What's so special about Viking ships? - Jan Bill

Translator: Daban Q Jaff Reviewer: Ayan Organization

The Vikings came from the rugged, inhospitable north

ڤایکینگەکان لە زەوییە سەخت و چۆڵەکانی باکوروە هاتبوون

known today as Scandinavia.

کە ئەمڕۆ بە سکاندینیڤیا دەناسرێت.

As the Roman Empire flourished further south,

لەگەڵ فروانبوونی ئیمپراتۆریەتی ڕۆمانی لە باشور،

Scandinavians had small settlements, no central government, and no coinage.

سکێندەناڤییەکان کۆمەڵگەی دانیشتوانی بچووکی بێ حکومەت و دراوی فەرمییان نەبوو.

Yet by the 11th century,

لەگەڵ ئەوەشدا، لە سەدەی یازدەهەمدا،

the Vikings had spread far from Scandinavia,

ڤایکینگەکان لە دەوری سکێندینیڤیا بڵاوبوونەوە،

gaining control of trade routes throughout Europe,

دەستیان بە سەر ڕێگە بازرگانییەکانی تەواوی ئەوروپادا گرتبوو،

conquering kingdoms as far as Africa,

چەندین شانشینیان تا ئەفریقا داگیر کردبوو،

and even building outposts in North America.

تەنانەت سەربازگەیان لە باکوری ئەمریکاش دامەزراندبوو.

The secret to their success was their ships.

نهێنی سەرکەوتنەکانیان، کەشتیەکانیان بوون.

The formidable Viking longship

کەشتییە چارۆکەدارە درێژ و سەختەکانیان

had its origins in the humble dugout canoe, or log boat.

لە بەلەمە باریک و بەلەمی درێژ سەرچاوەی گرتبوو.

For millennia,

بۆ چەندین دەیە،

the inhabitants of Scandinavia had used these canoes for transportation.

دانیشتوانی سکێندینیڤیا بەلەمی باریکیان بۆ گواستنەوە بەکار هێناوە.

Dense forests and tall mountains made overland travel difficult,

دارستانە چڕەکان و شاخە سەختەکان، گواستنەوەی زەمینیان ئەستەم کردبوو،

but long coastlines and numerous rivers, lakes, and fjords

بەڵام کەناراو، ڕوبار، دەریاچەکان و تەنگ ئاوییەکان

provided a viable alternative.

جێگرەوەی هاتوچۆی زەمینی بوون.

The first canoes were simply hollowed out logs rowed with paddles.

بەلەمە باریکە سەرەتاییەکان، ناوەڕاستیان قوڵ دەکرا و دوو سەوڵی لێ جێگیر دەکرا.

Over time, they added planks to the log boat base

بە تێپەڕبوونی کات تەختەیەکی درێژ لە ژێر بەلەمە بچووکەکان جێگر کران

using the clinker, or "lapstrake," technique,

بە بەکارهێنانی خشت یان تەکنینکی هاوشێوە،

meaning the planks overlapped

بە واتای ئەوەی تەختە درێژەکانی ژێرەوە

and were fastened to each other along their edges.

هاوتەریب دەبوون و بە توندی بە یەکەوە دەبەستران.

As the Roman Empire expanded north,

لەگەڵ فراوانبوونی قەڵەمڕەوی ئیمپراتۆریەتی ڕۆمانی لە باکور،

some Scandinavians served in their new neighbors’ armies—

بەشێک لە سکاندەنیڤیەکان لە سوپای ئیمپڕاتۆریەتی ڕۆما خزمەتیان کرد

and brought home Roman maritime technology.

لەگەڵ خۆیان تەکنەلۆژیای دەریایی ڕۆمانیەکانیان بۆ سکێندەنێڤیا هێنایەوە.

The Mediterranean cultures at the heart of the Roman Empire

کەلتوری دەریایی سپی کە پێکهێنەری سەرەکی ئیمپڕاتۆری ڕۆمانی بوون

had large warships that controlled the sea,

کەشتی شەڕکەری درێژیان هەبوو کە دەریاکانی کۆنترۆڵ کردبوو،

and cargo ships that transported goods along the waterways.

و کەشتیگەلی گواستنەوەی کەلوپەلیان هەبوو کە بە درێژایی ڕێگە ئاوییەکان خزمەتیان دەکرد.

These ships were powered by sail and oars

ئەو کەشتییانە بە سەوڵ و چارۆکە بە دەریاکاندا دەگەڕان

and relied on a strong skeleton of internal timbers

و پشتیان بە لاشەی بەهێزەکانیان دەبەست

fastened to the outer planks with copper, iron, and wood nails.

کە تەختەی ژێرەوەی کەشتییەکە بە مس، ئاسن و بزماری ئاسان توند کرابوون.

At first, Scandinavians incorporated this new technology

سکێندینێڤیەکان ئەم تەکنەلۆژیایەیان بە شێوازێکیتر بەرهەم هێناوە

by replacing their loose paddles with anchored oars.

بە گۆرینی سەوڵە نەرمەکانیان بە سەوڵی توندوتۆڵ.

This change hugely improved the crew’s efficiency,

ئەمە بووە هۆی بەرزبوونەوەی کارامەیی کارمەندانی کەشتییەکە،

but also required stronger ships.

بەڵام کەشتییەکان پێویست بوو بەهێزتر بن.

So boat builders began to use iron nails for fasteners rather than sewing.

وەستای کەشتییەکان بۆ بەیەکەوە بەستنی لاشەکان بزماری ئاسنیان بەکار دەهێنا.

They abandoned the log boat base for a keel plank,

بنچینەی درێژیی کەشتییەکانیان بۆ تەختەی هاوتەریب گۆڕی،

and the boats became higher and more seaworthy.

بەرزی کەشتییەکان بەرزبوویەوە و شیاوی گەشتی دەریایی بوون.

But these early ships retained the concept of the original log boat:

بەڵام کەشتییە سەرەتاییەکان لە سەر بنچینەی کەشتییە قوڵکراوەکان درووست کرابوون:

their strength depended on the outer shell of wood,

بەهێزییان بەند بوو بە بەهێزی چینی دەرەوەی تەختەکە،

not internal frames and beams.

نەک پێکهاتەی ناوەوەی.

They were built as shells— thin-walled but strong,

ئەم کەشتییانە وەک قاوغێکی تەنکی بەهێز درووست دەکران،

and much lighter than the Roman ships.

و کێشیان لە کێشی کەشتییە ڕۆمانیەکان سوکتر بوو.

Competing chieftains quickly refined the new ships to be even more efficient.

هۆزە جیاوازەکانی سکێندەنێڤیەکان کەشتی بەهێزتر و کارامەتریان درووست کرد.

The lighter the boat, the more versatile it would be

هەرچەند کەشتییەکە سووکتر بێت، بۆ سوودی زیاتر گونجاو بوو

and the less investment of resources it would require—

و سەرچاوەی کەمتری بۆ درووست کردنی پێویست بوو

an essential advantage in a decentralized culture

کە خاڵێکی گرنگە لە کۆمەڵێکی بێ حکومەتی ناوەندی

without large supplies of people.

کە کرێکار و دانیشتوانی کەم بێت.

These ships still had no sails— sails were costly,

ئەم کەشتییانە بێ چارۆکە بوون، چارۆکە گران بوو،

and for now the rowed ships could meet their needs.

بۆ ئەو کات، ئەرکەکانی ڕادەپەڕاند.

That changed after the Western Roman Empire

دوای داڕوخانی ئیپراتۆریەتی ڕۆمانی ڕۆژاوا لە سەدەی پێنجەم،

collapsed in the 5th century.

ئەمە گۆڕانکاری بەسەردا هات.

Western Europe took a heavy economic blow,

ڕۆژاوای ئەوروپا زەبرێکی ئابوری سەختی بەرکەوت،

leveling the playing field a bit for the Scandinavians.

کە بارودۆخەکەی بۆ سکێندەنێڤیەکان خۆش کرد.

As the region revived,

لەگەڵ بەرەوپێشچوونی ئەم هەرێمە،

new and vigorous trade routes extended into and through Scandinavia.

ڕێگەی ئابوری زیاتر لە نزیک یان بەرەو سکێندینێڤیا درووست بوون.

The wealth that flowed along these routes

ئەم ڕێڕەوە بازرگانییانە سامانی لەگەڵ خۆی هێنا،

helped create a new, more prosperous and powerful class of Scandinavians,

کە یارمەتی سەرهەڵدانی چینێکی نوێ، بەهێز و بەرەوپێشچووی سکێندنێڤیایی دا،

whose members competed constantly with each other

کە چاودێری یەکتریان دەکرد و پێشبڕکێیان بوو

over trade routes and territory.

بۆ دەست بەسەرداگرتنی ڕێڕەوە بازرگانییەکان.

By the 8th century, a sailing ship began to make sense:

لە سەدەی هەشتەمدا، بیرۆکەی کەشتی چارۆکەدار پەرەی سەند:

it could go further, faster, in search of newly available plunder.

ئەم کەشتییانە دەیانتوانی خێراتر و دوورتر بڕۆن بۆ تاڵان کردنی ناوچە جیاوازەکان،

With the addition of sails,

بە زیاد کردنی چارۆکە،

the already light and speedy ships became nearly unbeatable.

کەشتییە کێش سووک و خێراکان، تێکنەشکێنەر بوون.

The Viking ship was born.

کەشتی ڤایکینگەکان لە دایک بوو.

Viking longships could soon carry as many as 100 Vikings to battle.

کەشتی ڤایکینگەکەن دەیتوانی ١٠٠ سەرباز بە خێرایی بۆ شوێنی شەڕ بگوازێتەوە.

Fleets of them could land on open beaches,

ئەم کەشتیگەلانە دەیانتوانی لە هەر کەنارێک لەنگەر بگرن،

penetrate deep into river systems, and be moved over land if need be.

بچنە ناو ڕوبارە قوڵەکان و لە سەر زەویش بجوڵێنرێت گەر پێویست بکات.

When not at war,

لە کاتی ئاشتیدا،

the vessels were used to transport goods and make trade journeys.

کەشتییەکان بۆ بازرگانی و گواستنەوەی کەلوپەل بەکار دەهێنران.

There were smaller versions for fishing and local excursions,

کەشتی بچووکتریان بۆ ڕاوە ماسی و کاروباری ناوخۆ بەکار دەهێنا،

and larger adaptations for open sea voyages

ئەم کەشتییانە لەگەڵ گەشتی دەریا فراوانەکان گونجاو بوون

capable of carrying tens of tons of cargo.

و توانای هەڵگرتنی دەیان تەن کەلوپەلیان هەبوو.

Thanks to their inventiveness in the face of difficult terrain

داهێنانەکانیان لە کاتە سەختەکان

and weak economies, the Vikings sailed west,

و ئابورییە لاوازەکەیان هانی ڤاکینگەکانیان دا بەرەو ڕۆژئاوا گەشت بکەن،

settled the North Atlantic and explored the North American coast

لە باکوری ئەتلانتیک نیشتەجێبوون و کەناراوەکانی ئەمریکای باکوریشیان دۆزیەوە

centuries before any other Europeans would set foot there.

چەند سەدەیک پێش ئەوەی هیچ ئەوروپییەک قاچ بخاتە سەر ئەم خاکانە.