင်တဲ့

like a 24-hour molecular ATM.

၂၄ နာရီ မော်လီကျူး ATM စက်လိုပေါ့။

And when a proton-deposit customer,

ပြီးတော့ ပရိုတွန် ထည့်တဲ့ ဖောက်သည်ဟာ

that's an acid,

အက်စစ်ပါ။

and a proton-withdrawal customer,

ပရိုတွန် ထုတ်ယူတဲ့ ဖောက်သည်က

the base,

ဘေ့စ်ပါ။

shop at the same time,

တပြိုင်တည်း ဖြစ်နေကြလို့

their net effect on water's account

ရေရဲ့ဘဏ်စာရင်းက အသားတင် သက်ရောက်မှုက

may cancel out,

ပျက်ပြယ်သွားနို်င်လောက်ပြီး

and we call this neutralization.

ဒါကို Neutralization လို့ခေါ်ပါတယ်။

Now, certain molecules can behave

အခု.. မော်လီကျူးတွေက ရေမရှိဘဲ

as acids or bases without water,

အက်စစ် သို့မဟုတ် ဘေ့စ်လို ပြုမူနိုင်ပေမဲ့

but that's another story.

ဒါက တခြားပြောစရာ အကြောင်းပါ။

Let's end by saluting water

အက်စစ်နဲ့ ဘေ့စ်အတွက်

as the resilient and fair banker

ဒဏ်ခံလျက် ဒိုင်းကောင်းသဖွယ်ဖြစ်တဲ့

for acids and bases.

ရေကို ဆလံသရင်း နိဂုံးချုပ်ကြစို့

It's always open for business,

အလုပ်ကို အမြဲဖွင့်ထားတယ်

doesn't charge interest,

အမြတ်ကို စိတ်မဝင်စားပါ၊

and will never foreclose on your molecules,

ပြီးတော့ ခင်ဗျားရဲ့ မော်လီကျူးတွေ ပြန်ရွေးခွင့်

which is more than I can say for [bleep].

ဘယ်တော့မှ မရှိပါ၊ ဒါက ပိုပြောမိသွားတဲ့အတွက်..(အသံဖြတ်သည်)

Waah-waah.

ဝါး.. ဝါး။