The strengths and weaknesses of acids and bases - George Zaidan and Charles Morton

Mocne i słabe strony kwasów i zasad - George Zaidan i Charles Morton

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

Acids and bases are everywhere.

Kwasy i zasady są wszędzie.

They're used to make foods,

Są używane przy produkcji jedzenia,

soaps and detergents,

mydła, detergentów,

fertilizers,

nawozów,

explosives,

środków wybuchowych,

dyes,

farb, plastików, pestycydów, a nawet papieru.

plastics,

pesticides,

even paper.

Our stomachs are very acidic.

Nasze żołądki zawierają dużo kwasu,

Our blood is slightly basic.

a nasza krew jest zasadowa.

Our proteins are made up of amino acids,

Białka są zbudowane z aminokwasów,

and the letters in our genetic code,

a litery w naszym kodzie genetycznym

those As, Ts, Cs, and Gs,

A, T, C, G,

are all bases.

to zasady.

You were probably taught

Uczyliście się o zachowywaniu się kwasów i zasad

how acids and bases behave

on the molecular level.

na poziomie cząsteczkowym.

You were probably never taught

Ale pewnie nikt wam nie mówił,

that a long time ago,

like ancient Greek ago,

że dawno temu, w czasach starożytnej Grecji,

before anyone knew about atoms or molecules,

zanim odkryto atomy i cząsteczki,

acids and bases were defined

kwasy i zasady były określane przez sposób, w jaki się zachowują.

by how they behaved.

Acids tasted sour and corroded metal.

Kwasy były kwaśne i korodowały metal.

Bases felt slippery

Zasady były śliskie i mogły neutralizować kwasy.

and could somehow counteract acids.

When molecules dissolved in water interact,

W wodzie cząsteczki oddziałują na siebie,

they are exchanging two main currencies

wymieniają dwie główne waluty ze swoim otoczeniem:

with their surroundings:

protons, also known as hydrogen ions,

protony, zwane także jonami wodorowymi,

and electrons.

i elektrony.

Depending on how a molecule is composed or shaped,

W zależności od składu i kształtu cząsteczki,

it may be willing to donate or accept

może ona oddać protony i elektrony

either protons or electrons

with some other community member.

lub przyjąć je od innego członka społeczności.

And some molecules are far more aggressive than others

Niektóre cząsteczki są bardziej agresywne

when it comes to donating or accepting either currency.

w przyjmowaniu lub oddawaniu waluty.

Remember that protons are positively charged

Protony mają ładunek dodatni,

and electrons are negatively charged.

a elektrony ujemny.

So, if a molecule is willing to give up a proton,

Jeśli cząsteczka chce oddać proton,

that's not too different

nie różni się to od chęci przyjęcia elektronu.

from it being willing to accept an electron --

either way it's becoming more negatively charged.

W obu przypadkach zwiększa ładunek ujemny.

Other molecules are willing to accept a proton

Inne cząsteczki chcą przyjąć proton lub oddać elektron.

or give up an electron.

These are becoming more positively charged.

Zwiększają ładunek dodatni.

Some substances are so aggressive

Niektóre substancje są tak agresywne w oddawaniu protonów,

about donating their protons

that when they get a chance,

że kiedy tylko mają okazję, wszystkie cząsteczki jak jeden mąż

all of the molecules in a sample

will dump a proton,

odrzucą proton,

sometimes more than one,

czasem więcej niż jeden,

to the surrounding water molecules.

do otaczających je cząsteczek wody.

We call these strong acids.

Nazywamy je mocnymi kwasami.

Meanwhile, some compounds are so ready

Tymczasem niektóre składniki są tak gotowe,

to accept a proton

by przyjąć proton,

that they won't wait around,

że nie będą spokojnie czekać, po prostu wyrwą jeden wodzie,

they'll just rip one off water,

which usually has two protons

która zwykle ma 2 protony,

but is generous enough to hang out with just one.

ale jest tak hojna, że poradzi sobie z jednym.

We call these strong bases.

Nazywamy te substancje mocnymi zasadami.

Other acids and bases are not so strong.

Inne kwasy i zasady nie są tak mocne.

They may donate just a few of their protons to water

Mogą oddać tylko kilka protonów wodzie

or accept just a few protons from water,

lub kilka od niej przyjąć.

but most of their molecules stay exactly the same.

Większość cząsteczek pozostaje taka sama.

If left alone in water,

Zostawione w wodzie,

they'll reach some equilibrium point

osiągną stan równowagi,

where maybe only one out of a hundred

w którym może 1 na 100

or one out of ten thousand of their molecules

lub 1 na 10 000 cząsteczek

has exchanged currency with water.

wymieni swoją walutę z wodą.

As you might guess,

Jak łatwo się domyślić,

we label these acids and bases weak,

te kwasy i zasady określamy jako słabe.

but in the common sense of the word,

Ale w sensie ogólnym wcale nie są słabe.

they're not weak.

The vinegar in your salad dressing

Ocet w sosie do sałatki,

that you can smell from across the room,

który czuć z drugiego końca pokoju,

that is a weak acid.

jest słabym kwasem.

The ammonia you spray on glass

Amoniak używany do mycia okien

for a streak-free shine,

that is a weak base.

jest słabą zasadą.

So, it doesn't take much to be an active player

Nie trzeba wiele, aby być aktywnym graczem

in the chemical economy.

w chemicznej ekonomii.

Most acid-base chemistry takes place in water,

Większość reakcji kwasów i zasad zachodzi w wodzie,

which can act as either an acid or a base,

która może zachowywać się i jak kwas, jak i zasada,

accepting deposits and enabling withdrawals

umożliwiając wpłaty i wypłaty

like a 24-hour molecular ATM.

niczym całodobowy molekularny bankomat.

And when a proton-deposit customer,

Kiedy klient z protonem do wpłacenia, czyli kwas,

that's an acid,

and a proton-withdrawal customer,

i klient z protonem do wypłaty,

the base,

czyli zasada,

shop at the same time,

robią zakupy w tym samym czasie,

their net effect on water's account

ich wspólny wkład na konto wody może się wzajemnie wyrównywać.

may cancel out,

and we call this neutralization.

To neutralizacja.

Now, certain molecules can behave

Niektóre cząsteczki mogą się zachowywać jak kwasy i zasady bez udziału wody,

as acids or bases without water,

but that's another story.

ale to już inna historia.

Let's end by saluting water

Zakończmy, oddając hołd wodzie,

as the resilient and fair banker

jako prężnemu i sprawiedliwemu bankierowi dla kwasów i zasad.

for acids and bases.

It's always open for business,

Jest zawsze otwarta,

doesn't charge interest,

nie nalicza odsetek

and will never foreclose on your molecules,

i nigdy nie wchodzi cząsteczkom na hipotekę.

which is more than I can say for [bleep].

Inaczej niż niektórzy inni...

Waah-waah.

I koniec.