From pacifist to spy: WWII’s surprising secret agent - Shrabani Basu

Translator: saba gushad Reviewer: Daban Q Jaff

Noor Inayat Khan was in the midst of a desperate escape.

نوور ئینایەت خان هەوڵی دەدا خۆی ڕزگار بکات.

She had been imprisoned for her activities as an Allied spy,

بەهۆی چالاکیەکانی وەکو سیخوڕی هاوپەیمانان زیندانی کرا بوو،

but with the help of a screwdriver and two other prisoners,

بەڵام بە یارمەتی دەرنافیزێک و دوو زیندانی تر،

she was back under the Parisian stars.

خۆی لە فەڕەنسا ئازاد کرد.

As she began to run,

لە کاتی ڕاکردنیدا،

her thoughts leapt to the whirlwind of events that had brought her here…

بیری دەکردەوە کارەکانی چۆن گەیاندییە ئێرە...

Born in Moscow in 1914 to an Indian Muslim father and an American mother,

لە مۆسکۆ ساڵی ١٩١٤ لە دایکبووە، باوکی هیندی موسڵمان بووە، دایکی ئەمریکی بووە،

Noor was raised in a profoundly peaceful home.

نوور لە ماڵێکی بەختەوەر و ئاشتیخواز گەورە بوو.

Her parents were Sufi pacifists,

باوانی ئاشتیخوازی سوفی بوون،

who put their faith in the power of music and compassion.

کە باوەڕیان بەهێزی مۆسیقا و خۆشەویستی بوو.

They moved to Paris,

ڕۆیشتن بۆ پاریس،

where Noor studied child psychology and published children’s books.

نوور لە پاریس، دەروونناسی منداڵانی خوێند و کتێبی منداڵانی بڵاو کردەوە.

But all this changed with the advent of the Second World War.

بەڵام لەگەڵ دەستپێکی جەنگی جیهانی دووەمدا، هەموو شتێک گۆڕا.

In May 1940, with the German army ready to occupy Paris,

لە مانگی ئایاری١٩٤٠، هێزی ئەڵمانیا ئامادە بوو پاریس داگیر بکات،

Noor and her brother were faced with a difficult choice.

نوور و براکەی بژاردەیەکی قورسیان لەبەردەمدا بوو.

لەبەر ئەوەی ئاشتیخواز بوون، باوەڕیان وابوو هەموو کێشەیەک بێ توندوتیژی چارەسەر دەکرێت.

As pacifists, they believed that all disputes should be settled non-violently.

But witnessing the devastation across Europe,

بەڵام کاتێک وێرانکاری ئەوروپایان بینی،

they decided that standing on the sidelines was not an option.

بڕیاریاندا کە ڕاوەستان هیچ سوودێکی نییە.

Traveling to England,

ڕۆیشتنە ئینگێلتەرا،

Noor volunteered for the Women’s Auxiliary Air Force

نوور بووبە بە شێک لە هێزی ئاسمانی یاریدەدەری ژنان

and trained as a radio operator.

ڕاهێنانی پێکرا بوو وەکو ئیشپێکەری ڕادیۆ.

She immersed herself in wireless operations and Morse code–

خۆی کردە ناو جیهانی ڕادیۆیی و زمانی مۆرس-

unaware that she was being monitored by a secret organization.

ئاگادارنەبوو کە لە لایەن دەزگایەکی نهێنیەوە چاودێری دەکرێت.

The British Special Operations Executive was established

ئۆپێراسیۆنی تایبەتی بەڕیتانی دامەزرا

to sabotage the Germans in Nazi-occupied countries.

بۆ تێکدانی کاروباری ئەڵمانیەکان لەو دەوڵەتانەی داگیریان کرد بوو.

As a trained radio operator who knew Paris well and spoke fluent French,

بەهۆی ئەوەی شارەزای ڕادیۆ و پاریس بوو هەروەها زمانی فەڕەنسی زۆر باش بوو،

Noor was an attractive recruit.

کەسێکی باش بوو بۆ ئۆپێراسیۆن.

In her interview, she was warned that wireless operation

لە چاوپێکەوتنەکەیدا، ئاگادار کرایەوە کە کاری رادیۆ

was some of the most dangerous work in the intelligence field.

زۆر مەترسیدار بوو لە گۆرەپانی سیخوڕیدا.

Operators had to lug a conspicuous transmitter through enemy territory,

سیخوڕان دەبووایە هۆیەکی بڵاوکردنەوە ببەنە ناو سنووری دووژمن،

and the clandestine agency couldn’t protect her if she was caught.

و دەزگاکەش نەیدەتوانی ئەو بپارێزێت ئەگەر بگیرێت.

Noor accepted her assignment immediately.

نوور یەکسەر ڕازی بوو بە کارەکە.

While she was determined to take her pacifist principles as far as possible,

هەر چەندە ئامادە بوو پارێزگاری لە بیروڕای ئاشتیخوازانەی بکات،

Noor had to learn the art of espionage.

دەبووایە فێری هوونەری سیخوڕی بوایە.

She learned how to contact intelligence networks, pick a lock,

فێر بوو چۆن پەیوەندی بە تۆڕی سیخوڕیەوە بکات هەروەها چۆن کۆد بکاتەوە،

resist interrogation and fire a gun.

چۆن چەک بەکار بهێنیت و زانیاری نەدات بە دووژمن.

In June 1943 she landed in Angers, south of Paris,

لە مانگی شەشی ١٩٤٣، لە باشووری پاریس، لە ئەنژێ دابەزی،

and made her way to the city armed with a false passport,

بە پاسپۆڕتێکی ساختەوە چووە ناو شارەکە،

a pistol and a few French francs.

هەندێک فڕانک و دەمانچەیەکی پێ بوو.

But her network was compromised.

بەڵام تۆڕەکەی ئاشکرا بوو.

Within a week of her deployment,

دوای هەفتەیەک لە دەرچوون،

all her fellow agents were arrested, and Noor was called home.

ئەفسەرەکانی هاوەڵی هەمووی گیران، نوور بانگ کرایەوە وڵاتی خۆی.

She convinced her supervisors to let her stay–

سەرپەرشتیارەکانی ڕازی کرد کە بیهێڵنەوە-

which meant doing the work of six radio operators singlehandedly.

واتە دەبووایە کاری شەش ئەفسەری ڕادیۆ بکات بە تەنیا.

Over the following months,

لە چەند مانگی داهاتوودا،

she tracked and transported supplies to the French resistance,

چاودێری دەکرد و هەروەها کەل و پەلی نارد بۆ لایەنی بەرگری،

sent reports of Nazi activity back to London

هەواڵی چالاکی نازیەکانی نارد بۆ لەندەن

and arranged safe passage for allied soldiers.

هەروەها ڕێگەی خۆش کرد بۆ سەربازانی هاوپەیمانان.

This work was essential to building the French resistance

ئەم کارە زۆر گرنگ بوو بۆ گەشە کردنی بەرگری فەڕەنسا

and Allied intelligence networks–

و تۆڕی سیخوڕی هاوپەیمانان-

and, ultimately, ending the war.

کۆتای هێنانی جەنگ.

Protected only by her quick thinking and charisma,

تەنها زیرەکی و بەهرەکەی ئەوی پاراست،

she frequently talked her way out of questioning.

زۆربەی کات بە وریایی و قسە لە پرسیار کردن خۆی ڕزگار دەکرد.

When the Gestapo searched her on the train,

کاتێک پۆلیسی نهێنی ئەڵمانی پشکنینی ئەویان کرد،

she gave them a casual tour of her “film projector.”

بەبێ ترس و بە ئاسایی پڕۆجێکتەری فلیمی پێ نیشان دان.

When an officer spotted her hanging her aerial,

کاتێک ئەفسەرێک بینی ئارێل هەیە،

she chatted about her passion for listening to music on the radio–

دەیگووت چەند پەرۆش و سەودای گوێگرتنە لە مۆسیقا-

and charmed him into helping her set up the cable.

فریویدا کە یارمەتی بدات لە دانانی کێبڵەکە.

In her entire four month tenure,

لەماوەی چوار مانگدا،

her sharp wits and stealth never failed her.

زیرەکی و وریایی هەمیشە هاوەڵی بووە.

But her charm had inspired lethal jealousy.

بەڵام فریودانەکەی بووە مایەی ئیرەیی کووشندە.

In October 1943, the sister of a colleague,

لە مانگی دەی ١٩٤٣، خووشکی هاوەڵێک،

in love with an agent that loved Noor,

ئەفسەرێکی خۆشدەویست کە ئەویش نووری خۆشدەویست،

sold her address to the Gestapo.

ناونیشانی ئەوی دا بە پۆلیس.

Noor refused to give away any information,

نوور هیچ زانیاریەکی ئاشکرا نەکرد،

focusing instead on her escape.

زیاتر هۆشی لەسەر ڕزگاربوون بوو.

Secreting a screwdriver away from the guards,

دەڕنافیزێکی لە پاسەوانەکان دزی،

they were able to loosen a skylight and slip out into the night.

توانییان دەرگایەک بکەنەوە لە بنمیچەکە و لە شەودا ڕابکەن.

But just as the prisoners began to run for their lives,

بەڵام کاتێک زیندانەکان ڕایان دەکرد،

an air raid siren alerted her captors.

ئاگادارکەرەوەیەکی ئاسمانی پاسەوانانی ئاگادار کردەدوە.

Noor was caught once again and sent to a German prison.

دیسان نوور گیرا و نێردرایە زیندانێکی ئەڵمانی.

Then, on to Dachau concentration camp.

دواتر بۆ کەمپی زیندانیانی داکاو.

Despite being tortured, deprived and isolated,

هەر چەندە ئەشکەنجەدرا، تەنیا بوو و بێ خواردن بوو،

Noor gave nothing away.

بەڵام هیچ زانیاریەکی ئاشکرا نەکرد.

In the moments before her execution

لە ساتی پێش لەسێدارەدانی

she is thought to have shouted “Liberté!”

هاواری دەکرد "ئازادی"

Since her heroic sacrifice,

لەوەتەی فیدا پاڵەوانانەکەی،

Noor has been honoured as a hero who waged secret battles behind enemy lines–

نوور وەکو پاڵەوان دەناسرێت کە بەنهێنی لە سنووری دووژمن جەنگاوە-

paving the way for freedom without ever taking a life.

خەباتی کرد لە پێناو ئازادی بێ ئەوەی هیچ ڕوحێک ببات.