The lovable (and lethal) sea lion - Claire Simeone

Translator: Reviewer: Daban Q. Jaff

Sunning themselves on rocks or waddling awkwardly across the beach,

خۆیان لەسەر بەرد یان خۆ بە خۆدا کردن بە شێوەیەکی نائاسایی لە کەنار دەریاکە

it’s easy to think of these immobile mammals less as sea lions,

ئاسانە بیر لەم مۆبایلە بکەیتەوە شیرەدەریا کەمتر شیرە،

and more as sea house cats.

وە زیاتر وەک پشیلەی ماڵی دەریا.

But don’t be fooled by their beachside behavior.

بەڵام لە لایەن ئەوان گێل مەبە ڕەفتارەکانی کەنار دەریا.

لەژێر شەپۆلەکان شێری دەریا ڕاوچیە خۆڕاگرییە سەرسوڕهێنەرەکان.

Under the waves, sea lions are incredible endurance hunters.

Hurtling around at speeds from 4 to 18 miles an hour

بە خێرایی لە دەوری 4 بۆ 18 میل لە کاتژمێرێکدا

and hunting for up to 30 hours at a time,

وە بۆ ماوەی 30 کاتژمێر ڕاودەکەن

these majestic mammals live up to their name.

ئەم مابالە سەربڵندانە دەژین بۆ ناوەکەیان.

وە سوپاس بۆ تۆبەیەک گونجاندنی جەستەیی،

And thanks to a suite of physical adaptations,

finely tuned over millions of years, they make for resourceful foragers.

بە باشی لە ماوەی ملیۆنەها ساڵدا ئەوان بۆ گەورەگەورە دەکەن.

To find their favorite food,

بۆ دۆزینەوەی خواردنە خۆشەکانیان

sea lions hunt much deeper than many of their semi-aquatic peers.

شێری دەریا زۆر قوڵتر لە زۆر لە هاوتەمەنەکانی نیمچە ئاوییان

With some species diving to depths of nearly 400 meters,

لەگەڵ هەندێک جۆری مەلەکردن بۆ نزیکەی 400 مەتر

ئەوان دەتوانن لەگەڵ فشاری بەرزکردنەوە

they’re able to cope with the mounting pressure

by collapsing their pliable rib cage, and compressing a pair of springy lungs.

بە ڕوخانی قەفەزی پەراسووی گونجاویان وە دوو سیی بەهاران دەپەستێ.

This pushes air up through the smaller airways,

ئەمە هەوا پاڵ بە ئاسمانەوە ئەبەیت هێڵی ئاسمانی بچوکتر،

collapsing rings of cartilage as oxygen travels out from the lungs,

ڕوخانی ئەڵقەکانی کارتیلەوەک وەک ئۆکسجین لە سییەکانەوە دەرئەکەویت،

to be held in the larger, upper airways.

بۆ ئەوەی لە هێڵی ئاسمانی گەورە و سەرەوەدا هەڵیانبگرترێ.

Upon surfacing, this air will be used to re-inflate the lungs,

لەسەر ڕووکاری ئەم هەوا بۆ دووبارە هەڵئاوسانی سییەکان،

but for now their heart slows down to preserve oxygen.

بەڵام ئێستا دڵیان هێواش دەکاتەوە بۆ پاراستنی ئۆکسجین.

Blood flow is redirected towards only the most essential organs

خوێن بە ئاڕاستەی تەنها گرنگترین ئەو کۆلە

like the heart, lungs, and brain,

وەک دڵ و سییەکان و مێشک،

which rely on reserve oxygen stored in blood and muscle.

کە پشت بە ئۆکسجینی یەدەگ دەبەستن لە خوێن و ماسولکەدا هەڵگیراوە.

Once they arrive at their hunting ground,

کاتێک کە دەگەن بە شوێنی ڕاوکردنیان،

sea lions depend on their superior vision to find their prey.

شێری دەریا پشت بە سەروی خۆیان دەبەستن بۆ دۆزینەوەی نێچیرەکانیان.

Most mammal eyes have a structure called a lens–

زۆربەی چاوەکانی مام پێکهاتەیەک کە پێی دەوترێت لێنز

a transparent, convex structure whose shape refracts light to enable sight.

پێکهاتەیێکی شەفاف کۆنڤێکس کە دووبارە کردنەوەی ڕووناکی بۆ چالاک کردنی بینین.

In humans, this lens is curved to process light waves traveling through air.

لە مرۆڤدا ئەم هاولێنە چەماوە بۆ پڕۆسە شەپۆلی ڕووناکی لە هەوادا گەشت دەکات.

But sea lions need to see their best at hundreds of meters deep.

بەڵام شێرە دەریایەکان پێویستە بە باشترین شێوە لە قوڵایی سەدان مەتردا.

To accommodate, their eyes have a much rounder lens to refract light underwater,

بۆ خۆگونجاندن ، چاویان زۆر لێنزی خر بۆ دووبارە دانانەوەی ڕووناکی لەژێر ئاو،

as well as teardrop-shaped pupils

هەروەها قوتابیەکانی شێوە دڵۆپی فرمێسک

which can expand to 25 times their original size.

کە دەتوانێت فراوان بێت بۆ 25 جار قەبارەی سەرەکییان

This lets in as much light as possible,

ئەمە تا ئەو شوێنە ی کە دەکرێت ڕوناکی بێت.

helping them pinpoint their prey in even the dimmest conditions.

یارمەتیدان بۆ دیاری کردنی نێچیرەکانیان لە تەنانەت لە تاریکترین حاڵەتیش.

But once they’ve closed in,

بەڵام کاتێک کە ئەوان داخران،

they rely on something akin to a sixth sense to actually catch their meal.

ئەوان پشت بە شتێک دەبەستن وەک لە شەشەم هەست دەکەم کە ژەمەکەیان بگرم.

Their whiskers, or vibrissae,

ویسکیەکانیان، یان ویبریسا،

لە کێراتین پێکهاتوون وە پڕ لە ڕیشاڵی دەمار

are composed of keratin and full of nerve fibers

that run deep into the connective tissue of their face.

کە بە قوڵی بەرەو پەیوەندی شانەی دەم و چاوی شیان.

Sea lions have full directional control over these whiskers,

شێری دەریا کان کۆنترۆڵی تەواوی ئاڕاستەیان هەیە لەسەر ئەم ویسکینە،

which can lie flat against their face, or stick out at a 90-degree angle.

کە دەتوانن بە تەختی یی بەرامبەر یان بە ڕود پاڵکەون یان لە گۆشەی 90 پلەدا بچەسپێت

When properly tuned,

کاتێک بە باشی ڕێک و پێکی دا

these whiskers can sense the slim trails of moving water fish leave in their wake.

ئەم ئیسکینە دەتوانێت هەست بە شوێن پێی بکات لە گواستنەوەی ماسی ئاو لە بەخەبەر بوونی.

And they’re precise enough to let blindfolded sea lions

وە ئەوان بە تەواوی وردن بۆ ئەوەی ڕێگە بدەن شێری دەریای چاوبەستراو

tell the difference between objects less than two centimeters different in size.

جیاوازی نێوان ئۆبجێکتەکان بە کەمتر بڵێ لە دوو سانتیمەتر جیاواز لە قەبارە.

With these tools a healthy sea lion can catch generous helpings of fish

به م ئامێرانه شێرێکی ئاوی یدروست ده یکه ن یارمەتیە بەخشندەکانی ماسی بگرێت

such as anchovy, mackerel, and squid on every outing.

وەک (ئەنچۆڤی) و (ماکارێل) وە لە هەموو دەرەوەیەک

And with their exceptional memories, they can remember multiple hunting grounds,

لەگەڵ یادەوەرییە تایبەتیەکانیان دەتوانێت چەندین شوێنی ڕاوکردنی بیر بێتەوە،

including those they haven’t visited in decades.

بەوانەوە کە ئەوان لە دەیان ساڵ دا سەردانی کرد.

This memory also extends to breeding territories and birthing areas,

ئەم یادەوەرییە بۆ بەهاوتەمەنیش درێژ دەبێ ناوچە و ناوچە لە دایک بووەکان

as well as which neighbors are friend and foe.

هەروەها کە دراوسێکان هاوڕێ و دوژمنن

There’s even evidence that sea lions can remember how to perform tasks

تەنانەت بەڵگەش هەیە کە شێرەکانی دەریا دەتوانێت ئەنجامدانی ئەرکەکان لەبیربکات

after 10 years with no practice in between,

دوای 10 ساڵ بە نەخێر لە نێوان

letting them navigate old stomping grounds with ease.

ڕێگەدان بە ئەوان بۆ گەڕان بە دوای بەلەمی کۆن بە ئاسانی.

Yet despite these incredible adaptations,

لەگەڵ ئەوەشدا سەرەڕای ئەم گونجاندنە نایابە

there are changes unfolding in their habitats

گۆڕانکاری هەیە کە دەرئەکەون لە شوێنی ژیانی خۆیان

too rapidly for sea lions to handle.

زۆر بە خێرایی بۆ شێرە دەریایەکان

As climate change warms the oceans, certain toxic algae species thrive.

لەگەڵ گەرمبوونی گۆڕانی ئاووهەوا، هەندێک جۆری ژەهری قەلەباوی گەشە دەکەن.

This algae is harmless to the fish who eat it,

ئەم قەنەزە بێ زیانە بۆ ئەو ماسیانەی دەیخۆن،

but for the sea lions which ingest those fish,

بەڵام بۆ شێرە دەریایەکان کە ئەو ماسیانە بخۆیت،

the algae’s domoic acid can trigger seizures and brain damage.

ترشی دۆمۆیک ئەلگەی دەتوانێت بپژێ دەست بەسەراگرتن و تێکچوونی مێشک،

Changing ocean conditions keep this algae blooming year round,

بەڵام بۆ شێرە دەریایەکان کە ئەو ماسیانە بخۆیت.

causing more and more sea lions to wash up on beaches.

دەبێتە هۆی زیاتر و زیاتر بوونی شێری دەریا بۆ ئەوەی لە کەنار دەریاکان بشۆیت.

This tragic discovery is just one of the many ways

لەگەڵ گەرمبوونی گۆڕانی ئاووهەوا، هەندێک جۆری ژەهری قەلەباوی .

the health of aquatic animal communities can help us

ئەم قەنەزە بێ زیانە بۆ ئەو ماسیانەی دەیخۆن.

better understand Earth’s oceans.

باشتر لە زەریاکانی زەوی تێبگەیت.

These red flags help us take action

ئه م ئاڵایه سوورانه هاوکاری دەکەن بۆ هەڵبژارد

to protect ourselves and other maritime mammals.

بۆ پاراستنی خۆمان و ئەوی تر مامی دەریایی.

And the more we can learn about the changing ocean that sea lions inhabit,

وە تا زیاتر فێربن دەربارەی ئەو زەریایە دەگۆڕن کە شێرە دەریاییەکانی تێدا نیشتەجێن

the better equipped we’ll be to help these clever creatures thrive.

باشتر ئامادە دەکەین ئێمە یارمەتی ئەم بوونەوەرە زیرەکانە گەشە دەکەن.