The life cycle of the butterfly - Franziska Bauer

352,466 views ・ 2018-03-01

TED-Ed


Please double-click on the English subtitles below to play the video.

Translator: Glaraa Qubat Reviewer: Daban Q. Jaff
00:12
In order to become a butterfly,
0
12360
2319
بۆ ئەوەی ببیتە پەپوولە،
00:14
a caterpillar’s body dissolves almost completely
1
14679
3770
جەستەی کرمۆکەکە خەریکە بە تەواوی هەڵدەوەشێتەوە
00:18
and is rebuilt from its own juices.
2
18449
3331
و لە شەربەتەکانی خۆیەوە دروست کراوە.
00:21
As inconvenient and even downright dangerous as this process sounds,
3
21780
4210
و سەڕەرای ئەوەی کە دیارە ئەوە مەترسى و نارەحەتییەکی ڕەهایە،
00:25
it’s actually quite common.
4
25990
2130
لەراستیدا زۆر باوە.
00:28
Butterflies are just a few of the 800,000 insect species
5
28120
4240
پەپوولەکان ژمارەیەکی کەم لە ٨٠٠,٠٠٠جۆر مێروو دروست دەکەن
00:32
that transition from larvae to adults through complete metamorphosis.
6
32360
4808
کە لە کرمۆکەوە بۆ مێرووی گەنج دەگۆڕدرێت لە ڕێگەی پرۆسەی گۆرانکاری تەواوەوە.
00:37
That’s approximately 85% of insects and 70% of all known animal species.
7
37168
7743
ئەوە نزیکەی ٨٥% مێرو لە ٧٠% ی هەموو جۆرە گیانلەبەرە ناسراوەکان.
00:44
But how exactly does a caterpillar become a butterfly?
8
44911
3272
بەڵام چۆن کرمۆکە بە تەواوی دەبێتە پەپوولە؟
00:48
When a caterpillar hatches from an egg,
9
48183
2381
کاتێک کە کرمۆکە لە هێکە هەڵدێت،
00:50
it has none of a butterfly’s physical traits.
10
50564
2887
هیچ لە خاسیەتی جەستەیی پەپوولەیەکی نییە.
00:53
It does have groups of cells inside its body called imaginal discs
11
53451
5260
گروپێکی خانەی هەیە لە ناو لەشی دا پێی دەگوترێت خانەی خەیاڵی
00:58
that will eventually become its butterfly parts.
12
58711
4082
کە دواجار دەبێتە بەشەکانی پەپوولە .
01:02
For now, these cells remain dormant.
13
62793
2748
ئێستا ئەو خانانە بەبێ بەرنامە دەمێننەوە.
01:05
Juvenile hormone suppresses their activity,
14
65541
2801
هۆرمۆنە نێوجەوانەکان چالاکییەکەیان سەرکوت دەکەن،
01:08
and prevents the caterpillar from beginning metamorphosis too early.
15
68342
4204
و ڕێگری لە کرمۆکەکە دەکات لە سەرەتای گۆڕانی زۆر زوو.
01:12
Immediately after hatching, the caterpillar begins to feed,
16
72546
3469
ڕاستەوخۆ دوای هەڵهێنانی کرمۆکەکە دەست دەکات بە خواردن،
01:16
building up fat until its rigid skin, called a cuticle, becomes too tight.
17
76015
6027
دروستكردنی چەوری تا ئەوكاتەی كە پێستی پتەوە، پێی دەوترێت بەرگی ڕووەك زۆر توند دەبێت.
01:22
At this point, a hormone called ecdysone triggers the cuticle to shed, or molt.
18
82042
6318
لەم خاڵەدا، ھۆڕمۆنێك پێی دەوترێت ئەكدیسۆن كە بەرگی ڕووەك لێژ دەكات بۆ ڕشتن، یان توێكڵ.
01:28
As the caterpillar grows, it usually molts four times.
19
88360
4143
كاتێك كە كرمۆكەكە گەشە دەكات بە زۆری چوار جار دەپوكێنێت.
01:32
Then, when it’s nice and plump,
20
92503
2371
دواتر، كاتێك جوان و لەش پڕدەبێت،
01:34
the caterpillar’s levels of juvenile hormone drop,
21
94874
2970
ئاستی هۆرمۆنی کرمۆکەکە نزمە،
01:37
which triggers it to stop eating and moving.
22
97844
2981
كەوا دەكات لە خواردن و جوڵە بوەستێت.
01:40
A final burst of ecdysone
23
100825
2390
و کۆتا دەستەی ئەکدیسۆن
01:43
prompts the caterpillar’s cells to begin to self-destruct.
24
103215
4397
وا لە خانەکانی کرمۆکە دەکات بۆ ئەوەی دەست بکەن بە خۆ لەناوچوون.
01:47
Soon, the muscles, fat, and other tissues are almost entirely liquefied,
25
107612
5343
بەم زووانە، ماسولکەکان، چەوری، شانەی تر دەسوڕێتەوە بۆ دۆخی شلەی تەواو،
01:52
though the imaginal discs stay intact and begin to grow.
26
112955
5123
خانە خەیاڵیەکان بە تەندروستی دەمێننەوە و دەست دەکەن بە گەورەبوون.
01:58
At the same time, a second skin layer called the pupal cuticle
27
118078
4766
لە هەمان کاتدا چینێکی دیکەی پێست پێی دەوترێت پێستی پاکیزە
02:02
forms underneath the first.
28
122844
1913
لەژێر یەکەم چینی پێستدا.
02:04
One more molt exposes the hard exterior of the pupa.
29
124757
5185
دانەیەکی تر کە ڕووی دەرەوەی سەختی قۆزاغە دەخاتە ڕوو.
02:09
Besides the imaginal discs, only a few tissues are spared,
30
129942
3694
جگە لە خانەی خەیاڵی، چەند شانەی تریش ماوە،
02:13
including parts of the respiratory system,
31
133636
2500
بە بەشەکانی کۆئەندامی هەناسەدان،
02:16
the heart,
32
136136
920
و دڵ،
02:17
some abdominal muscles,
33
137056
1220
هەندێک ماسولکەی ناو دەم،
02:18
and the mushroom bodies of the brain.
34
138276
3143
و جەستەی قارچکی مێشک.
02:21
The caterpillar juice then fuels the development of the imaginal discs
35
141419
4118
کرمۆکە خانەی خەیاڵی دەروخێنێت بۆ گەشەکردن.
02:25
into eyes,
36
145537
919
دەبێتە چاو،
02:26
antennae,
37
146456
982
و هۆرمۆنی هەستەوەر،
02:27
legs,
38
147438
720
و قاچەکان،
02:28
wings,
39
148158
762
02:28
genitalia,
40
148920
807
و باڵەکان،
و ئەندامی کۆئەندامی ئەندامی،
02:29
and other body parts.
41
149727
1689
و بەشەکانی تری جەستە.
02:31
Once its new body is built, the insect molts one last time,
42
151416
4162
هەرکە جەستەی نوێ تەواو بوو، بۆ دواجار مێرووەکە پێستەکەی لادەبرێت،
02:35
shedding the pupal cuticle.
43
155578
1939
پێستی پاکیزەیی دراوە.
02:37
From there, it’s free to fly away a new butterfly.
44
157517
4160
لێرەوە، ئازاد دەبێت وەک پەپوولەیەکی نوێ بفڕێت.
02:41
Even after such a dramatic transformation,
45
161677
2512
و تەنانەت دوای ئەم گۆرانە گەورەیەش،
02:44
the butterfly does retain some memories from its caterpillar days.
46
164189
4601
پەپوولە هەندێک بیرەوەری ژیانی خۆی وەک کرمۆکە دەهێڵێتەوە.
02:48
It’s likely the mushroom bodies of the brain
47
168790
2588
لەوانەیە لەشی قارچکی مێشک بێت
02:51
carry important knowledge from the caterpillar over to the adult butterfly.
48
171378
5151
ئەو زانیاری گرنگ لە ژیانی کرمۆکەکە دەگوازرێتەوە وەک لاوێک دەیگوازێتەوە بۆ پەپوولە.
02:56
How did such an involved developmental process come to be?
49
176529
3790
بەڵام چۆن ئەم پڕۆسەی پەرەسەندنە ئاڵۆزە روودەدات؟
03:00
We don’t know for sure.
50
180319
1471
ئێمە دڵنیانین.
03:01
The leading theory is that the caterpillar is actually a drawn-out version
51
181790
4212
بەلام بیردۆز ئەوەیە کە کرمۆکەکە لە ڕاستیدا وەشانێکی درێژکراوەیە
03:06
of a life stage that takes place inside the egg for some other insects.
52
186002
5659
لە قۆناغێکی ژیانەوە لە ناو هێلکەدا بۆ مێرووەکانی تر روودەدات.
03:11
According to this hypothesis, over millions of years,
53
191661
3599
بەپێی ئەم گریمانەیە کرمۆکە کە ماوەی زیاتر لە ملیۆنان ساڵە،
03:15
the larvae evolved the ability to eat and live outside the egg.
54
195260
5572
بە پەرەپێدانی توانای خواردن و ژیان لە دەرەوەی هێلکە.
03:20
Regardless of how complete metamorphosis originated,
55
200832
3389
و بەبێ گوێدانە ئەوەی کە چۆن گۆرانکاریەکی تەواو دروست دەبێت،
03:24
it’s become part of the life cycles of a dizzying number of insect species.
56
204221
5458
ئەم پڕۆسەیەش بووە بە بەشێک لە سوری ژیانی ژمارەیەکی زۆر لە مێرووەکان،
03:29
Still, plenty of species get along perfectly well
57
209679
2872
زۆربەی جۆرەکانی مێرووەکان بەردەوامن بەشێوەیەکی نایاب.
03:32
with a simpler developmental process.
58
212551
2311
بە پڕۆسەیەکی پێشکەوتنی سادەتر لەوە.
03:34
What survival advantages might complete metamorphosis provide
59
214862
4379
بەڵام ئایا سودەکانی گۆرانکاریەکی تەواو دروست دەکەن
03:39
to make up for the added hassle?
60
219241
2720
کە ئەم کێشەیە دروست دەکات؟
03:41
For one, it keeps larvae and adults
61
221961
2430
یەکەم،کرمۆکە و مێرووی گەنج رزگار دەکات
03:44
from competing for the same habitats and food sources.
62
224391
3650
گرفتی شەڕکردنی هاونیشتیمانیان وهەمان سەرچاوە خۆراکییەکان.
03:48
And while the pupa may seem vulnerable,
63
228041
2571
لە کاتێکدا کە پاکیزەکە بە لاوازی دەردێت،
03:50
this immobile stage can actually be a good way
64
230612
3110
ئەو قۆناغەی جوڵە دەکرێت ڕێگایەکی باش بێت
03:53
to pass parts of the year when food is scarce.
65
233722
3773
بۆ ئەوەی لە ساڵێکدا بە کەمی خۆراکدا تێبگۆشێت.
03:57
To us, a butterfly’s metamorphosis might sound as fantastic
66
237495
4157
ڕەنگە گۆرینی پەپوولە بۆ ئێمە زۆر سەرسورهێنەر بێت
04:01
as a phoenix rising from its ashes.
67
241652
2261
وەک سیمرخ کە لەناو شێی خۆی دێتە دەرەوە.
04:03
But these transformations are taking place all around us, all the time.
68
243913
4439
بەڵام ئەم گۆرانکاریانە لە دەوروبەرمان،هەموو کات روودەدەن.
04:08
From the Hercules beetle
69
248352
1470
لە بێچووی هێرقەل
04:09
to the honey bee
70
249822
873
بۆ مێشی هەنگ
04:10
to the garden ant,
71
250695
1698
بۆ مێروولەی باخچە،
04:12
countless squishy larvae dissolve and emerge
72
252393
3401
مێرووی بێشومار هەڵوەشێتەوە و سەرهەڵدەدات
04:15
as armored, aerodynamic, and nimble adults.
73
255794
4040
وەک مێرووی گەنج و، زرێپۆش و، فرۆکەو بەدناو.
About this website

This site will introduce you to YouTube videos that are useful for learning English. You will see English lessons taught by top-notch teachers from around the world. Double-click on the English subtitles displayed on each video page to play the video from there. The subtitles scroll in sync with the video playback. If you have any comments or requests, please contact us using this contact form.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7