Could we actually live on Mars? - Mari Foroutan

Бид Ангараг гариг дээр амьдарч чадах уу? - Мари Фороутан

Translator: Batchansaa Batzorig Reviewer: Munkhbaatar Lkhagvaa

So, you're thinking of moving to Mars.

Тэгэхээр та Ангараг гариг руу нүүх талаар бодож байна уу?

Have you picked out a spot for your new home?

Шинэ гэрийнхээ байршлыг сонгосон уу?

No? Well, I'm here to help.

Үгүй юу? Тэгвэл би танд тусалъя.

First things first,

Юун түрүүнд

here are some of the things you'll need to bring to The Red Planet:

улаан гариг руу авч явах хэрэгтэй хэдэн зүйлс байна.

a high tolerance for cold, loneliness, and radiation;

Хүйтэн, ганцаардал болон цацраг туяаг эсэргүүцэх чадвар,

a lifetime supply of breathable air and food;

амьдралын турш хэрэглэх агаар болон хоолны нөөц,

a multibillion dollar spaceship;

олон тэрбум долларын сансрын хөлөг,

a desire to just get away from it all;

бүх зүйлээс холдох хүсэл,

and water.

мөн ус.

You're definitely going to need water.

Танд мэдээж ус хэрэг болно.

So what sort of real estate are you looking for?

Тэгэхээр та ямар төрлийн байр сууц хайж байна?

How about a mansion in the maze-like Noctis Labyrinthus?

Төөрдөг байшин шиг Ноктис Лабиринтисд ордон байвал яаж байна?

A hideaway in the Happy Face Crater?

"Баяртай царайтай тогоо"-н дотор нууц оромж уу?

A fortress on the Face Mesa?

"Ангаргийн нүүр" дээр цайз уу?

An oceanview?

Далай руу харсан байх уу?

Uh, bad news on the last one.

Өө, сүүлийнх дээр нь муу мэдээтэй.

You're about 4 billion years late.

Та бараг 4 тэрбум жилээр хоцорчээ.

We're pretty sure that Mars used to have oceans, lakes, rivers,

Бид Ангараг гаригийг далай, нуур, гол мөрөн бүгд байсан гэдэгт

the whole package.

итгэлтэй байгаа.

But over time, almost all of it froze beneath the surface,

Цагийн эрхэнд бараг бүгдээрээ гадаргуу дор хөлдөж,

or evaporated off into space.

эсвэл сансарт ууршиж алга болсон.

There's probably still some trapped beneath

Гэхдээ тэр доор бага зэрэг үлдсэн байж магадгүй ч,

the seasonally expanding and contracting carbon dioxide ice caps, though.

улирлаа даган тэлж агшиж байдаг нүүрсхүчлийн хий таглачихдаг.

So what might Mars look like today if it had surface water?

Тэгвэл, Ангараг гадаргуу дээрээ устай байсан бол одоо яаж харагдах бол?

That, of course, depends on how much we're talking about,

Мэдээж ямар хэмжээний ус гэдгээс хамаарна.

but maybe something like this.

Гэхдээ нэг иймэрхүү зүйл.

The relatively flat northern hemisphere is below the average elevation,

Харьцангуй тэгшхэн хойд хагас нь дундаж өндөрлөгөөс бага тул

so it would become one giant ocean,

нэгэн аврага том далай болно.

while the crater-ridden southern hemisphere

Харин тогоогоор дүүрэн өмнөд хагас нь

would stay mostly high and dry.

ихэнхдээ өндөр бөгөөд хуурай байна.

That difference between hemispheres is a bit bizarre,

Хоёр хагас бөмбөрцгийн ялгаа нь бага зэргийн этгээд бөгөөд

and we don't know why it's like that.

бид яагаад ийм болсныг нь мэдэхгүй.

The southern half is probably much older,

Өмнөд хагас нь магадгүй илүү хөгшин байх.

judging by features like the number of craters,

Тогооны тоо, хойд хагаст галт уулын идэвхижилт

and the evidence of increased volcanic activity in the north.

зэрэг шинж чанараас ийм дүгнэлт хийж болно.

Okay, so who knows?

За, хэн мэдлээ?

Maybe one day Mars will have oceans again,

Магадгүй Ангараг дахин далай тэнгистэй болох байх.

but for now, what we've got is essentially one giant dusty desert.

Гэхдээ одоохондоо бидэнд байгаа зүйл нь нэг аврага том тоостой цөл юм.

In fact, it's similar enough to deserts on Earth,

Дашрамд хэлэхэд, дэлхийн элсэн цөлтэй нилээн төстэй тул,

that we've been able to learn a great deal about Mars on our home planet.

Ангараг гаригийн талаар дэлхийгээс олон зүйлийг мэдэж авсан.

For instance, Martian sand dunes form and behave

Жишээлбэл, Ангараг гариг дээр элсэн манхан үүсэж байгаа нь

similarly to our sand dunes,

манай элсэн манхантай төстэй.

though the Martian versions often grow twice as large

Гэхдээ Ангарагийн хувилбар нь ихэвчлэн хоёр дахин том болдог.

thanks to a gravitational pull that's about a third as strong as ours.

Энэ нь татах хүч нь дэлхийнхээс бараг 3 дахин бага байдгаас үүдэлтэй.

And Mars has some features you won't see on Earth,

Мөн, Ангараг гариг дээр Дэлхий дээр харахгүй зүйлс болох,

like tars, which are crestless sand dunes up to fifteen meters tall,

"Тар" гэх 15 метрийн өндөрт хүрэх оройгүй манхнуудын

whose formations we have yet to understand.

үүслийг бид ойлгоогүй л байна.

You're probably wondering,

Та гайхаж байж магадгүй.

"What do you get when you combine a planet-wide desert

"гаригийг битүү бүрхсэн элсэн цөлийг манайхтай адил

with an atmosphere that, like ours,

цаг агаартай хослуулбал

is subject to wind-generating pressure differentials, dust storms?"

салхи үүсгэгч агаарын даралт, элсэн шуурга үүсэх болов уу?

These will be your main weather hazards on the Red Planet.

Энэ нь Улаан Гариг дээрх цаг агаарын гол аюулууд байх болно.

They play a large part in making the planet red

Тэд гаригийг улаан өнгөтэй болгоход том үүрэг гүйцэтгэдэг.

by distributing rusted iron particles across the surface and into the air.

Зэвэрсэн төмрийн хэсгүүдийг гадаргуу болон агаар мандалд тараадгаас үүдэлтэй.

Thanks to the low gravity and lack of moisture,

Бага таталцал болон чийгшлийн дутагдлаас болж,

these dust storms can last for months and cover the planet.

тоосон шуургууд нь хэд хэдэн сараар үргэлжилж, гаригийг тэр чигээр нь бүрхдэг.

So, you might want to build your home as high as possible.

Тэгэхээр, чи гэрээ аль болох өндөрт барих хэрэгтэй.

Well, look no further.

Үүнээс сайн газар олдохгүй ээ.

This is Olympus Mons, the largest volcano in the Solar System.

Энэ бол Олимп уул буюу Нарны Аймгийн хамгийн том галт уул.

Even if Mars had a breathable atmosphere,

Ангараг амьсгалах агаартай байсан ч

you'd find the views from the 25 kilometer summit breathtaking.

25 километр өндөр оргилоос орчныг харахад амьсгал тань давчдах байсан болов уу.

Or are volcanos not your thing?

Эсвэл галт уул сонирхдоггүй юу?

Then how about Valles Marineris, the largest canyon in the Solar System?

Тэгвэл Нарны аймгийн хамгийн том хавцал болох Маринерийн хөндий яаж байна?

It's so wide that from one side,

Үнэхээр өргөн уудам хөндий болохоор

the opposite rim would be below the curve of the horizon.

нөгөө зах нь тэнгэрийн хаяаны доохнотой харагдана.

Still, you'll catch some spectacular blue sunsets in the normally red sky,

Гэхдээ улаан тэнгэрт цэнхэр туяа татуулан нар жаргах гайхалтай үзэгдлийг харж болно.

which gets its color from the dust absorbing most of the blue light,

Цэнхэр гэрлийг илүүтэйгээр өөртөө шингээдэг тоосонцор агаарт дэгдэн,

and the way sunlight is scattered by the atmosphere.

тэдэн дээр нарны туяа тусснаар ийм үзэгдэл бий болдог байна.

Have you got spirit, curiosity, or are you just looking for opportunity?

Танд урам зориг, сониуч зан байгаа уу? Эсвэл зүгээр боломж хайж байна уу?

Then stop stalling and make the move to Mars today.

Тэгвэл хүлээж суулгүй Ангараг гариг руу өнөөдөр нүү.

Mars: Redder than Ever.

Ангараг гариг: Хэзээнээс илүү улаан.