How do you build a sacred space? | Siamak Hariri

Translator: Vi Phan Reviewer: Nhi Hải

The school of architecture that I studied at some 30 years ago

Trường kiến trúc tôi từng học khoảng 30 năm trước

happened to be across the street from the wonderful art gallery

tình cờ xuất hiện trong 1 phòng tranh bên kia đường

designed by the great architect Louis Kahn.

do kiến trúc sư vĩ đại Louis Kahn thiết kế.

I love the building, and I used to visit it quite often.

Tôi yêu tòa nhà này tôi thường ghé thăm khá thường xuyên.

One day,

Một ngày nọ,

I saw the security guard run his hand across the concrete wall.

tôi thấy ông bảo vệ quét tay qua tường bê tông.

And it was the way he did it,

Đó là cách ông làm,

the expression on his face --

thể hiện trên khuôn mặt --

something touched me.

điều gì đó làm tôi cảm động.

I could see that the security guard was moved by the building

Tôi có thể nhận thấy tòa nhà làm ông ấy cảm động

and that architecture has that capacity

và kiến trúc có khả năng

to move you.

khiến bạn cảm động.

I could see it, and I remember thinking,

Tôi có thể thấy điều ấy và nhớ từng nghĩ rằng

"Wow. How does architecture do that?"

"Wow, làm sao kiến trúc làm được điều ấy?"

At school, I was learning to design,

Tôi học thiết kế ở trường,

but here -- here was a reaction of the heart.

nhưng ở đây, đây là 1 phản ứng của trái tim.

And it touched me to the core.

Và nó khiến tôi cảm động đến tận đáy lòng.

You know, you aspire for beauty,

Bạn biết đấy, bạn khao khát cái đẹp,

for sensuousness, for atmosphere, the emotional response.

thỏa mãn giác quan, bầu không khí, phản ứng cảm xúc.

That's the realm of the ineffable

Đó là cảnh giới của sự không diễn tả được

and the immeasurable.

và không đo đếm được.

And that's what you live for:

và bạn sống vì điều đó:

a chance to try.

1 cơ hội thử nghiệm.

So in 2003, there was an open call for designs

Vậy nên năm 2003, có 1 cuộc kêu gọi rộng rãi về lĩnh vực thiết kế

for the Bahá'í Temple for South America.

cho đền Bahái ở Nam Mỹ.

This was the first temple in all of South America.

Đó là đền đầu tiên ở Nam Mỹ.

It's a continental temple,

Là đền mang tầm lục địa

a hugely important milestone for the Bahá'í community,

1 dấu mốc quan trọng lớn lao đối với cộng đồng người Baháí

because this would be the last of the continental temples

bởi vì đây là cái đền mang tính lục địa cuối cùng

and would open the door for national and local temples to be built

và sẽ mở ra cơ hội xây dựng các đền cấp địa phương và quốc gia

around the world.

trên khắp thế giới.

And the brief was deceptively simple

Tóm tắt thiết kế thực sự đơn giản như phỉnh phờ vậy

and unique in the annals of religion:

và độc nhất trong biên niên sử của tôn giáo:

a circular room, nine sides, nine entrances, nine paths,

1 phòng hình tròn, có 9 bên, 9 lối vào, 9 đường mòn đi vào,

allowing you to come to the temple from all directions,

để bạn bước vào ngôi đền từ tất cả các hướng

nine symbolizing completeness,

số 9 tượng trưng cho sự hoàn thiện,

perfection.

hoàn hảo.

No pulpit, no sermons,

Không giảng đàn, không bài thuyết giáo,

as there are no clergy in the Bahá'í faith.

vì không có giáo sĩ trong tín ngưỡng người Baháí.

And in a world which is putting up walls,

Trong thế giới mà người ta xây bờ tường lên cao,

the design needed to express in form

thiết kế này cần phải thể hiện

the very opposite.

ở dạng ngược lại hoàn toàn.

It had to be open, welcoming

Nó phải rộng mở, chào đón người dân

to people of all faiths, walks of life, backgrounds,

của các tín ngưỡng khác nhau, tầng lớp xã hội, gia cảnh,

or no faith at all;

hoặc không hề có tín ngưỡng;

a new form of sacred space

1 hình thức của không gian linh thiêng mới

with no pattern

không có họa tiết

or models to draw from.

hoặc mẫu vẽ.

It was like designing one of the first churches for Christianity

Đền giống như thiết kế của 1 nhà thờ đầu tiên của Công giáo

or one of the first mosques for Islam.

hoặc 1 trong những nhà thờ đầu tiên của đạo Hồi.

So we live in a secular world.

Vậy, chúng ta sống trong thế giới ngoài giáo hội.

How do you design sacred space today?

Làm sao bạn thiết kế được nơi linh thiêng?

And how do you even define what's sacred today?

Và làm sao bạn xác định hiện nay, điều gì là linh thiêng?

I stumbled across this beautiful quote from the Bahá'í writings,

Tôi tình cờ lướt qua câu trích dễ thương từ tác phẩm của người Baháí

and it speaks to prayer.

và nói với người cầu nguyện.

It says that if you reach out in prayer,

rằng nếu bạn cầu nguyện,

and if your prayer is answered -- which is already very interesting --

và nếu lời cầu nguyện được hồi đáp đã thực sự là điều thú vị

that the pillars of your heart will become ashine.

rằng các trụ cột của tâm hồn bạn sẽ tỏa sáng.

And I loved this idea of the inner and the outer,

Tôi đã yêu ý tưởng này về bên trong và vẻ ngoài,

like when you see someone and you say, "That person is radiant."

như khi bạn thấy ai đó và nói "người đó thật rạng rỡ."

And I was thinking, "My gosh, how could we make something

Và tôi nghĩa "Ô, trời, sao mà ta có thể tạo nên điều gì

architectural out of that,

thật sự mang tính kiến trúc

where you create a building

nơi bạn có thể sáng tạo 1 tòa nhà

and it becomes alive with light?

và trở nên rực rỡ dưới ánh sáng?

Like alabaster, if you kiss it with light, it becomes alive.

như ngọc thạch, nếu bạn nếu bạn hôn nó thì nó sẽ trở nên sống động.

And I drew this sketch,

Tôi đã vẻ bản phát họa này,

something with two layers, translucent

bằng 2 lớp, trong suốt

with structure in between capturing light.

với cấu trúc đan xen bắt sáng.

Maybe a pure form, a single form of emanation

Có lẽ là 1 hình thức tinh khiết dạng đơn giản của sự hiện thân

that you could imagine

mà bạn có thể tưởng tượng ra

would be all dome

sẽ đều là dạng mái vòm

and everything we kept making was looking too much like an egg.

và mọi điều chúng ta vẫn làm là trông giống 1 quả trứng nhiều hơn.

(Laughter)

(Cười)

A blob.

1 giọt nước

So you search.

Bạn tìm đi.

You all know this crazy search, letting the process take you,

Bạn chắc biết kiểu tìm kiếm hơi điên này cho bạn quá trình đưa bạn đến

and you live for the surprises.

và bạn sẽ có nhiều bất ngờ.

And I remember quite by accident

Tôi nhớ hoàn toàn tình cờ

I saw this little video of a plant moving in light,

Tôi thấy đoạn video về 1 cái cây di chuyển trong ánh sáng,

and it made me think of movement,

hình ảnh đó khiến tôi nghĩ đến sự chuyển động

reach,

sự vươn tới

this idea that the temple could have reach,

ý tưởng rằng đền cần có sự vươn tới,

like this reach for the divine.

như vươn tới thầnh thánh.

You can imagine also

Bạn cũng có thể tưởng tượng

that movement within a circle could mean movement and stillness,

rằng sự di chuyển trong 1 vòng tròn có nghĩa là chuyển động và tĩnh lặng

like the cosmos,

như vũ trụ,

something you see in many places.

điều bạn thấy ở nhiều nơi.

(Laughter)

(Cười)

But rotation was not enough,

Nhưng sự xoay tròn không hề đủ,

because we needed a form.

bởi vì chúng ta cần 1 hình dạng.

In the Bahá'í writings, it talks about

Ở trong tác phẩm của người Baháí nói về

the temples being as perfect as is humanly possible,

các ngôi đền hoàn hảo ngang bằng với con người càng tốt

and we kept thinking, well, what is perfection?

và chúng ta tiếp tục suy nghĩ vậy cái gì là hoàn hảo?

And I remember I stumbled into this image of this Japanese basket

Tôi nhớ đã tình cờ xem qua bức hình này về cái rổ của người Nhật

and thinking our Western notions of perfection need to be challenged,

và nghĩ rằng khái niệm về hoàn hảo của phương Tây cần được thử thách

that this wonderful silhouette of this basket, this wonkiness,

cái bóng của cái rổ tuyệt vời này sự chao đảo này

and that it has the kind of dimple of what you might imagine a shoulder

và rằng nó là 1 dạng lõm điều bạn có thể tưởng tượng vết lõm ở vai

or the cheekbone,

hoặc ở xương gò má,

and that kind of organic form.

và dạng hữu cơ đó

And so we drew and made models,

Thế nên chúng tôi vẽ và làm ra các mô hình

these lines that merge at the top,

những đường này gặp nhau ở đỉnh,

soft lines,

những đường mềm

which became like drapery

trở nên giống vải len

and translucent veils and folding,

và những tấm màn che và tấm gấp trong suốt

and the idea of not only folding but torquing --

và ý tưởng không chỉ là gấp khúc mà là vặn xoắn

you remember the plant and the way it was reaching.

bạn có nhớ cái cây khi nãy và cách chúng với tới.

And this started to become an interesting form,

Và đây bắt đầu thành 1 dạng thú vị

carving the base, making the entrances.

khắc chạm nền móng, làm các lối vào.

And then we ended up with this.

Và chúng tôi kết thúc bằng cái này.

This is this temple with two layers,

Đây là đền có 2 lớp,

nine luminous veils,

9 màn che sáng chói.

embodied light,

ánh sáng được hiện thân,

soft-flowing lines

những đường nét mềm mại

like luminescent drapery.

như vải len phát quang.

180 submissions were received from 80 countries,

Có 180 bài nộp từ 80 quốc gia,

and this was selected.

và đây là bài được chọn.

So we went to the next stage of how to build it.

Vậy nên chúng tôi đi vào bước kế tiếp - xây đền như thế nào.

We had submitted alabaster.

Chúng tôi đã trình lên thạch cao.

But alabaster was too soft,

Nhưng thạch cao quá mềm,

and we were experimenting, many experiments with materials,

và chúng tôi đã thử nghiệm nhiều thử nghiệm với các vật liệu,

trying to think how we could have this kind of shimmer,

cố nghĩ ra cách làm sao để có sự lung linh này,

and we ended up with borosilicate.

và chúng tôi chọn loại borosilicate.

And borosilicate glass, as you know, is very strong,

và thủy tinh borosilicate, bạn biết đó loại này rất cứng,

and if you break borosilicate rods just so and melt them

nếu bạn đập vỡ borosilicate, và làm tan chảy

at just the right temperature,

ở nhiệt độ phù hợp,

we ended up with this new material,

thì sẽ được loại vật liệu mới này,

this new cast glass which took us about two years to make.

chúng tôi mất 2 năm để làm ra loại thủy tinh đúc này .

And it had this quality that we loved,

Và đây là loại có chất lượng chúng tôi yêu thích,

this idea of the embodied light,

ý tưởng về ánh sáng hiện thân.

but on the inside, we wanted something with a soft light,

nhưng từ bên trong, chúng tôi muốn vật liệu có ánh sáng mỏng,

like the inner lining of a jacket.

như lớp lót của áo khoát.

On the outside you have protection, but on the inside you touch it.

Ở bên ngoài, có phần bảo vệ, nhưng bên trong bạn chạm được nó.

So we found this tiny vein in a huge quarry in Portugal

Chúng tôi đã tìm ra loại gân nhỏ này trong 1 mỏ đá ở Bồ Đào Nha

with this beautiful stone,

với hòn đá xinh đẹp này

which the owner had kept for seven generations in his family,

là vật mà người chủ đã giữ qua 7 thế hệ của gia đình

waiting for the right project, if you can believe it.

chờ đợi 1 dự án phù hợp, nếu bạn có thể tin tưởng.

Look at this material, it's beautiful.

Hãy nhìn vào vật liệu này, thật đẹp!

And the way it lights up; it has that translucent quality.

Cách nó tỏa sáng; có chất lượng trong suốt đó

So here you see the structure.

Đây bạn có thể thấy cấu trúc.

It lets the light through.

Nó cho ánh sáng xuyên qua.

And looking down,

Và khi nhìn xuống,

the nine wings are bound,

9 chái nhà được buộc lại,

structurally but symbolically strong,

thật vững chãi về mặt kết cấu và hình tượng,

a great symbol of unity:

1 hình tượng tuyệt vời của sự thống nhất:

pure geometry, a perfect circle,

hình học thuần nhất, 1 vòng tròn hoàn hảo,

30 meters in section and in plan,

30m trong tiết diện và trong kế hoạch

perfectly symmetrical,

1 sự đối xứng hoàn hảo,

like the idea of sacredness and geometry.

giống như ý tưởng sự linh thiêng và hình học.

And here you see the building going up,

Và đây bạn thấy tòa nhà được xây lên cao,

2,000 steel nodes,

2,000 mối nối thép,

9,000 pieces of steel,

9,000 mảnh thép,

7,800 stone pieces,

7,800 mảnh đá,

10,000 cast glass pieces, all individual shapes,

10,000 mảnh thủy tinh đúc có hình dạng riêng,

the entire superstructure all described,

tất cả được mô tả bằng cả 1 siêu kết cấu,

engineered, fabricated with aerospace technology,

được thiết kế, thi công với công nghệ không gian vũ trụ

prefabricated machine to machine,

máy móc tiền chế đến máy móc,

robotically,

bằng rô bốt,

a huge team effort, you can imagine,

bạn có thể tưởng tượng ra 1 nỗ lực lớn của cả 1 nhóm

of literally hundreds,

sơ bộ hàng trăm người,

and within three percent of our $30 million budget

với trong vòng 3% trong ngân sách 30triệu USD

set in 2006.

được lập năm 2006.

(Applause)

(Vỗ tay)

Nine wings bound together

9 chái nhà buộc với nhau

forming a nine-pointed star,

hình thành nên 1 ngôi sao có 9 cánh,

and the star shape moving in space,

và hình dạng ngôi sao di chuyển trong không gian,

tracking the sun.

tìm mặt trời.

So here it is.

Và chính là đây.

Audience: Wow!

Khán giả ồ lên

(Applause)

(Vỗ tay)

Hopefully, a befitting response to that beautiful quote,

Hy vọng rằng, phản hồi phù hợp cho câu trích tuyệt vời đó,

"a prayer answered,"

" lời thỉnh cầu được hồi đáp"

open in all directions,

mở ra ở mọi hướng,

capturing the blue light of dawn,

thu nhận ánh sáng xanh của bình minh,

tent-like white light of day,

ánh sáng trắng ban ngày như trong lều,

the gold light of the afternoon,

anh sáng vàng vọt của buổi chiều

and of course, at night, the reversal:

và tất nhiên, sự đảo ngược vào ban đêm:

sensuous,

thỏa mãn giác quan

catching the light in all kinds of mysterious ways.

bắt ánh sáng theo mọi cách huyền bí.

And the site: it's interesting; 14 years ago when we made the submission,

Tại điểm xây dựng: thật thú vị; 14 năm trước khi nộp đề xuất,

we showed the temple set against the Andes.

chúng tôi chỉ ra, đền cần đặt đối diện dãy Andes.

We didn't have the Andes as our site,

Chúng tôi đã không có dãy Andes ở nơi xây dựng,

but after nine years, that's exactly where we ended up,

nhưng sau 9 năm, đó chính là nơi chúng tôi nhận,

the lines of the temple set against nothing but pure nature,

các đường nét của đền không đặt đối diện cái gì

nhưng là thiên nhiên thuần túy,

and you turn around and you get nothing but the city below you,

đi vòng quanh, không có gì ngoài thành phố bên dưới bạn,

and inside, a view in all directions,

và bên trong, cảnh từ mọi hướng,

radiating gardens

khu vườn tỏa sáng

from each of the alcoves,

từ mỗi hốc tường,

radiating paths.

các lối đi tỏa sáng.

Last October, the opening ceremonies --

Tháng 10 vừa rồi, là lễ khánh thành-

a beautiful, sacred event,

1 sự kiện linh thiêng, tuyệt diệu,

5,000 people from 80 countries,

5,000 người từ 80 quốc gia,

a continuous river of visitors,

dòng người viếng thăm liên tiếp

indigenous people from all over South America,

người bản địa từ mọi quốc gia của Nam Mỹ

some who had never left their villages.

họ chưa bao giờ rời làng mình.

And of course, that this temple belongs to people,

Và dĩ nhiên, rằng đền này là tài sản của mọi người,

the collective, of many cultures and walks of life,

tập hợp của nhiều nền văn hóa và các tầng lớp xã hội

many beliefs,

nhiều tín ngưỡng,

and for me, what's most important is what it feels like on the inside;

và đối với tôi, điều quan trọng nhất là cảm thấy gì khi ở trong đền;

that it feel intimate,

rằng cảm thấy thân mật,

sacred,

nhưng linh thiêng

and that everyone is welcome.

và rằng mọi người đều được chào đón.

And if even a few who come

Và ngay cả 1 vài người

have the same reaction as that security guard,

có cùng phản ứng như người bảo vệ,

then it truly would be their temple.

thì nó thực sự là đền của chính họ.

And I would love that.

Và tôi yêu điều đó.

Thank you.

Xin cảm ơn

(Applause)

(Vỗ tay)