How one design flaw almost toppled a skyscraper - Alex Gendler

Translator: bryar murshid Reviewer: Daban Q. Jaff

In 1978, Diane Hartley was writing her undergraduate architecture thesis

لە ساڵی ١٩٧٨، داین هارتلی تویژینەوەکەی زانکۆی دەربارەی بیردۆزی تەلارسازی نووسی،

when she made a shocking discovery.

دۆزینەوەکەی ئەو شۆککەر بوو.

Her paper focused on the Citicorp Center, a skyscraper in midtown Manhattan.

توێژینەوەکەی سەرنجی خستبووە سەر ناوەندی سیتیکۆرپ، بینا بەرزەکانی ناوەڕاستی

And after weeks poring over the building’s plans,

شاری مانهاتن. دوای چەند هەفتەیەک بەسەر پلانەکانی بیناکاندا،

she’d stumbled on a potentially deadly mistake.

دەکەوێتە ناو هەڵەیەکی شارەوەی کوشندەوە.

An oversight that threatened to topple the 59-story tower

چاودێرییەک کە هەڕەشەی کرد کە تاوەری 59 بکێشێتەوە

into one of New York City’s most densely populated districts.

بۆ ناو یەکێک لە ناوچە چڕەکانی شاری نیویۆرک.

When it was built two years earlier,

کە دوو ساڵ پێشتر بنیات نرابوو،

Citicorp Center was one of the world's tallest buildings.

ناوەندی سیتیکۆرپ یەکێک بوو لە بەرزترین باڵەخانەکانی جیهان.

Its sloped roof was unique in the city skyline,

سەقفی لێژەکەی بێوێنە بوو لە هێڵی ئاسمانی شارەکەوە،

but its more distinctive feature lay at the base.

بەڵام تایبەتمەندیە دیارەکەی لە بنکەکەیدا بوو.

Since the construction site was already occupied by St. Peter's Lutheran Church,

لەو کاتەوەی شوێنی دروستکردنەکەداگیرکرابوو لەلایەن کەنیسەی لوثیرانی سانت پیتەر،

the new skyscraper had to be built on columns supporting it, like stilts.

بینا بەرزە تازەکە دەبوو دروست بکرێت لەسەر ستونەکان کە بەرگری لێ دەکرد لە لاربوونەوە.

Using stilts on a building’s corners wasn’t unheard of,

بەکار هێنانی پایەکان لەسەر گۆشەی بیناکان پێشتر ئەوە نەبیسترابوو،

but because the church stood at the corner of the block,

بەڵام لەبەر ئەوەی کڵێساکە لەلایەکی بیناکە بوو،

these stilts had to be placed at the center of each side.

دەبوایە پایەکان لە ناوەڕاستی هەر لایەک دابنرێن.

While this novel design worried some of the building's backers,

لەکاتێکدا ئەم جۆرە دیزاینە هەندێک لە پشتگیری کاری بیناکەی نیگەران کرد،

chief structural engineer William LeMessurier

ئەندازیاری سەرەکی پێکهاتەکە ویلیام لێمسوریەر

took numerous precautions to ensure the building’s stability.

چەندین ئامادەکاری کرد بۆ دڵنیابوون لە جێگیری بیناکە.

The outside would consist of v-shaped chevrons,

بەشی دەرەوەی بیناکەلە شێوەیەکی دەزولەیی پێک هاتبوو،

forming a strong exoskeleton to support the skyscraper.

هەیکەلێکی بەهێزی پێک هێنابوو بۆ پشتگیری کردنی بینا بەرزەکان.

This external structure also made the building much lighter,

ئەم پێکهاتەیە دەرەکییە بیناکەی زۆر سووکتر کردبوو،

meaning there’d be less weight to support overall.

واتە کێشی کەمتر دەبێت بۆ پشتگیریکردنی گشتی.

This design did leave the building vulnerable to strong winds.

ئەم شێوەکاریە بیناکەی بە لاوازی بەجێ هێشت بەرامبەر بایە بەهێزەکان.

But LeMessurier had another state-of-the-art solution—

بەڵام لێمسوریەر چارەسەرێکی هونەری تری هەبوو__

a tuned mass damper.

هاڕمۆنیەکە لە پێکهاتەی بیناکاندا هەیە بۆ کەمکردنەوەی لەرزین.

This 400-ton counterweight was controlled by computerized sensors

ئەمە کێشی 400 تۆنە و لەلایەن هەستەوەری کۆمپیوتەریەوە کۆنترۆڵ کراوە،

designed to counteract any swaying.

دیزاین کراوە بۆ بەرپەرچدانەوەی هەر رەوشێکی نەخوازراو.

With these structures in place,

بە هەبوونی ئەم پێکهاتانە لە شوێنی مەبەست،

calculations showed that each side of the building could withstand powerful winds.

ژماردنەکان دەریانخست کە هەر لایەکی بیناکە دەتوانێت بەرگەی با بەهێزەکان بگریت.

And with all safety issues resolved, the building opened for business in 1977.

لەگەڵ هەموو ئەم کێشە ئەمنیانەدا ،بیناکە لە ساڵی ١٩٧٧ کرایەوە بە مەبەستی بازرگانی.

But when Hartley was studying the tower a year later, she noticed something odd.

ساڵێک دواتر کاتێک هارتلی خەریکی خوێندنەوە بوو دەربارەی تاوەرەکە، تێبینی

It was true that each face of the building could endure powerful winds.

شتێکی نامۆی کرد. ڕاستە هەر ڕوویەکی بیناکە دەتوانێت بەرگەی بای بەهێز بگرێت.

And since a building’s broad sides catch the most wind,

لەو کاتەوەی کە لایەنە فراوانەکانی بینایەک زۆرترین بایان دەگرت،

these would typically be the strongest winds a building encounters.

شێوەیەکی تایبەت ئەمانە بەهێزترین با دەبن کە رووبەرووی بینایەک دەبنەوە.

However, the towers unique base meant that winds

هەرچۆنێک بێت بنکەیەکی بێوێنەی تاوەرەکان مانای ئەوە بوو،

blowing on the building’s corners were actually the bigger threat.

بایەکان لە گۆشەی بیناکەیان دەدا، لە ڕاستیدا ئەمانە هەڕەشەیەکی گەورەتر بوون.

And since traditional designs didn't warrant safety calculations

لەو کاتەوەی ژمارەی دیزاینە تەقلیدیەکان گرێنتی سەلامەتیان بەرامبەر

for corner winds,

گۆشەکانی بایەکە نەکرد،

it seemed to Hartley that the threat had gone unaccounted for.

هارتلی بۆی دەرکەوت کە هەڕەشەکە زۆر گەورەیە.

When Hartley contacted LeMessurier’s firm about the issue

کاتێک هارتلی پەیوەندی بە لێمسۆریەرەوە کرد سەبارەت بە کێشەکە،

they assured her the building was strong enough to handle these winds.

دڵنیایان کردەوە کە بیناکە ئەوەندە بەهێزە بۆ چارەسەرکردنی ئەو بایانە

But checking the plans again, LeMessurier noticed an alarming detail.

بەڵام دووبارە پلانەکانی پشکنی، لێمسوریەر تێبینی وردەکارییەکی ترسناکی کرد.

A change approved without his knowledge

گۆڕانێک بەبێ ئاگاداری خۆی پەسەندکراوە

had replaced the exoskeleton’s welded joints

شوێنی هەیکەلەکەیان گۆڕیوە بە جومگەی پێچراو

with cheaper and weaker bolted joints.

لەگەڵ جومگەی هەرزانتر و لاوازتر.

This alone wasn’t enough to topple the tower thanks to the mass damper.

ئەمە بەس نەبوو بۆ هەڵوەشانی تاوەرەکە، سوپاس بۆ هاڕمۆنی کەمکەرەوەی لەرزین.

But if a storm knocked out the building's power,

بەڵام ئەگەر گەردەلولێک هێزی بیناکەی دەرخست،

it would deactivate the counterweight’s sensors,

دەبێتە هۆی لەکارخستنی هەستەوەرەکانی کێش و هاوسەنکی بیناکە،

leaving the building vulnerable to winds of just 112 kilometers per hour.

بیناکە بە لاوازی جێ دەهێڵێت دژ بە بایەکان کە ١١٢ کیلۆمەتر دەبڕن لە کاتژمێرێکدا.

Given available weather data,

داتای بەردەستی کەش و هەوا دەڵێت:

a storm this strong had a one-in-sixteen chance

هەموو ساڵێک هەلی لێدانی گەردەلولێک بەم بەهێزیە

of hitting New York City every single year.

لە شاری نیۆڕک ئەگەری ڕوودانی یەک لە شانزەیە.

LeMessurier never told Hartley what she’d uncovered.

لێمسوریەر هەرگیز ئەو شتەی درکی پێ کردبوو بە هارتلی نەگوت.

In fact, everything he did next was top secret.

لە ڕاستیدا, هەموو ئەو شتانەی دواتر کردی بەنهێنی بوو.

After filling in the architects and executives at Citicorp,

دوای پڕکردنەوەی تەلارسازان و جێبەجێکارەکان لە سیتیکۆرپ،

LeMessurier’s team worked with city officials to craft a confidential plan.

تیمەکەی لێمسوریەر و کارگێڕانی شار کاریان کرد بۆ ئەوەی پلانێکی نهێنی دروست بکەن.

Without warning the residents,

بەبێ ئاگادارکردنەوەی دانیشتوان،

construction crews began a string of night-time shifts

دەستەی بیناسازی دەستیان کرد بە زنجیرەیەک لە کاری شەوانە

to reinforce the bolted joints.

بۆ بەهێزکردنی جومگە پێچراوەکان.

This delicate work began in mid-August 1978,

ئەم کارە هەستیارە لە ناوەڕاستی مانگی ئابی 1978 دەستی پێکرد،

and was only halfway complete when Hurricane Ella

تەنها نیوەی کارەکە تەواو بوو بوو کاتێک گەردەلوولی ئیلا

approached the city in September.

لە مانگی ئەیلول نزیک بووەوە لە شارەکە.

City officials and Citicorp executives planned an emergency evacuation

بەرپرسانی شار و جێبەجێکارانی سیتیکۆرپ پلانی چۆڵکردنی بەپەلەیان دانا،

for a 10-block radius,

بۆ بازنەی بەشی ١٠،

but at the last minute, the hurricane veered out to sea.

بەڵام لە دوا خولەکدا، گەردەلوولەکە بەر دەریا کەوت.

These secret evacuation plans were never used,

ئەم پلانە نهێنیانەی چۆڵکردن هیچ کاتێک بەکارنەهێنران،

and the reinforcements were completed just a month later.

پتەوکردنەکانی بیناکە تەنها مانگێک دواتر تەواو بوون.

Typically, it would’ve been impossible for this covert construction to go unnoticed.

بە شێوەیەکی ئاسایی، مەحاڵ دەبوو ئەم بنیاتنانەوە شاراوەیە بە بێ تێبینی بڕوات.

But the press was occupied with a newspaper strike

بەڵام چاپەمەنیەکان مانگرتنی ڕۆژنامەگەریان ڕاگەیاندبوو،

spanning the length of the reinforcement project.

بۆ پشتگیری کردن لە درێژکردنەوەی ماوەی پرۆژەکە.

In fact, the public didn't learn how close they'd come to disaster until 1995,

لە ڕاستیدا، گەلەکە نەیان زانیبوو کە چەند نزیکن لە ڕوودانی کارەساتێک تا ساڵی ١٩٩٥،

when a New Yorker article revealed the story to the city, and to Diane Hartley.

کاتێک وتارێکی نیۆرکەر چیرۆکەکەی بۆ شار و دایان هارتلی ئاشکرا کرد.

Like LeMessurier, the article failed to give credit where it was due,

وەک لێمسۆریەر وتارەکە شکستی هێنا بۆ پێدانی متمانە لەو شوێنەی کە لێی بوو،

but at least Hartley knew that her homework had saved lives.

بەڵام لانی کەم هارتلی زانی کە ئەرکی ماڵەوە ژیانی ڕزگار کردووە.