John Kasaona: How poachers became caretakers

Translator: Khoa Ngo Reviewer: Tuong Vy Do

In Africa we say,

Ở châu Phi, chúng tôi thường nói với nhau

"God gave the white man a watch

Chúa trao cho người da trắng chiếc đồng hồ

and gave the black man time."

nhưng lại gửi tặng người da đen thời gian.

(Laughter)

(cười)

I think, how is it possible

Tôi nghĩ: làm sao để

for a man with so much time

một người bình thường có thể

to tell his story in 18 minutes?

kể lại câu chuyện của mình trong 18 phút?

I think it will be quite a challenge for me.

Tôi nghĩ đây là một thử thách lớn cho mình

Most African stories these days,

Hầu hết những câu chuyện về Châu Phi

they talk about famine,

Họ nói về nạn đói,

HIV and AIDS,

HIV & AIDS

poverty or war.

nghèo nàn hoặc chiến tranh

But my story that I would like to share with you today

Nhưng câu chuyện tôi muốn chia sẻ hôm nay

is the one about success.

là về sự thành công

It is about a country

Nó nói về một quốc gia

in the southwest of Africa

nằm ở vùng Tây Nam châu Phi,

called Namibia.

có tên là Namibia.

Namibia has got 2.1 million people,

Namibia có số dân khoảng 2.1 triệu người

but it is only twice the size of California.

nhưng diện tích chỉ gấp đôi California

I come from a region

Tôi đến từ một vùng đất

in the remote northwest part of the country.

ở vùng Đông Bắc xa xôi của đất nước.

It's called Kunene region.

Vùng đất đó là Kunene.

And in the center of Kunene region

Và ở trung tâm của Kunene

is the village of Sesfontein. This is where I was born.

là ngôi làng Sesfontein nơi tôi sinh ra

This is where I'm coming from.

và lớn lên.

Most people that are following the story

Nếu mọi người theo dõi câu chuyện

of Angelina Jolie

của Angelina Jolie

and Brad Pitt

và Brad Pitt

will know where Namibia is.

sẽ biết Namibia ở đâu.

They love Namibia

Họ yêu Namibia

for its beautiful dunes,

bởi vẻ đẹp của những cồn cát

that are even taller

Chúng thậm chí còn cao hơn

than the Empire State Building.

tòa nhà Đế Chế của Mỹ

Wind and time have twisted our landscape

Thời gian và gió bão đã bào mòn vẻ đẹp ấy

into very strange shapes,

trở nên những hình thù rất kỳ lạ,

and these shapes are speckled with wildlife

và hoang dã điểm cho chúng những lốm đốm

that has become so adapted

để thích nghi

to this harsh and strange land.

với vùng đất khắc nghiệt và kỳ lạ này.

I'm a Himba.

Tôi là một người Himba

You might wonder, why are you wearing these Western clothes?

Bạn có thể sẽ thắc mắc, vì sao tôi lại mặc bộ Âu Phục này?

I'm a Himba and Namibian.

Tôi thuộc bộ tộc Himba và là người Namibia

A Himba is one of the 29

Himba là một trong 29

ethnic groups in Namibia.

bộ tộc ở Namibia.

We live a very traditional lifestyle.

Chúng tôi sống theo truyền thống.

I grew up herding,

Tôi lớn lên theo kiểu bầy đàn

looking after our livestock --

chăm sóc đàn gia súc

goats, sheep and cattle.

như dê, cừu và trâu bò.

And one day,

Một ngày nọ,

my father actually took me into the bush.

cha tôi dắt tôi vào một bụi rậm.

He said, "John,

Ông nói: "John.

I want you to become a good herder.

Cha muốn con trở thành một người tốt,

Boy, if you are looking after our livestock

Con trai, nếu con đang chăn bầy gia súc,

and you see a cheetah

và nhìn thấy một con báo đốm

eating our goat --

ăn thịt dê của chúng ta,

cheetah is very nervous --

báo đốm rất rụt rè,

just walk up to it.

con hãy đến gần nó,

Walk up to it and smack it on the backside."

đến gần và vỗ vào lưng nó."

(Laughter)

(tiếng cười)

"And he will let go of the goat

"Như thế nó sẽ thả con dê ra

and run off."

rồi chạy mất."

But then he said,

Rồi cha tôi nói tiếp,

"Boy, if you run into a lion,

"Con trai, nhưng nếu đó là lũ sư tử

don't move.

thì đừng cử động.

Don't move. Stand your ground.

Đừng cử động, cứ đứng yên đó,

Puff up and just look it in the eye

Thở đều và nhìn thẳng vào mắt nó,

and it may not want to fight you."

nó sẽ không làm gì con đâu."

(Laughter)

(tiếng cười)

But then, he said,

Rồi, cha nói tiếp,

"If you see a leopard,

"Nếu con nhìn thấy một con báo đen,

boy, you better run like hell."

thì hãy chạy bán sống bán chết đi."

(Laughter)

(tiếng cười)

"Imagine you run faster than those goats you are looking after."

"Cứ nghĩ rằng con chạy nhanh hơn những con dê nhé."

In this way --

Bằng cách này...

(Laughter)

(tiếng cười)

In this way, I actually started to learn about nature.

Bằng cách này, tôi bắt đầu tìm hiểu thêm về thiên nhiên

In addition to being an ordinary Namibian

Ngoài việc là một người Namibia,

and in addition to being a Himba

một người con của dân tộc Himba,

I'm also a trained conservationist.

tôi cũng là một nhà bảo tồn thiên nhiên.

And it is very important if you are in the field

Và điều đó rất quan trọng nếu bạn muốn

to know what to confront

biết nên đối đầu với cái gì

and what to run from.

và bỏ chạy khỏi cái gì.

I was born in 1971.

Tôi sinh vào năm 1971.

We lived under apartheid regime.

Chúng tôi sống dưới chế độ Apartheid,

The whites could farm, graze

người da trắng có thể trồng trọt,chăn nuôi

and hunt as they wished,

và săn bắt những gì họ muốn,

but we black, we were not regarded as responsible

nhưng người da đen không có quyền làm gì

to use wildlife.

với thế giới hoang dã.

Whenever we tried to hunt,

Bất cứ khi nào chúng tôi săn bắn,

we were called poachers.

họ sẽ nói chúng tôi ăn trộm.

And as a result, we were fined and locked up in jail.

và họ sẽ bắt chúng tôi vào tù.

Between 1966 and 1990,

Từ năm 1966 đến 1990,

the U.S. and Soviet interests

chính phủ Mỹ và Xô Viết

fought for control over my country.

tranh chấp để chiếm giữ đất nước chúng tôi

And you know, during war time,

Và, trong thời gian chiến tranh

there are militaries, armies, that are moving around.

quân đội, vũ khí ở khắp mọi nơi

And the army hunted for valuable rhino horns

Và, họ săn sừng những con tê giác

and tusks.

và cả ngà voi.

They could sell these things for anything between

Họ có thế bán nó với giá

$5,000 a kilo.

5000$ cho một kilogram.

During the same year

Trong những năm đó,

almost every Himba had a rifle.

người Himba nào cũng có súng trường,

Because it was wartime,

Vì trong thời chiến,

the British .303 rifle

súng trường 303 của Anh

was just all over the whole country.

có mặt ở khắp mọi nơi.

Then in the same time, around 1980,

Vào những năm 1980,

we had a very big drought.

chúng tôi hứng chịu một đợt hạn lớn,

It killed almost everything that was left.

khiến cho mọi thứ như biến mất.

Our livestock was

Gia súc của chúng tôi

almost at the brink of extinction,

gần như đã tuyệt chủng,

protected as well.

dù được bảo vệ.

We were hungry.

Chúng tôi hứng chịu nạn đói.

I remember a night

Tôi nhớ đêm hôm đó,

when a hungry leopard

khi một con báo đen đói

went into the house

xông vào nhà

of one of our neighbors

của một người hàng xóm

and took a sleeping child out of the bed.

và bắt mất đứa bé đang ngủ trên giường.

It's a very sad story.

Đây là một câu chuyện buồn.

But even today,

Và thậm chí đến ngày hôm nay,

that memory is still in people's minds.

câu chuyện đó vẫn in đậm trong tâm trí.

They can pinpoint the exact location

Họ có thể chỉ ra đích danh địa điểm

where this all happened.

nơi câu chuyện diễn ra.

And then, in the same year,

Và, trong những năm đó,

we almost lost everything.

chúng tôi đã mất tất cả.

And my father said, "Why don't you just go to school?"

Cha tôi hỏi: Sao con không tới trường?

And they sent me off to school, just to get busy somewhere there.

Và tôi được gửi đến trường chỉ để trở nên bận rộn.

And the year I went to school,

Vào năm tôi đi học,

my father actually got a job with a non-governmental organization

cha tôi làm một tổ chức phi chính phủ

called IRDNC, Integrated Rural Development and Nature Conservation.

gọi là IRDNC.

They actually spend a lot of time a year in the communities.

Họ dành rất nhiều thời gian cho cộng đồng,

They were trusted by the local communities

họ được dân chúng rất tín nhiệm,

like our leader, Joshua Kangombe.

nhất là ngài Joshua Kangombe, chủ tịch.

Joshua Kangombe saw what was happening:

Joshua Kangombe nhìn thấy được thực trạng

wildlife disappearing,

thế giới hoang dã đang biến mất,

poaching was skyrocketing,

nạn săn bắt trộm tràn lan,

and the situation seemed very hopeless.

và mọi thứ đang chìm trong tuyệt vọng.

Death and despair surrounded Joshua

Cái chết và sự chia rẽ đang bao vây

and our entire communities.

cộng đồng của chúng tôi.

But then, the people from IRDNC proposed to Joshua:

Rồi, người từ IRDNC nói với Joshua:

What if we pay people that you trust

Nếu tôi trả tiền cho người ông tin tưởng

to look after wildlife?

để bảo vệ động vật thì sao?

Do you have anybody in your communities, or people,

Ông có biết ai trong cộng đồng

that know the bush very well

mà biết tất cả mọi ngóc ngách, bụi rậm

and that know wildlife very well?

và biết rất rõ về thế giới hoang dã không?

The headman said: "Yes. Our poachers."

Trưởng làng nói: Là mấy người săn trộm đấy

"Eh? The poachers?"

Gì cơ? Mấy người săn trộm?

"Yes. Our poachers."

Phải, bọn săn trộm.

And that was my father.

Và, đó là cha tôi.

My father has been a poacher for quite a long time.

Ông đã săn trộm trong một thời gian dài,

Instead of shooting poachers dead

Thay vì xử tử họ,

like they were doing elsewhere in Africa,

như cách mà người ta làm ở Nam Phi

IRDNC has helped men reclaim their abilities

IRDNC đã giúp họ nhận ra năng lực của mình

to manage their peoples

để điều hành mọi người

and their rights to own and manage wildlife.

và nhận ra quyền bảo vệ cuộc sống hoang dã

And thus, as people started feeling ownership over wildlife,

Do đó, người dân bắt đầu có quyền sở hữu

wildlife numbers started coming back,

và thế giới hoang dã dần quay trở lại,

and that's actually becoming a foundation for conservation in Namibia.

sự bảo tồn ở Namibia dần hình thành.

With independence, the whole approach of community getting involved

Cả một cộng đồng dần xích lại với nhau,

was embraced by our new government.

và được quản lý bởi chính phủ.

Three things that actually help to build on this foundation:

Có 3 lý do chính hình thành nên tổ chức:

The very first one is

Một là:

honoring of tradition and being open to new ideas.

Tôn trọng truyền thống, tiếp thu cái mới

Here is our tradition:

Truyền thống của chúng tôi là:

At every Himba village, there is a sacred fire.

Ngôi làng Himba nào cũng có ngọn lửa thánh

And at this sacred fire, the spirit of our ancestors

Đó là linh hồn của cha ông chúng tôi

speak through the headman

trò chuyện thông qua các bậc tiền bối,

and advise us where to get water,

chỉ dẫn chúng tôi lấy nước ở đâu,

where to get grazings,

chăn nuôi gia súc ở đâu,

and where to go and hunt.

săn bắt ở đâu.

And I think this is the best way of regulating ourselves

Và tôi nghĩ đây là cách tốt nhất để chỉnh đốn mọi người

on the environment.

trong vấn đề môi trường

And here are the new ideas.

Và đây là một số ý tưởng mới.

Transporting rhinos using helicopters

Vận chuyển tê giác bằng trực thăng

I think is much easier

Tôi nghĩ nó dễ hình dung hơn

than talking through a spirit that you can't see, isn't it?

là nói về những niềm tin bạn không nhìn thấy, phải không?

And these things we were taught by outsiders.

Và chúng tôi được dạy bởi những người khác

We learned these things from outsiders.

Chúng tôi học từ những điều bên ngoài

We needed new boundaries to describe our traditional lands;

Chúng tôi cần vạch ra những giới hạn mới cho vùng đất của mình,

we needed to learn more things like GPS

chúng tôi cần học những thứ như GPS,

just to see whether --

để biết được,

can GPS really reflect the true reflection of the land

liệu GPS có thực sự phản ánh về vùng đất

or is this just a thing made somewhere in the West?

hay nó chỉ là một thứ tạo ra ở phương Tây?

And we then wanted to see whether we can match our

Và chúng tôi muốn biết liệu có thể so sánh

ancestral maps with digital maps made somewhere in the world.

bản đồ cổ với bản đồ kỹ thuật số hay không

And through this,

Và bằng cách đó,

we actually started realizing our dreams,

chúng tôi có thể nhận ra giấc mơ của mình

and we maintained honoring our traditions

và giữ gìn truyền thống dân tộc,

but we were still open to new ideas.

nhưng vẫn sẵn sàng tiếp nhận điều mới.

The second element is that we wanted to have a life,

Thứ hai là chúng tôi muốn có một cuộc sống

a better life where we can benefit through many things.

mà chúng tôi nhận được nhiều thứ tốt hơn.

Most poachers, like my father,

Phần lớn những kẻ săn trộm, như cha tôi,

were people from our own community.

đều là những người địa phương.

They were not people from outside.

Họ không phải là người ngoài.

These were our own people.

Họ là anh em của chúng tôi.

And sometimes, once they were caught,

Nếu họ bị bắt,

they were treated with respect, brought back into the communities

họ nhận được sự tôn trọng, được quay về

and they were made part of the bigger dreams.

và trở thành một phần của giấc mơ lớn.

The best one, like my father -- I'm not campaigning for my father --

Người tốt nhất, như cha tôi, tôi không có ý vận động cho cha đâu

(Laughter)

(tiếng cười)

they were put in charge to stop others from poaching.

họ chịu trách nhiệm ngăn chặn nạn săn trộm

And when this thing started going on,

Và mọi thứ bắt đầu,

we started becoming one community,

chúng tôi dần trở thành một cộng đồng,

renewing our connection to nature.

kết nối chặt chẽ với thiên nhiên.

And that was a very strong thing in Namibia.

Đó là một mối liên kết rất chặt chẽ.

The last element that actually helped develop these things

Và điều cuối cùng là

was the partnerships.

sự hợp sức kinh doanh.

Our government has given legal status over our traditional lands.

Chính phủ đã hợp thức hóa vùng đất này.

The other partners that we have got

Sự hợp sức kinh doanh khác là

is business communities.

cộng đồng doanh nghiệp địa phương.

Business communities helped bring Namibia onto the world map

Doanh nghiệp đã đưa Namibia ra thế giới

and they have also helped make wildlife

và họ cũng giúp thiên nhiên hoang dã

a very valuable land use like any other land uses

trở thành vùng đất đầy tiềm năng

such as agriculture.

chẳng hạn như bằng nông nghiệp.

And most of my conservation colleagues today

Và phần lớn các đồng nghiệp của tôi

that you find in Namibia

tại Namibia

have been trained through the initiative,

đã được đào tạo từ đây,

through the involvement of World Wildlife Fund

từ sự can thiệp của Quỹ hoang dã,

in the most up-to-date conservation practices.

và các biện pháp hiện đại khác.

They have also given funding for two decades

Họ cũng cung cấp vốn trong 20 năm

to this whole program.

để chương trình có thể hoạt động.

And so far, with the support of World Wildlife Fund,

Đến thời điểm này,

we've been able to scale up the very small programs

từ một chương trình nhỏ, WWF đã phát triển

to national programs today.

thành một chương trìn quốc gia.

Namibia ... or Sesfontein

Namibia...hay Sesfontein

was no more an isolated village somewhere,

không còn là một nơi bị cô lập nữa,

hidden away in Namibia.

không còn là nơi hẻo lánh ở Namibia.

With these assets we are now part of the global village.

Chúng tôi là một ngôi làng toàn cầu,

Thirty years have passed

30 năm đã trôi qua

since my father's first job as a community game guard.

từ khi cha tôi bắt đầu công việc này.Không

It's very unfortunate that he passed away and he cannot see the success

may là ông đã mất khi chưa nhìn thấy

as I and my children see it today.

thành quả ngày hôm nay

When I finished school in 1995,

Tôi hoàn thành chương trình học năm 1995,

there were only 20 lions in the entire Northwest -- in our area.

chỉ có 20 con sư tử trong vùng này.

But today, there are more than 130 lions.

Nhưng hôm nay, có đến hơn 130 cá thể .

(Applause)

(tiếng vỗ tay)

So please, if you go to Namibia,

Vậy nên, nếu bạn đến Namibia,

make sure that you stay in the tents.

hãy đảm bảo rằng bạn ở trong lều,

Don't walk out at night!

và đừng đi ra ngoài vào buổi đêm

(Laughter)

(tiếng cười)

The black rhino -- they were almost extinct in 1982.

Tê giác đen,gần như tuyệt chủng năm 1982

But today, Kunene has the largest concentration of black rhino --

Kunene ngày nay có số lượng tê giác đen

free-roaming black rhinos -- in the world.

lớn nhất trên thế giới

This is outside the protected area.

Thậm chí, đây không phải vùng bảo tồn.

(Applause)

(tiếng vỗ tay)

The leopard -- they are now in big numbers

Báo đen ngày nay có số lượng rất lớn

but they are now far away from our village,

nhưng được tập trung ở một khu vực rất xa

because the natural plain has multiplied,

vì số lượng động vật tăng cao

like zebras, springboks and everything.

như ngựa vằn, linh dương...

They stay very much far away

Chúng sống ở rất xa

because this other thing has multiplied

vì nhiều loài khác đã gia tăng số lượng

from less than a thousand to tens of thousands of animals.

từ ít hơn 1 ngàn đến 10 000 cá thể.

What started as very small,

Từ một xuất phát điểm nhỏ,

community rangers getting community involved,

một cộng đồng bắt đầu hình thành,

has now grown into something that we call conservancies.

và trở thành một ủy ban bảo vệ.

Conservancies are legally instituted institutions

Ủy ban này là một cơ quan hợp pháp,

by the government,

điều hành bởi chính phủ,

and these are run by the communities themselves, for their benefit.

quản lý bởi cộng đồng dân sinh.

Today, we have got 60 conservancies

Ngày hôm nay, chúng tôi có 60 ủy ban

that manage and protect over 13 million hectares

điều hành và bảo vệ hơn 13 triệu héc ta

of land in Namibia.

đất đai tại Namibia

We have already reshaped conservation in the entire country.

Chúng tôi đang dần tái tạo lại đất nước

Nowhere else in the world

Nơi nào trên thế giới này,

has community-adopted conservation at this scale.

có một cộng đồng như thế?

(Applause)

(tiếng vỗ tay)

In 2008, conservancy generated 5.7 million dollars.

Năm 2008, công tác bảo tồn đem về 5.7 triệu đô.

This is our new economy --

Đó là ngành kinh tế mới của chúng tôi

an economy based on the respect of our natural resources.

dựa trên sự tôn trọng thiên nhiên

And we are able to use this money for many things:

Chúng tôi có thể sử dụng vốn để

Very importantly, we put it in education.

đổi mới giáo dục.

Secondly, we put it for infrastructure. Food.

Thứ hai là cơ sở hạ tầng, lương thực.

Very important as well -- we invest this money in AIDS and HIV education.

Và đầu tư vào tuyên truyền HIV&AIDS

You know that Africa is being affected by these viruses.

Châu Phi bị ảnh hưởng lớn bởi virus này

And this is the good news from Africa

và tin tốt là

that we have to shout from the rooftops.

chúng tôi đã vượt qua.

(Applause)

(vỗ tay)

And now, what the world really needs

Và bây giờ, điều thế giới thật sự cần

is for you to help me and our partners

là các bạn giúp tôi và các cộng sự

take some of what we have learned in Namibia

đưa những gì đã học ở Namibia

to other places with similar problems:

đến những nơi đang gặp vấn đề tương tự:

places like Mongolia,

những nơi như Mongolia

or even in your own backyards,

hay thậm chí ngay sân sau nhà bạn,

the Northern Great Plains,

phía bắc Great Plains,

where buffalo and other animals have suffered

nơi động vật đang chịu nhiều tổn thất

and many communities are in decline.

và nhiều cộng đồng đang bị suy tàn.

I like that one:

Tôi thích thế này:

Namibia serving as a model to Africa,

Namibia đóng vai trò làm mẫu cho châu Phi

and Africa serving as a model to the United States.

và châu Phi cũng sẽ làm mẫu cho nước Mỹ

(Applause)

(vỗ tay)

We were successful in Namibia

Chúng tôi đã thành công ở Namibia

because we dreamed of a future

vì chúng tôi đã mơ đến một tương lai

that was much more than just a healthy wildlife.

lớn hơn một thế giới hoang dã lành mạnh.

We knew conservation would fail

Chúng tôi biết việc bảo tồn sẽ thất bại

if it doesn't work to improve the lives of the local communities.

nếu nó không giúp cải thiện cuộc sống của cộng đồng địa phương.

So, come and talk to me about Namibia,

Vì thế, hãy nói chuyện với tôi về Namibia

and better yet, come to Namibia

và tốt hơn hết, hãy đến Namibia

and see for yourself how we have done it.

tận mắt xem chúng tôi đã thực hiện ra sao.

And please, do visit our website

Và xin ghé thăm trang web của chúng tôi

to learn more and see how you can help CBNRM

để học nhiều hơn và xem mình có thể giúp gì cho CBNRM

in Africa and across the world.

ở châu Phi và trên toàn thế giới.

Thank you very much.

Cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)