Why should you read “Moby Dick”? - Sascha Morrell

Аудармашы: Bakytgul Salykhova Редактор: Asqat Yerkimbay

A mountain separating two lakes.

Екі көлді бөліп тұрған тау.

A room papered floor to ceiling with bridal satins.

Еденнен төбеге дейін тұсқағаз жапсырылған бөлме той атласымен безендірілген.

The lid of an immense snuffbox.

Үлкен шақшаның қақпағы.

These seemingly unrelated images take us on a tour of a sperm whale’s head

Бұл байланыссыз болып көрінген суреттер бізді кит басына экскурсияға апарады

in Herman Melville’s "Moby Dick."

Херман Мелвиллдің «Моби Дик» шығармасына.

On the surface,

Сырттай қарағанда,

the book is the story of Captain Ahab’s hunt for revenge against Moby Dick,

бұл кітап — өш алу үшін Моби Дикті аулауға шыққан, капитан Ахабтың хикаясы,

the white whale who bit off his leg.

ол оның аяғын жұлып алған ақ кит.

But though the book features pirates, typhoons, high-speed chases,

Бірақ кітапта қарақшылар, тайфундар, қуғын мен

and giant squid,

алып калмарлар болса да,

you shouldn’t expect a conventional seafaring adventure.

кәдімгі теңіз шытырман оқиғасы деп күтпеңіздер.

Instead, it’s a multilayered exploration of not only the intimate details

Оның орнына бұл көп деңгейлі зерттеу тек жеке сипаттаулар ғана емес,

of life aboard a whaling ship,

кит аулау кемесіндегі өмір,

but also subjects from across human and natural history,

өмірдегі жағдайлар, адам және жаратылыстану тарихы,

by turns playful and tragic, humorous, and urgent.

кейде ойнақы және қайғылы, әзіл-оспақ, әрі өзекті нәрселер айтылады.

The narrator guiding us through these explorations

Әңгімелеуші бізге осы оқиғаларды айтып береді,

is a common sailor called Ishmael.

ол Исмаил деген теңізші.

Ishmael starts out telling his own story

Исмаил өз тарихын баяндай бастайды

as he prepares to escape the “damp and drizzly November in [his] soul”

ол “жаңбырлы қарашадан” қашуға дайындалуда және [оның] жан дүниесі

by going to sea.

теңізге барғысы келеді.

But after he befriends the Pacific Islander Queequeg

Бірақ ол Тынық мұхиты аралының Куекегінің тұрғынымен дос болғаннан кейін

and joins Ahab’s crew aboard the Pequod,

және Ахабтың «Пекод» кемесіне қосылады,

Ishmael becomes more of an omniscient guide for the reader

Исмаил оқырманға нұсқау берушіге көбірек ұқсап кетеді,

than a traditional character.

дәстүрлі кейіпкерге қарағанда.

While Ahab obsesses over revenge

Ахаб кек алуды ойлап жүргенде

and first mate Starbuck tries to reason with him,

және бірінші көмекші Starbuck оны ақылға шақырып жүргенде,

Ishmael takes us on his own quest for meaning

Исмаил бізді өз ізденісінің шеңберіне алып кетеді, яғни

«бүкіл ғалам, оның маңындағы аудандарды қоса алғанда».

throughout “the whole universe, not excluding its suburbs.”

In his telling, life’s biggest questions loom large, even in the smallest details.

Оның айтуынша, өмірдегі ең үлкен сұрақтар ең кішкентай бөлшектерден шығады.

Like his narrator, Melville was a restless and curious spirit,

Әңгімелеуші сияқты Мелвилл де мазасыз және білімқұмар болды,

who gained an unorthodox education working as a sailor

матрос болып жұмыс істегенде дәстүрден тыс білім алған

on a series of grueling voyages around the world in his youth.

әсіресе жас кезінде бүкіл әлемді саяхаттап жүріп.

He published "Moby Dick" in 1851,

Ол 1851 жылы «Моби Дикті» жариялады.

when the United States’ whaling industry was at its height.

ол кеде АҚШ кит аулау өнеркәсібі шарықтау шегіне жетті.

Nantucket, where the Pequod sets sail,

«Пекод» Нантакетке жолға шыққанда,

осы табыстың және қанды жаһандық индустрияның ошағы болған,

was the epicenter of this lucrative and bloody global industry

which decimated the world’s whale populations.

олар кит популяциясын жойған.

Өз заманы үшін біртүрлі болған,

Unusually for his time,

Melville doesn’t shy away from the ugly side of this industry,

Мелвилл бұл саланың жағымсыз жағынан қымсынбайды,

even taking the whale’s perspective at one point,

тіпті бір сәтте киттің көзқарасын қабылдайды,

when he speculates on how terrifying the huge shadows of the ships must be

ол кемелердің көлеңкесі қаншалықты қорқынышты екенін болжағанда олар

to the creature swimming below.

төменде жүзіп жүрген тіршілік иесіндей.

The author’s first-hand familiarity with whaling is evident

Автордың кит аулау кәсібімен өз көзімен көріп танысуын

over and over again in Ishmael’s vivid descriptions.

Исмаил қайта-қайта айтып, жарқын суреттейді.

In one chapter, the skin of a whale’s penis

Бір тарауда, кит жыныс мүшесінің терісі

becomes protective clothing for a crewman.

экипаж мүшесінің қорғаныс киіміне айналады.

Chapters with titles as unpromising as “Cistern and Buckets”

Тақырыбының болашағы жоқ тараудың бірі «Цистерна мен шелектер»

become some of the novel’s most rewarding

романның бөлігі болуға жарамайды,

as Ishmael compares bailing out a sperm-whale’s head to midwifery,

ең пайдалысы Исмаил кашалоттың басын құтқаруды акушериямен салыстырады,

бұл Платон туралы ойларға жетелейді.

which leads to reflections on Plato.

Tangling whale-lines provoke witty reflections

Киттің шытырман оқиғалары тапқыр ойларға

on the “ever-present perils” entangling all mortals.

адамның бәрін қамтитын «таусылмайтын қауіптер» туралы ойларға жетелейді.

He draws on diverse branches of knowledge, like zoology, gastronomy, law, economics,

Ол білімнің сан алуан салаларына,

зоология, гастрономия, құқық, экономика,

mythology, and teachings from a range of religious and cultural traditions.

мифология және әртүрлі діни ілімдер мен мәдени дәстүрлерге сүйенеді.

The book experiments with writing style as much as subject matter.

Кітапта тақырыппен бірге жазу стилімен тәжірибе жасайды.

In one monologue, Ahab challenges Moby Dick in Shakespearean style:

Бір монологта Ахаб Моби Дикті Шекспир стилінде жекпе-жекке шақырады:

“Towards thee I roll, thou all-destroying but unconquering whale;

«Мен саған қарай келемін, бәрін қиратушы, бірақ жеңілмейтін кит;

to the last I grapple with thee; from hell’s heart I stab at thee;

сенімен соңына дейін күресемін; тозақтың түбінен саған соққы беремін;

for hate’s sake I spit my last breath at thee.”

жек көре саған түкірдім соңғы демім қалғанша».

One chapter is written as a playscript,

Бір тарау пьеса түрінде жазылған,

where members of the Pequod’s multi-ethnic crew chime in individually and in chorus.

онда «Пекодтың» көп ұлтты өкілдері экипаж жекеше және хормен шырқайды.

African and Spanish sailors trade insults while a Tahitian seaman longs for home,

Таити теңізшілері өз үйін аңсап жатқанда, африкалық және испаниялықтар ұрысып жатыр

Chinese and Portuguese crewmembers call for a dance,

Қытай және португалиялық экипаж мүшелері биге шақырса,

and one young boy prophesies disaster.

бір жас бала апатты болжайды.

In another chapter,

Келесі бір тарауда,

Ishmael sings the process of decanting whale oil in epic style,

Исмаил кит майын алу процесін эпикалық стильде ән қылып айтады,

as the ship pitches and rolls in the midnight sea

кеме көтеріліп, түн ортасында теңізде шайқалып жатқанда,

and the casks rumble like landslides.

бөшкелер көшкіндей тарсылдап шулайды.

A book so wide-ranging has something for everyone.

Кітап өте кең мәселерді қамтығандықтан бәріңе ұнайтын бір нәрсе табылады.

Readers have found religious and political allegory,

Оқырмандар діни және саяси аллегория,

existential enquiry, social satire, economic analysis,

экзистенциалды зерттеу, әлеуметтік сатира, экономикалық талдау,

and representations of American imperialism,

америкалық империализм көрінісін, өндірістік қатынастар

industrial relations and racial conflict.

және нәсілдік қақтығыстарды көре алады.

As Ishmael chases meaning and Ahab chases the white whale,

Исмаил мән-мағына іздесе, Ахаб ақ киттің артынан қуады,

the book explores the opposing forces of optimism and uncertainty,

кітап қарама-қарсы күштерді зерттейді оптимизм мен белгісіздік,

curiosity and fear that characterize human existence

адамның қызығушылығы пен қорқынышын сипаттайды

no matter what it is we’re chasing.

ненің артынан қуғанымыз маңызды емес.

Through "Moby Dick’s" many pages,

«Моби Диктің» көптеген парақтары арқылы,

Melville invites his readers to leap into the unknown,

Мелвилл өз оқырмандарын беймәлім ортаға секіруге,

to join him on the hunt for the “ungraspable phantom of life.”

«өмірдің ұстатпайтын елесін» аулауға шығу үшін шақырады.