What's so special about Viking ships? - Jan Bill

Tłumaczenie: Gosia Duszka Korekta: Agnieszka Fijałkowska

The Vikings came from the rugged, inhospitable north

Wikingowie pochodzą z surowej, niegościnnej północy

known today as Scandinavia.

znanej dziś jako Skandynawia.

As the Roman Empire flourished further south,

Gdy Cesarstwo Rzymskie rozkwitało w kierunku południa,

Scandinavians had small settlements, no central government, and no coinage.

Skandynawowie mieli osady bez centralnej władzy i waluty.

Yet by the 11th century,

Jeszcze w XI wieku wikingowie

the Vikings had spread far from Scandinavia,

dotarli daleko poza Skandynawię,

gaining control of trade routes throughout Europe,

przejęli kontrolę nad szlakami handlowymi w Europie,

conquering kingdoms as far as Africa,

podbijali królestwa nawet w Afryce,

and even building outposts in North America.

a nawet budowali bastiony w Ameryce Północnej.

The secret to their success was their ships.

Sekretem ich sukcesu były statki.

The formidable Viking longship

Ogromne drakkary

had its origins in the humble dugout canoe, or log boat.

początkowo miały formę kajaków lub dłubanek.

For millennia,

Przez tysiąclecia

the inhabitants of Scandinavia had used these canoes for transportation.

mieszkańcy Skandynawii używali kajaków do transportu.

Dense forests and tall mountains made overland travel difficult,

Gęste lasy i wysokie góry utrudniały podróże lądowe,

but long coastlines and numerous rivers, lakes, and fjords

ale długie linie brzegowe oraz liczne rzeki, jeziora i fiordy

provided a viable alternative.

stanowiły dobrą alternatywę.

The first canoes were simply hollowed out logs rowed with paddles.

Pierwsze kajaki były wydrążonymi kłodami, do których używano wioseł.

Over time, they added planks to the log boat base

Z czasem do podstawy dłubanek dodano deski

using the clinker, or "lapstrake," technique,

za pomocą poszycia zakładkowego, czyli "klinkierowego".

meaning the planks overlapped

Deski nachodziły na siebie

and were fastened to each other along their edges.

i były związane wzdłuż krawędzi.

As the Roman Empire expanded north,

W momencie rozszerzenia się Imperium Rzymskiego na północ

some Scandinavians served in their new neighbors’ armies—

niektórzy Skandynawowie służyli w armiach nowych sąsiadów

and brought home Roman maritime technology.

i przywieźli do domu rzymską technologię morską.

The Mediterranean cultures at the heart of the Roman Empire

Kultury śródziemnomorskie w sercu Cesarstwa Rzymskiego

had large warships that controlled the sea,

miały duże okręty wojenne, dzięki którym kontrolowały morze,

and cargo ships that transported goods along the waterways.

oraz statki towarowe przewożące towary drogami wodnymi.

These ships were powered by sail and oars

Statki napędzane żaglem i wiosłami

and relied on a strong skeleton of internal timbers

musiały mieć silny szkielet zrobiony z wewnętrznych belek,

fastened to the outer planks with copper, iron, and wood nails.

przymocowanych do zewnętrznych desek gwoździami z miedzi, żelaza i drewna.

At first, Scandinavians incorporated this new technology

Początkowo Skandynawowie wprowadzili nową technologię,

by replacing their loose paddles with anchored oars.

wymieniając luźne wiosła na przymocowane do łodzi.

This change hugely improved the crew’s efficiency,

Ta zmiana znacznie poprawiła wydajność załogi,

but also required stronger ships.

ale wymagała mocniejszych statków.

So boat builders began to use iron nails for fasteners rather than sewing.

Budowniczy zamiast wiązać deski zaczęli używać gwoździ do ich łączenia.

They abandoned the log boat base for a keel plank,

Bale w podstawie łodzi wymienili na stępki.

and the boats became higher and more seaworthy.

Łodzie stały się wyższe i lepsze do żeglugi morskiej.

But these early ships retained the concept of the original log boat:

Jednak te wczesne statki opierały się na budowie dłubanek.

their strength depended on the outer shell of wood,

Ich wytrzymałość zależała od zewnętrznego drewnianego poszycia,

not internal frames and beams.

a nie wewnętrznych ram i belek.

They were built as shells— thin-walled but strong,

Budowano je jak łupiny.

Z cienkimi, ale mocnymi ścianami były znacznie lżejsze od rzymskich statków.

and much lighter than the Roman ships.

Competing chieftains quickly refined the new ships to be even more efficient.

Konkurujący wodzowie szybko dopracowali nowe, wydajniejsze statki.

The lighter the boat, the more versatile it would be

Lżejsza łódź była bardziej uniwersalna

and the less investment of resources it would require—

i wymagała mniej zasobów.

an essential advantage in a decentralized culture

To istotna zaleta w zdecentralizowanej kulturze

without large supplies of people.

bez dużych zasobów ludzkich.

These ships still had no sails— sails were costly,

Te łodzie wciąż nie miały kosztownych żagli,

and for now the rowed ships could meet their needs.

a na razie wiosłowe statki im wystarczały.

That changed after the Western Roman Empire

Zmieniło się to po upadku Cesartwa Rzymskiego

collapsed in the 5th century.

w V wieku.

Western Europe took a heavy economic blow,

Europa Zachodnia podupadła ekonomicznie,

leveling the playing field a bit for the Scandinavians.

trochę wyrównując szanse dla Skandynawów.

As the region revived,

W miarę ożywienia regionu

new and vigorous trade routes extended into and through Scandinavia.

nowe i często uczęszczane szlaki handlowe rozszerzyły się na i przez Skandynawię.

The wealth that flowed along these routes

Bogactwo płynące tymi szlakami

helped create a new, more prosperous and powerful class of Scandinavians,

pomogło stworzyć nową, prosperującą i potężną klasę Skandynawów,

whose members competed constantly with each other

której członkowie stale rywalizowali

over trade routes and territory.

o szlaki handlowe i terytorium.

By the 8th century, a sailing ship began to make sense:

W VIII wieku żaglowiec zaczął być sensownym pomysłem.

it could go further, faster, in search of newly available plunder.

Mógł płynąć dalej i szybciej w poszukiwaniu nowej grabieży.

With the addition of sails,

Dzięki żaglom

the already light and speedy ships became nearly unbeatable.

lekkie i szybkie statki stały się prawie nie do pobicia.

The Viking ship was born.

W ten sposób powstały drakkary.

Viking longships could soon carry as many as 100 Vikings to battle.

Statki Wikingów wkrótce mogły pomieścić nawet 100 osób do bitwy.

Fleets of them could land on open beaches,

Floty mogły cumować na otwartych plażach,

penetrate deep into river systems, and be moved over land if need be.

wpływać głęboko w systemy rzeczne i być przenoszone przez ląd.

When not at war,

W czasie pokoju

the vessels were used to transport goods and make trade journeys.

statków używano do transportu towarów i podróży handlowych.

There were smaller versions for fishing and local excursions,

Były mniejsze statki do wędkowania i niedalekich wypraw

and larger adaptations for open sea voyages

i większe na rejsy po otwartym morzu,

capable of carrying tens of tons of cargo.

zdolne pomieścić dziesiątki ton ładunku.

Thanks to their inventiveness in the face of difficult terrain

Dzięki pomysłowości w obliczu trudnego terenu

and weak economies, the Vikings sailed west,

i słabej gospodarki wikingowie popłynęli na zachód.

settled the North Atlantic and explored the North American coast

Zasiedlili region Północnego Atlantyku i odkrywali wybrzeże Ameryki Północnej,

centuries before any other Europeans would set foot there.

wieki zanim inni Europejczycy postawili tam stopę.