The strengths and weaknesses of acids and bases - George Zaidan and Charles Morton

Translator: Thanh Ly Reviewer: Thu Ha Tran

Acids and bases are everywhere.

Axit và Bazơ có ở khắp mọi nơi.

They're used to make foods,

Được sử dụng để làm thực phẩm,

soaps and detergents,

xà phòng và chất tẩy rửa,

fertilizers,

phân bón,

explosives,

chất gây nổ,

dyes,

thuốc nhuộm,

nhựa,

plastics,

pesticides,

thuốc trừ sâu,

even paper.

và thậm chí là giấy.

Our stomachs are very acidic.

Dạ dày của chúng ta có tính axit.

Our blood is slightly basic.

Còn máu thì chứa một lượng kiềm nhỏ.

Our proteins are made up of amino acids,

Protein của chúng ta được tạo nên từ các axit amin,

and the letters in our genetic code,

và chuỗi kĩ tự trong mã di truyền,

those As, Ts, Cs, and Gs,

Tất cả các A, T, C, G

are all bases.

đều là bazơ.

You were probably taught

Có lẽ bạn đã được dạy

how acids and bases behave

cách axit và bazơ vận hành

on the molecular level.

ở cấp độ phân tử.

You were probably never taught

Bạn cũng có thể chưa từng được dạy

that a long time ago,

rằng từ xa xưa,

like ancient Greek ago,

chẳng hạn như thời Hy Lạp cổ đại,

before anyone knew about atoms or molecules,

trước khi con người biết đến phân tử và nguyên tử

acids and bases were defined

axit và bazơ đã được xác định

by how they behaved.

bởi cách chúng hoạt động.

Acids tasted sour and corroded metal.

Axit có vị chua và ăn mòn kim loại.

Bases felt slippery

Bazơ thì trơn nhớt

and could somehow counteract acids.

và bằng cách nào đó có thể trung hòa axit.

When molecules dissolved in water interact,

Khi phân tử hòa tan trong nước,

they are exchanging two main currencies

chúng hoán đổi hai thành phần chính

with their surroundings:

với môi trường xung quanh:

protons, also known as hydrogen ions,

các hạt proton, còn gọi là ion hidro,

and electrons.

và các hạt electron.

Depending on how a molecule is composed or shaped,

Dựa vào cách các phân tử được tạo ra hay thành hình

it may be willing to donate or accept

chúng có thể cho hoặc nhận

either protons or electrons

proton hoặc electron

with some other community member.

với những yếu tố tương tác khác.

And some molecules are far more aggressive than others

Có một số phân tử hoạt động mạnh hơn những phân tử khác

when it comes to donating or accepting either currency.

khi chúng cho hay nhận các thành phần.

Remember that protons are positively charged

Hãy nhớ rằng hạt proton tích điện dương

and electrons are negatively charged.

và hạt electron tích điện âm.

So, if a molecule is willing to give up a proton,

Vì vậy, nếu một phân tử cho đi proton,

that's not too different

điều đó không quá khác

from it being willing to accept an electron --

so với việc nhận lại electron--

either way it's becoming more negatively charged.

hay theo cách khác chúng sẽ tích điện âm nhiều hơn.

Other molecules are willing to accept a proton

Những phân tử khác nhận proton

or give up an electron.

hay cho đi electron

These are becoming more positively charged.

Chúng sẽ tích nhiều điện dương hơn

Some substances are so aggressive

Một số chất hoạt động rất mạnh

about donating their protons

trong việc cho đi proton

that when they get a chance,

và khi chúng có cơ hội,

all of the molecules in a sample

tất cả các phân tử

will dump a proton,

sẽ đưa một proton,

sometimes more than one,

đôi khi nhiều hơn một,

to the surrounding water molecules.

đến các phân tử nước xung quanh.

We call these strong acids.

Chúng được gọi là các axit mạnh.

Meanwhile, some compounds are so ready

Trong khi đó các hợp chất đã sẵn sàng

to accept a proton

để nhận proton

that they won't wait around,

thì không cần phải đợi,

they'll just rip one off water,

mà sẽ lấy đi một proton từ nước,

which usually has two protons

vì nước có hai proton

but is generous enough to hang out with just one.

nhưng vẫn rộng rãi cho đi một.

We call these strong bases.

Chúng ta gọi đó là bazơ mạnh.

Other acids and bases are not so strong.

Có những axit và bazơ khác không mạnh như thế.

They may donate just a few of their protons to water

Chúng chỉ có thể cho nước một ít proton

or accept just a few protons from water,

hay chỉ nhận một ít proton từ nước

but most of their molecules stay exactly the same.

nhưng hầu hết những phân tử này đều giống nhau.

If left alone in water,

Nếu chỉ bỏ chúng vào nước,

they'll reach some equilibrium point

chúng sẽ đạt đến một vài điểm cân bằng

where maybe only one out of a hundred

khi đó có thể chỉ 1 trên 100

or one out of ten thousand of their molecules

hay 1 trên 10,000 phân tử của chúng

has exchanged currency with water.

sẽ trao đổi các thành phần với nước.

As you might guess,

Như bạn có thể đoán,

we label these acids and bases weak,

chúng tôi gọi đây là những axit và bazơ yếu,

but in the common sense of the word,

nhưng nói chung,

they're not weak.

chúng không hề yếu.

The vinegar in your salad dressing

Giống như khi cho giấm vào sallad

that you can smell from across the room,

bạn sẽ ngửi thấy mùi giấm khắp phòng,

that is a weak acid.

giấm chính là axit yếu.

The ammonia you spray on glass

Amoniac bạn xịt lên kính

for a streak-free shine,

để kính sáng bóng

that is a weak base.

chính là bazơ yếu.

So, it doesn't take much to be an active player

Vậy chúng không mất nhiều công sức để vào cuộc

in the chemical economy.

trong nền kinh tế hóa học.

Most acid-base chemistry takes place in water,

Hầu hết hiện tượng axit-bazơ xảy ra trong nước,

which can act as either an acid or a base,

vì nước có thể vừa là axit hoặc bazơ,

nhận đặt cọc và cũng cho phép rút

accepting deposits and enabling withdrawals

like a 24-hour molecular ATM.

giống như cây ATM phân tử hoạt động 24 giờ.

And when a proton-deposit customer,

Và khi một khách hàng gửi proton,

that's an acid,

là axit,

and a proton-withdrawal customer,

và một khách hàng rút proton,

the base,

là bazơ,

shop at the same time,

giao dịch tại một thời điểm,

their net effect on water's account

tác động của chúng vào tài khoản nước

may cancel out,

có thể vô hiệu hóa lẫn nhau,

and we call this neutralization.

và ta gọi đây là sự trung hòa.

Now, certain molecules can behave

Giờ đây, một phân tử có thể hoạt động

as acids or bases without water,

như axit hoặc bazơ mà không cần nước,

but that's another story.

đó lại là một câu chuyện khác.

Let's end by saluting water

Hãy kết thúc bằng sự hoan hô nước,

as the resilient and fair banker

một ngân hàng công bằng và tích cực

for acids and bases.

của axit và bazơ.

It's always open for business,

Nó luôn hoạt động,

doesn't charge interest,

không thu tiền lãi,

and will never foreclose on your molecules,

và không bao giờ lấy đi các phân tử ,

which is more than I can say for [bleep].

hơn cả những gì tôi có thể nói.

Waah-waah.

Waah-waah.