Is space trying to kill us? - Ron Shaneyfelt

Translator: Andrea McDonough Reviewer: Jessica Ruby

Translator: eman safeen Reviewer: Daban Q Jaff

There are still lots of things about space

هێشتا کۆمەڵێک پرسیاردەربارەی بۆشایی هەیە

that we may never be able to answer,

کەهەرگیز ناتوانین وەڵامی بدەینەوە،

like is time travel possible?

؟وەک ئایا گەشتەکات ڕێی تێ دەچێت

Or are aliens living somewhere else in the Milky Way?

یان ئایا بوونەوەری ئاسمانی لە ؟شوێنێکی گەلەئەستێرەی کاکێشان دەژین

But there is one thing I believe about space:

بەڵام یەک شت هەیە دەربارەی بۆشایی بڕوام پێی هەیە:

Space is trying to kill me.

ئاسمان هەوڵ دەدات بمکوژێت.

Space isn't out to get me personally.

ئاسمان تەنها منی نەکردۆتە نیشانە.

It's also trying to kill you and everybody else.

هەروەها دەیەوێت تۆ و هەمووان بکوژێت.

Think about it.

بیری لێ بکەرەوە.

Space doesn't naturally have what we need to survive

ئاسمان ئەو تایبەتمەندێتیەی نییە کە بتوانین تێیدا دەرباز بین

when we travel there:

کاتێک گەشت دەکەین بۆ ئەوێ:

no air,

هەوای تێدا نییە،

it's too hot

زۆر گەرمە

or too cold,

یان زۆر ساردە،

no ozone to protect us from those nasty UV rays, either.

هەروەها چینی ئۆزۆن بوونی نییە بمانپارێزێت لە تیشکی زیانبەخش.

This all sounds bad,

هەمووئەمانە خڕاپ دەردەکەون،

but what can space really do to me

بەڵام ئاسمان دەتوانێت چیم لێ بکات

if I stay on Earth?

گەر لەسەر زەوی بمێنمەوە؟

What we need to understand is that objects in space

ئەوەی پێویستە تێ بگەین ئەوەیە کە تەنەکان لە بۆشایدا

دەتوانێت ببنە هۆکارێک خەڵکی بیر بکەنەوە ڕۆژەکانیان تەنها ژمارەن،

can cause people to think their days are numbered,

even when there are events on Earth

سەرەڕای ئەوەی کۆمەڵە تەنێک لەسەر زەوی هەیە

that can hurt or kill us

کە دەتوانن ئازارمان بدەن یان بمانکوژن

before something from space does.

پێش ئەوەی لە ئاسمانەوە بکوژرێین.

So, what are the odds that one of these objects

کەواتە، چی گرینگییەکی هەیە یەکێک لەو تەنانە

will really affect Earth

کاریگەری لەسەر زەوی و

and you

تۆ و

and me

من

in our lifetime?

هەبێت لە ماوەی ژیانماندا؟

Well, we can take what we know about the universe

دەتوانین هەر زانیاریەک دەربارەی گەردوون دەیزانین

to try and figure that out.

بەکاری بهێنین بۆ دۆزینەوەی ئەو وەڵامە.

You might have heard stories

لەوانەیە ئەو چیرۆکانەت بیستبێت

about asteroids hitting the Earth.

دەربارەی ئەو گەڕەئەستێرۆچکانەی بەر زەوی دەکەون.

That would be pretty bad.

ئەوەش شتێکی زۆر خڕاپە.

Scientists think asteroids might have killed off

زاناکان بڕوایان وایە کە ئەو ئەستێرۆچکانە هۆکاری

most of the dinosaurs.

لە ناوچوونی زۆربەی دەینەسوڕەکانن.

Sounds like something we should worry about, right?

؟ واپێدەچێت کە دەبێت نیگەرانی بین، وایە

Well, astronomers can now watch asteroids in space

ئێستا ئەستێرەناسەکان دەتوانن لە ئاسمان سەیری هەسارۆکەکان بکەن

and see them coming using complex computer models

بیانبینن بە بەکارهێنانی جۆرەها کۆمپیوتەری ئەلیکترۆنی ئاڵۆز

to predict the deadly rock's path.

بۆ پێشبینی کردنی ئاراستەی بەردە کوشندەکان.

For a while, the reported odds

ماوەیەک پێش ئێستا، ڕاپۆرتەکان ئاماژەیان بەوە دەکرد

that asteroid Apophis would strike Earth in 2036

ساڵی ٢٠٣٦ گەڕە ئەستێرۆچکەی ئەپۆفێس بەر زەوی بکەوێت

were once 1 in 625.

١ لەسەر ٦٢٥ ه‌.

But, after updating their data,

بەڵام پاش نوێکردنەوەی زانیاریەکانیان،

astronomers now say the chances are extremely low.

ئێستا ئەستێرەناسەکان دەڵێن ئەو ئەگەرانە زۆر کەمە.

Okay, what about the sun?

؟باشە، چی دەربارەی خۆر

Hollywood movies like to pick on our sun

فیلمەکانی هۆڵیوود دەیانەوێت خۆر خڕاپەکار دەربخەن

by showing Earth destroyed by solar flares

بە پێشاندانی ئەوەی زەوی لە لایەن گڕی خۆرەوە لەناودەچێت

or the sun dying out,

یان بە مردنی خۆر،

which would cause Earth to freeze.

کە دەبێتە هۆی ئەوەی زەوی بیبەستێت.

Astronomers predict our sun contains enough gas

ئەستێرەناسەکان پێشبینی دەکەن خۆرهێندە گازی تێدایە

to make energy for another 3 to 5 billion years.

کە ٣ تا ٥ ملیار ساڵی تر وزە دروست بکات.

So, in 3 to 5 billion years,

کەوایە، لە ٣ تا ٥ ملیار ساڵی تر.

if people still exist on Earth,

گەر مرۆڤ بوونی مابێت لەسەر زەوی،

they'll have to deal with that.

پێویستە مامەڵەی لەگەڵ بکەن.

But today, well, we're safe.

بەڵام لە ئێستادا، هەموومان پارێزراوین.

Sometimes the sun does shoot flares at Earth,

هەندێک جار خۆر گڕە بەهێزەکانی بەرەو زەوی دەنێرێت.

but the magnetic fields surrounding our planet

بەڵام شەپۆلە موگناتیسیەکانی دەوروبەری هەسارەکەمان

blocks most of that radiation.

ڕێگری لە زۆربەی ئەو تیشکانە دەکەن.

The radiation that does get through

ئەو تیشکەی کە دەرباز دەبێت

creates things like the Aurora Borealis.

شتانێک وەک شەبەنگی باکوور دروست دەکەن.

Gigantic solar flares can mess with our satellites

لەوانەیە تەقینەوە خۆریەکان کێشە بۆ مانگە دەستکردنەکانمان دروست بکەن

and electrical equipment,

هەروەها ئامێرە کارەباییەکانمان،

but the chances of it killing you are pretty slim.

بەڵام ئەگەری ئەوەی ببێتە هۆی مردنت زۆر کەمە.

Okay, what about that supermassive black hole

باشە، چی دەربارەی ئەو کونە ڕەشە گەورەیە

in the middle of our galaxy?

کە لە ناوەراستی گەلەئەستێرەکەمانە؟

What happens to Earth,

چی بەسەر زەوی و

and us,

ئێمە دادێت،

when it pulls us in?

کاتێک بەرەو ناوەوە کێشمان دەکات؟

After all, it is supermassive.

چونکە زۆر گەورەیە.

Nope, not going to happen.

نەخێر، شتی وا روونادات.

That's one big object that can't bother us.

ئەوە یەکێکە لەو شتە گەورانەی کە ناتوانێت زیانمان پێبگەیەنێت.

How can we be so sure?

چۆن دەتوانین هێندە دڵنیا بین؟

Our solar system is on the edge of the Milky Way

چونکە سیستەمی خۆریمان لەسەر لێواری گەلەئەستێرەی کاکێشاندایە

while the nearest supermassive black hole

لەکاتێکدا نزیکترین کونی ڕەشی مەزن

is about 26,000 light years from Earth.

٢٦،٠٠٠ ساڵی ڕووناکی لە زەویەوە دوورە.

That means we aren't on that black hole's menu.

مانای وایە کە ئێمە لە ناو لیستی خواردنی کونە ڕەشەکەدا نین.

So, you still think space objects are trying to kill you

ئێستاش باوەرت وایە تەنە ئاسمانییەکان دەیانەوێت بتکوژن

even after what I've told you so far?

پاش ئەو هەموو شتەی کە بۆم باس کردیت؟

I think I've even convinced myself

پێموایە بڕواشم بە خۆم هێناوە

that odds are really good

کە ئەو تەنانە زۆر باشن

that space and the objects up there

بۆشایی ئاسمان و تەنەکان

won't kill me after all.

نایانەوێت بمکوژن.

But I'll probably keep looking up

بەڵام بەدڵنیایەوە لەوانەیە بەردەوام سەیری سەرەوە بکەم

just to make sure nothing is headed my way.

تاوەکو دڵنیابم کە هیچ شتێک بەسەرمدا ناکەوێت.