Will there ever be a mile-high skyscraper? - Stefan Al

Translator: Sarhand Rasul Reviewer: Daban Q Jaff

In 1956,

لە ساڵی ١٩٥٦،

architect Frank Lloyd Wright

ئەندازیار فرانک لیۆرد ڕایت

proposed a mile-high skyscraper.

پێشنیاری تەلارێکی میلێک-بەرزی کرد.

It was going to be the world’s tallest building,

دەبوو بە بەرزترین بینای جیهان.

by a lot —

کە زیاتر لە

five times as high as the Eiffel Tower.

پێنج هێندەی بەرزی ئایفڵ تاوەر.

But many critics laughed at the architect,

بەڵام زۆر لە ڕەخنەگران بە تەلارسازەکە پێکەنین،

arguing that people would have to wait hours for an elevator,

مشتومڕیانبوو کە خەڵک دەبێت چەند کاتژمێرێک چاوەڕێ بکات بۆ بەرزکەرەوەیەک،

or worse, that the tower would collapse under its own weight.

یان خراپتر، تاوەرەکە لەبەر قورسی کێشی خۆی بروخێت.

Most engineers agreed,

زۆربەی ئەندازیارەکان قایلبوون،

and despite the publicity around the proposal,

سەرەڕای ئەو ناوبانگەی پێشنیارەکە،

the titanic tower was never built.

تەلارە تیتانیکەکەهەرگیز دروست نەکرا.

But today,

وەلێ ئەمڕۆ،

bigger and bigger buildings are going up around the world.

بینای گەورەتر و گەورەتر سەردەردێنن لە جیهاندا.

Firms are even planning skyscrapers more than a kilometer tall,

دەزگاکان تەنانەت نەخشەی ئەو تەلارانە دەکەن کە کیلۆمەترێک بەرزترن،

like the Jeddah Tower in Saudi Arabia,

وەک تەلاری جەددە لە سعوودیا،

three times the size of the Eiffel Tower.

سێ ‌هێندەی قەبارەی ئایفڵ تاوەر.

Very soon,

بەم نزیکانە،

Wright’s mile-high miracle may be a reality.

لەوانەیە پەرجووە یەک میل بەرزەکەی ڕایت ببێتە ڕاستی.

So what exactly was stopping us

جا چ شتێک بەڕاستی دەیوەستاندین

from building these megastructures 70 years ago,

لە بنیاتنانی ئەم قەبە-تەلارانە ٧٠ ساڵ پێش ئێستا،

and how do we build something a mile high today?

و چۆن ئەمڕۆ بنیاتی تەلارێک بنێین کە میلێک بەرزە؟

In any construction project,

لە هەر پڕۆژەیەکی بیناکارییدا،

each story of the structure needs to be able to support the stories on top of it.

هەر نهۆمێکی بنیاتەکە پێویستە بتوانێ نهۆمی سەروخۆی ڕابگرێت.

The higher we build,

تا بەرزتر بنیات بنێین،

the higher the gravitational pressure from the upper stories on the lower ones.

زیاتر پەستانی هێزی ڕاکێشان دروست دەبێت لە نهۆمە بەرزەکانەوە بۆ نزمەکان.

This principle has long dictated the shape of our buildings,

ئەم بنەمایە دەمێکە سەپێنراوە بەسەر شێوەی بیناکانمان،

leading ancient architects to favor pyramids with wide foundations

وای لە تەلارسازە دێرینەکان کردووە کە بناغە پانەکان بە چاک بزانن بۆ هەڕەمەکان

that support lighter upper levels.

کە ئاستە سووکەکانی سەرەوە ڕادەگن.

But this solution doesn’t quite translate to a city skyline–

بەڵام ئەم چارەسەرە بە ڕوونی وەرناگێردرێت بۆ ئاسۆیەکی شار --

a pyramid that tall would be roughly one-and-a-half miles wide,

هەڕەمێک بەو بەرزییە دەبێت بە نزیکەیی یەک میل و نیو پان بێت ،

tough to squeeze into a city center.

قورس بوو بۆ ئەوەی بگوشرێتە ناوڕاستی شارەوە.

Fortunately, strong materials like concrete can avoid this impractical shape.

خۆشبەختانە، ماددە بە هێزەکان وەک کۆنکریت دەتوانن ئەم شێوە بێكەڵکە نەهێڵن.

And modern concrete blends are reinforced with steel-fibers for strength

و کۆنکریتی هاوچەرخ تێکەڵ بە شیشی ستیل دەکرێن بۆ ئەوەی بەهێزتر بن.

and water-reducing polymers to prevent cracking.

و پۆلیمەرە ئاوکەمکەرەوەکان بۆ ڕێگریکردن لە درز.

The concrete in the world’s tallest tower, Dubai’s Burj Khalifa,

کۆنکرێتەکەی بەرزترین تەلاری جیهان، بورجی خەلیفە لە دوبەی،

can withstand about 8,000 tons of pressure per square meter–

دەتوانێت بەرگەی ٨٠٠٠ تەن لە پەستان بگرێت لە هەر مەتر دووجایەکدا--

the weight of over 1,200 African elephants!

کێشەکەی زیاترە لە ١٢٠٠ فیلی ئەفریقی!

Of course, even if a building supports itself,

بێگومان، تەنانەت گەر تەلارێک خۆی ڕابگرێت،

it still needs support from the ground.

هێشتا پێویستیەتی لە زەوییەوە پاڵپشت بکرێت.

Without a foundation,

بەبێ بناغەیەک،

buildings this heavy would sink, fall, or lean over.

تەلارەکان بەم قورسییەوە، ڕۆدەچن، دەڕوخێن، یان لاردەبنەوە.

To prevent the roughly half a million ton tower from sinking,

بۆ ڕێگری لە ڕوچوونی تەلارێکی نیو ملیۆن تەن،

192 concrete and steel supports called piles were buried over 50 meters deep.

١٩٢ ڕاگری کۆنکریت و ستیل کە پێی دەوترێت پایە، لە قوڵی ٥٠ مەتر نێژدراون.

The friction between the piles and the ground

لێکخشاندنی نێوان پایەکان و خاکەکە

keeps this sizable structure standing.

وا دەکەن بنیاتە گەورەکە بوەستێت.

Besides defeating gravity,

بێجگە لە شکانی هێزی ڕاکێشان،

which pushes the building down,

کە پاڵ بە بیناکەوە دەنێت بەرەوخوار،

a skyscraper also needs to overcome the blowing wind,

هەوربرێک بەهەمان شێوە پێویستە زاڵ بێت بەسەر پیاکێشانی بادا،

which pushes from the side.

کە لە لایەکەوە پاڵی پێوەدەنێت.

On average days,

بە تێکڕای ڕۆژەکان،

wind can exert up to 17 pounds of force per square meter on a high-rise building–

با دەتوانێت هێزێکی ١٧پاوەند بنێتە سەر هەر مەتر دووجایەک لە تەلارێکی بەرزدا--

as heavy as a gust of bowling balls.

توندیەکەی بە ئەندازەی تۆپەکانی بۆڵینگ

Designing structures to be aerodynamic,

نەخشەکێشانی بینا، تا هەوابڕ بن،

like China’s sleek Shanghai Tower,

وەکو تەلارە بریسەکەدارەکەی شەنگەهای ی چین،

can reduce that force by up to a quarter.

دەتوانێت ئەو هێزە بۆ چارەکێک کەم بکاتەوە.

And wind-bearing frames inside or outside the building

و چوارچێوە با بەرگەگرەکان لە ناوەوە و دەرەوەی تەلارەکە

can absorb the remaining wind force,

دەتوانن ئەو با هێزانەی کە ماونەتەوە بمژن،

such as in Seoul’s Lotte Tower.

وەکو تەلاری لۆتتە لە سیۆل.

But even after all these measures,

بەڵام لە دوای هەموو ئەم پێوانانە،

you could still find yourself swaying back and forth

دەتوانی هێشتا خۆت ببینی کە لار دەبیتەوە و پێش و دوا دەکەیت

more than a meter on top floors during a hurricane.

لەسەر زیاتر لە مەترێک لە نهۆمەکانی ترۆپکی تەلارەکە لە کاتی گەردەلوولێکدا.

To prevent the wind from rocking tower tops,

بە ڕێگریکردنی با لە هەژاندنی ترۆپکی تەلارەکان،

many skyscrapers employ a counterweight weighing hundreds of tons

زۆربەی هەوربڕەکان بۆ هاوسەنگی، کێشێکی سەدان تەنی بەکار دەهێنن

called a “tuned mass damper.”

پێی دەڵێن"tuned mass damper'

The Taipei 101, for instance,

بۆ نموونە تەلاری تایپێی ١٠١

has suspended a giant metal orb above the 87th floor.

گۆیەکی زەبەلاحی کانزایی هەڵواسیووە لەسەرو نهۆمی ٨٧ ـەوە.

When wind moves the building,

کاتێک با تەلارەکە دەجوڵێنێت،

this orb sways into action,

ئەم گۆیە ملی ئیش دەگرێت،

absorbing the building’s kinetic energy.

جوڵەووزەی تەلارەکە هەڵدەمژێت.

As its movements trail the tower’s,

ھەر کە ھێزی بایی ڕووەکە جوڵەیان دروست کرد،

hydraulic cylinders between the ball and the building

لە لوولەکەکانی هایدرۆلیکی لە نێوان گۆیەکە و تەلارەکە

convert that kinetic energy into heat,

ئەو جوڵەووزەیە دەگۆڕێت بۆ گەرمی،

and stabilize the swaying structure.

و دەبێتە جێگیرکردنی بنیاتە لاربووەکە.

With all these technologies in place,

لەگەڵ هەموو ئەم تەکنەلۆژیایانەدا لە شوێنی خۆی،

our mega-structures can stay standing and stable.

قەبە-بنیاتەکانمان دەتوانن بوەستن و جێگیربن.

But quickly traveling through buildings this large is a challenge in itself.

بەڵام گەشتکردن بەم تەلارە گەورانەدا خۆی لە خۆیدا بەرەنگاربوونەوەی دەوێت.

In Wright’s age,

لە سەردەمی ڕایت دا،

the fastest elevators moved a mere 22 kilometers per hour.

خێراترین بەرزکەرەوەکان بە بڕی٢٢ کیلۆمەتر لە کاتژمێرێکدا هەڵدەکشان، بە سوپاسەوە،

Thankfully, today’s elevators are much faster, traveling over 70 km per hour

بەرزکەرەوەکانی ئەمڕۆ زۆر خێراترن، هەڵدەکشێن بە زیاتر لە ٧٠ کم لە کاتژمێرێکدا

with future cabins potentially using frictionless magnetic rails

لەگەڵ کابینەکانی داهاتوو بە بەکارهێنانی هێڵەکانی کەم-لێکخشانی موگناتیسی

for even higher speeds.

بۆ تەنانەت خێرایی زیاتر.

And traffic management algorithms group riders by destination

و ئەلگۆریتمەکانی سەرپەرشتی هاتوچۆکان، کۆبوونەوەی ڕێبوارەکان بەپێی چڕییەکان

to get passengers and empty cabins where they need to be.

بۆ ئەوەی ڕێبوارەکان و کابینە بەتاڵەکان لەو شوێنە بن کە پێویستە لێی بن.

Skyscrapers have come a long way since Wright proposed his mile-high tower.

هەوربڕەکان ڕێیەکی دووریان بڕیوە لەو کاتەی ڕایت پێشنیاری تەلارە یەک میل بەرزەکەی کرد

What were once considered impossible ideas

ئەوەی کە وەک بیرۆکەی مەحاڵ دادەنرا

have become architectural opportunities.

بوون بە دەرفەتەکانی تەلارسازی.

Today it may just be a matter of time

ئەمڕۆ لەوەیە تەنها کاتێکی کەمی مابێت

until one building goes the extra mile.

تا تەلارێک دەگاتە بەرزی زیاتر لە میلێک.