Susan Blackmore: Memes and "temes"

Translator: Amy Nguyen Reviewer: Hoàng Trâm Anh Nguyễn

Tiến hóa văn hóa là một đứa trẻ nguy hiểm

với bất kỳ giống loài nào thả lỏng nó trên hành tinh của chúng

Cultural evolution is a dangerous child

Trước khi bạn nhận ra có chuyện gì, đứa trẻ mới là sơ sinh,

for any species to let loose on its planet.

lớn lên và tàn phá, và mọi thứ đã quá muộn để đặt lại vị trí cũ.

By the time you realize what's happening, the child is a toddler,

Con người là giống loài từ chiếc hộp Pandora trên Trái Đất.

up and causing havoc, and it's too late to put it back.

Chính chúng ta đã để bộ sao chép thứ hai ra khỏi hộp

We humans are Earth's Pandoran species.

và không thể nhét chúng lại được.

We're the ones who let the second replicator out of its box,

Chúng ta đang chứng kiến những hậu quả xung quanh mình.

Bây giờ, tôi muốn đưa ra một quan điểm

and we can't push it back in.

We're seeing the consequences all around us.

từ việc đề cao thuyết tiến hóa văn hóa

và nó mang đến một hướng suy nghĩ mới

Now that, I suggest, is the view that

không chỉ những gì diễn ra ở hành tinh này

comes out of taking memetics seriously.

mà những điều có thể đang diễn ra đâu đó trong vũ trụ.

And it gives us a new way of thinking about

Vậy nên trước hết, tôi muốn nói về thuyết tiến hóa văn hóa

not only what's going on on our planet,

và học thuyết về Memes,

but what might be going on elsewhere in the cosmos.

Thứ hai, làm thế nào điều này có thể lý giải câu hỏi: Ai ở ngoài kia?

So first of all, I'd like to say something about memetics

and the theory of memes,

Nếu như thật sự có ai đó

and secondly, how this might answer questions about who's out there,

Vậy, thuyết tiến hóa văn hóa

Thuyết tiến hóa văn hóa được thành lập trên cơ sở phổ thuyết Darwin.

if indeed anyone is.

So, memetics:

Darwin đã có ý tưởng tuyệt vời này.

memetics is founded on the principle of Universal Darwinism.

Quả thực, một số người nói

Đó là ý tưởng tuyệt nhất một người có thể có.

Darwin had this amazing idea.

Suy nghĩ đó không phải rất tuyệt sao, rằng có tồn tại

Indeed, some people say

it's the best idea anybody ever had.

một ý tưởng tuyệt nhất có thể có?

Isn't that a wonderful thought, that there could be such a thing

Các bạn có nghĩ là có thể không?

"Không!"

(Tiếng cười)

Ai đó đã nói không, rất to, từ phía đó.

as a best idea anybody ever had?

Tôi thì nói có, và nếu có, tôi xin dành giải thưởng cho Darwin.

Do you think there could?

Audience: No.

(Laughter)

Susan Blackmore: Someone says no, very loudly, from over there.

Tại sao?

Bởi vì ý tưởng đó rất đơn giản,

Well, I say yes, and if there is, I give the prize to Darwin.

nhưng lại lý giải toàn bộ kiểu mẫu kiến tạo trên thế gian.

Why?

Because the idea was so simple,

Tôi không chỉ nói đến kiến tạo sinh học,

and yet it explains all design in the universe.

còn tất cả thuộc về con người ta nghĩ đến.

Tất cả đều là cùng một việc diễn ra

Darwin đã nói gì?

I would say not just biological design,

Tôi biết bạn biết ý tưởng đó, chọn lọc tự nhiên,

but all of the design that we think of as human design.

It's all just the same thing happening.

nhưng tôi xin diễn giải lại cuốn "Nguồn gốc giống loài", 1859

What did Darwin say?

I know you know the idea, natural selection,

trong một vài câu.

but let me just paraphrase "The Origin of Species," 1859,

Điều Darwin nói là như thế này:

Nếu như bạn có các giống loài khác biệt, và điều đó không còn nghi ngờ gì

in a few sentences.

What Darwin said was something like this:

Tôi đã đến Galapagos, và tôi đã đo đạc kích thước mỏ chim

if you have creatures that vary, and that can't be doubted --

và kích thước vỏ rùa, vân vân, và vân vân

và tiếp 100 trang sau.

I've been to the Galapagos, and I've measured the size of the beaks

(Tiếng cười)

Và nếu như có một cuộc tranh giành sự sống

and the size of the turtle shells and so on, and so on.

And 100 pages later.

đến mức gần như toàn bộ sinh vật đều chết

(Laughter)

And if there is a struggle for life,

Không còn nghi ngờ gì nữa, tôi đã đọc Malthus

và tính toán phải mất bao lâu để loài voi

such that nearly all of these creatures die --

bao phủ toàn bộ thế giới nếu chúng sinh đẻ không giới hạn, vv.

and this can't be doubted, I've read Malthus

Và tiếp 100 trang sau.

and I've calculated how long it would take for elephants

to cover the whole world if they bred unrestricted, and so on and so on.

Và nếu số ít ỏi còn sống sót truyền lại cho thế hệ sau

And another 100 pages later.

bất kể thứ gì đã giúp chúng sống sót,

And if the very few that survive pass onto their offspring

thì thế hệ sau này phải thích ứng tốt hơn

với hoàn cảnh mà tất cả chuyện này đã xảy ra

whatever it was that helped them survive,

so với cha mẹ của chúng.

then those offspring must be better adapted

Các bạn đã thấy chưa?

to the circumstances in which all this happened

Nếu, nếu, nếu, thì.

than their parents were.

Ông không có khái niệm gì về thuật toán,

nhưng đó là những điều ông đã miêu tả trong cuốn sách,

You see the idea?

If, if, if, then.

và là thuật toán tiến hóa mà chúng ta biết ngày nay.

He had no concept of the idea of an algorithm,

but that's what he described in that book,

Nguyên lý là, bạn chỉ cần ba thứ này---

and this is what we now know as the evolutionary algorithm.

Biến thể, chọn lọc và di truyền.

The principle is you just need those three things --

và theo như Dan Dennett nói, nếu bạn có những thứ này

variation, selection and heredity.

thì bạn bắt buộc phải tiến hóa.

And as Dan Dennett puts it, if you have those,

Hoặc kiến tạo để thoát khỏi hỗn mang, trong sự vô thức

then you must get evolution.

Trên trang này có một từ tôi rất thích.

Or design out of chaos, without the aid of mind.

Các bạn nghĩ từ đó là gì?

Khán giả: Hỗn mang?

Hỗn mang? Không. Ý thức? Không.

There's one word I love on that slide.

Khán giả: Không có.

What do you think my favorite word is?

Không, không phải "không có"

Audience: Chaos.

(Tiếng cười)

SB: Chaos? No. What? Mind? No.

Các bạn thử theo thứ tự à, hmm?

Khán giả: Bắt buộc

Bắt buộc, chính nó. Bắt buộc, bắt buộc

Audience: Without.

SB: No, not without.

(Laughter)

You try them all in order: Mmm...?

Đó là lý do điều này thật đáng kinh ngạc

Audience: Must.

SB: Must, at must. Must, must.

Không cần nhà kiến tạo,

hay kế hoạch, tầm nhìn, hay bất cứ cái gì.

This is what makes it so amazing.

Nếu có thứ gì đó bị sao chép với biến thể

You don't need a designer,

và nó được chọn, thì bạn buộc phải có sự kiến tạo từ hư không.

or a plan, or foresight, or anything else.

If there's something that is copied with variation

Bạn không thể ngăn cản nó được.

and it's selected, then you must get design appearing out of nowhere.

Bắt buộc là từ yêu thích đó của tôi.

You can't stop it.

Vậy, điều này thì liên quan gì đến Memes?

Must is my favorite word there.

Nguyên lý này áp dụng với tất cả mọi thứ

Now, what's this to do with memes?

mà bị sao chép với biến thể và chọn lọc

Well, the principle here applies to anything

Chúng ta quá quen với lối suy nghĩ theo ngôn ngữ sinh học

Ta nghĩ về gien theo cách này.

Darwin thì không, tất nhiên, ông không biết về gien

that is copied with variation and selection.

We're so used to thinking in terms of biology,

Ông nói chủ yếu về động vật và cây cối,

we think about genes this way.

nhưng về cả những ngôn ngữ phát triển và bị tuyệt chủng.

Darwin didn't, of course; he didn't know about genes.

Nhưng nguyên lý của phổ thuyết Darwin

He talked mostly about animals and plants,

là bất cứ thông tin nào bị biến thể và chọn lọc

but also about languages evolving and becoming extinct.

sẽ sản sinh ra sự kiến tạo.

But the principle of Universal Darwinism

Và đây là điều Richard Dawkins bàn tới

is that any information that is varied and selected

trong cuốn sách bán chạy nhất năm 1976 của mình: "Gien ích kỷ"

will produce design.

Thông tin bị sao chép, ông gọi là cơ chế sao chép

And this is what Richard Dawkins was on about

in his 1976 bestseller, "The Selfish Gene."

Nó chỉ sao chép ích kỷ.

Không có nghĩa là nó nằm lỳ trong tế bào theo kiểu: "Tôi muốn được sao chép"

The information that is copied, he called the replicator.

Mà là, nó sẽ sao chép nếu có thể,

It selfishly copies.

bất kể hậu quả ra sao.

Not meaning it kind of sits around inside cells going, "I want to get copied."

Nó không quan tâm đến hậu quả bởi vì nó không thể,

But that it will get copied if it can,

bởi vì nó chỉ là thông tin bị sao chép.

regardless of the consequences.

Và ông muốn thoát khỏi

It doesn't care about the consequences because it can't,

cách mọi người luôn luôn suy nghĩ về gien

because it's just information being copied.

nên ông nói: "Có cơ chế sao chép nào khác trên hành tinh không?"

And he wanted to get away

A, có, có đó.

from everybody thinking all the time about genes,

Hãy nhìn quanh bạn. Ở đây cũng được, trong phòng này.

and so he said, "Is there another replicator out there on the planet?"

Xung quanh ta, vẫn trôi dạt một cách vụng về

Ah, yes, there is.

trong cái nôi nguyên thủy của văn hóa, là một cơ chế khác

Look around you -- here will do, in this room.

Thông tin mà chúng ta sao chép từ người này sang người khác, bằng việc bắt chước

All around us, still clumsily drifting about

in its primeval soup of culture, is another replicator.

bằng ngôn ngữ, cách nói chuyện và kể chuyện

Information that we copy from person to person, by imitation,

bằng việc mặc quần áo, bằng cách làm việc.

Đây là thông tin sao chép với biến thể và chọn lọc

by language, by talking, by telling stories,

by wearing clothes, by doing things.

Đây là quá trình kiến tạo đang diễn ra.

This is information copied with variation and selection.

Ông muốn đặt tên cho cơ chế sao chép mới này

Nên ông lấy từ Hy Lạp "Mimeme", có nghĩa là thứ được bắt chước

This is design process going on.

He wanted a name for the new replicator.

Hãy nhớ lấy, đó là định nghĩa căn bản:

So, he took the Greek word "mimeme," which means that which is imitated.

"thứ được bắt chước"

Và được lược gọn thành Meme, chỉ bởi vì nghe nó hay hơn

Remember that, that's the core definition:

và tạo ra một Meme hay, một Meme có sức lan tỏa hiệu quả

that which is imitated.

Vậy đó là cách ý tưởng này nảy sinh.

And abbreviated it to meme, just because it sounds good

and made a good meme, an effective spreading meme.

Điều quan trọng là phải ghi nhớ định nghĩa này.

So that's how the idea came about.

Toàn bộ khoa học về thuyết tiến hóa văn hóa nhiều phần đã bị sai lệch

It's important to stick with that definition.

nhiều phần bị hiểu sai, nhiều phần bị e sợ

The whole science of memetics is much maligned,

Nhưng rất nhiều vấn đề trong số đó có thể được ngăn ngừa

bằng cách ghi nhớ định nghĩa này.

much misunderstood, much feared.

Một Meme không tương đương với một ý tưởng

But a lot of these problems can be avoided

Nó không phải là một ý tưởng. Nó không tương đương với bất cứ thứ gì, quả thật vậy

Ghi nhớ định nghĩa này.

by remembering the definition.

Đó là thứ được bắt chước

A meme is not equivalent to an idea.

hoặc thông tin được sao chép từ người này sang người khác

It's not an idea. It's not equivalent to anything else, really.

Stick with the definition.

Hãy xem một số Memes.

It's that which is imitated,

Vâng, mời ngài, người có đeo kính quanh cổ

or information which is copied from person to person.

theo cách quyến rũ khác lạ đó ạ

Tôi tự hỏi ngài tự phát minh ra ý tưởng đó

So, let's see some memes.

Well, you sir, you've got those glasses hung around your neck

hay là sao chép nó từ người khác?

Nếu ngài sao chép từ người khác, thì đó là một Meme.

in that particularly fetching way.

I wonder whether you invented that idea for yourself,

Và còn, à, tôi không thấy có Memes nào thú vị cả

or copied it from someone else?

Được rồi các bạn, ai có những Memes thú vị cho tôi nào?

If you copied it from someone else, it's a meme.

À, được, đôi khuyên tai của bạn,

And what about, oh, I can't see any interesting memes here.

Tôi không cho là bạn đã phát minh ý tưởng về khuyên tai

All right everyone, who's got some interesting memes for me?

Bạn có thể đã đi chơi và mua nó.

Oh, well, your earrings,

Ở cửa hàng còn có rất nhiều nữa.

Đó là một thứ được truyền từ người này sang người khác

I don't suppose you invented the idea of earrings.

You probably went out and bought them.

Tất cả câu chuyện chúng ta đang kể, phải, tất nhiên,

There are plenty more in the shops.

TED là một hội chợ Memes tuyệt vời, các tập hợp của Memes

That's something that's passed on from person to person.

All the stories that we're telling -- well, of course,

Tuy nhiên, hướng suy nghĩ về Memes,

là nghĩ, tại sao chúng lại lan truyền?

TED is a great meme-fest, masses of memes.

Chúng là thông tin ích kỷ, chúng sẽ đi sao chép, nếu có thể

The way to think about memes, though,

Nhưng một số chúng sẽ được sao chép, bởi vì chúng tốt,

is to think, why do they spread?

They're selfish information, they will get copied, if they can.

hoặc đúng, hoặc hữu dụng, hoặc đẹp đẽ

Một số vẫn được sao chép dù chúng không như thế

But some of them will be copied because they're good,

Một số, rất khó để nói tại sao.

or true, or useful, or beautiful.

Có một Meme đặc biệt lạ lùng mà tôi khá thích.

Some of them will be copied even though they're not.

Và rất vui khi nói rằng, như dự đoán, tôi đã thấy nó khi đến đây

Some, it's quite hard to tell why.

và tôi chắc chắn các bạn cũng đều thấy nó.

There's one particular curious meme which I rather enjoy.

Bạn đến khách sạn quốc tế, sang trọng, đẹp đẽ ở đâu đó

And I'm glad to say, as I expected, I found it when I came here,

và bạn đi vào, cởi bỏ quần áo xuống

and I'm sure all of you found it, too.

Bạn đi vào nhà tắm, và bạn thấy gì?

You go to your nice, posh, international hotel somewhere,

Khán giả:Xà phòng tắm

Xin lỗi?

and you come in and you put down your clothes

Khán giả: Xà phòng

Xà phòng, đúng. Bạn còn thấy gì nữa?

and you go to the bathroom, and what do you see?

Khán giả:

Mmm mmm.

Audience: Bathroom soap.

Bồn rửa mặt, toilet!

SB: Pardon?

Bồn rửa, toilet, đúng, chúng đều là Memes,

Audience: Soap.

SB: Soap, yeah. What else do you see?

nhưng chúng thuộc kiểu hữu dụng, và rồi có một thứ nữa.

Audience: (Inaudible)

SB: Mmm mmm.

(Tiếng cười)

Audience: Sink, toilet!

SB: Sink, toilet, yes, these are all memes, they're all memes,

but they're sort of useful ones, and then there's this one.

Thứ này đang làm gì vậy?

(Tiếng cười)

(Laughter)

Thứ này đã lan truyền đi khắp thế giới

Không ngạc nhiên khi các bạn đều thấy nó

What is this one doing?

khi bước vào phòng tắm ở đây.

(Laughter)

Nhưng tôi đã chụp tấm ảnh này ở một nhà vệ sinh ở sau căn lều tại

This has spread all over the world.

It's not surprising that you all found it

when you arrived in your bathrooms here.

trại sinh thái trong rừng nhiệt đới ở Assam

But I took this photograph in a toilet at the back of a tent

(Tiếng cười)

Ai đã cuộn thứ đó lên trên kia, và tại sao?

in the eco-camp in the jungle in Assam.

(Tiếng cười)

(Laughter)

Một số người không để ý

Who folded that thing up there, and why?

(Tiếng cười)

(Laughter)

Những người khác thì lười biếng và mắc lỗi

Some people get carried away.

(Laughter)

Một số khách sạn lại nhân cơ hội này để đính lên càng nhiều Memes

Other people are just lazy and make mistakes.

với một hình dán nhỏ

(Tiếng cười)

Vậy tất cả điều này là thế nào?

Some hotels exploit the opportunity to put even more memes

Tôi cho rằng nó ở đó để nói với bạn, ai đó

with a little sticker.

Đã dọn chỗ này, và nó rất sạch sẽ

(Laughter)

Và bạn biết đấy, thực ra, tất cả điều nó nói là một người khác

What is this all about?

I suppose it's there to tell you that somebody's

có khả năng đã lan truyền vi khuẩn từ nơi này sang nơi khác

cleaned the place, and it's all lovely.

(Tiếng cười)

And you know, actually, all it tells you is that another person

Vậy nên, hãy nghĩ theo hướng này

has potentially spread germs from place to place.

Tưởng tượng một thế giới tràn ngập các bộ não

Và quá nhiều Memes so với chỗ trú ẩn chúng có thể tìm thấy

(Laughter)

So, think of it this way.

Toàn bộ các Memes này đều cố gắng để được sao chép --

Imagine a world full of brains

and far more memes than can possibly find homes.

Cố gắng, trong dấu ngoặc kép -- tức là,

Đó là cách viết tắt cho, nếu chúng có thể sao chép, chúng sẽ làm

The memes are all trying to get copied --

Chúng đang sử dụng tôi và các bạn như các cỗ máy sao chép và lan truyền cho chúng,

trying, in inverted commas -- i.e.,

that's the shorthand for, if they can get copied, they will.

Và chúng ta là cỗ máy Meme.

They're using you and me as their propagating, copying machinery,

Vậy, tại sao điều này lại quan trọng?

Sao nó lại hữu dụng? Nó nói với ta điều gì?

and we are the meme machines.

Nó mang đến một cái nhìn hoàn toàn mới về căn nguyên loài người

Now, why is this important?

và làm người nghĩa là gì?

Why is this useful, or what does it tell us?

Tất cả các học thuyết chính thống của tiến hóa văn hóa

It gives us a completely new view of human origins

của căn nguyên loài người,

and what it means to be human,

và điều gì khiến chúng ta khác biệt với các loài khác

all conventional theories of cultural evolution,

Các học thuyết khác giải thích bộ não, ngôn ngữ,cách sử dụng công cụ

of the origin of humans,

và tất cả những thứ làm chúng ta khác biệt

and what makes us so different from other species.

đều là dựa trên gien.

All other theories explaining the big brain, and language, and tool use

Ngôn ngữ hẳn đã hữu ích với các gien.

and all these things that make us unique,

are based upon genes.

Sử dụng công cụ hẳn đã hỗ trợ sự sống sót, kết đôi của chúng ta vv.

Language must have been useful for the genes.

Nó sẽ luôn quay lại, như Richard Dawkins đã phê bình

Tool use must have enhanced our survival, mating and so on.

từ rất lâu về trước, nó luôn luôn quay về gien.

Vấn đề chủ chốt của thuyết tiến hóa văn hóa là: "Không, nó không như vậy."

It always comes back, as Richard Dawkins complained

all that long time ago, it always comes back to genes.

Hiện nay có hai cơ chế sao chép trên hành tinh này.

The point of memetics is to say, "Oh no, it doesn't."

Từ thời khắc tổ tiên của chúng ta,

Có lẽ là hai triệu rưỡi năm về trước, khoảng thế,

There are two replicators now on this planet.

bắt đầu bắt chước, thì đã có một quá trình sao chép mới.

From the moment that our ancestors,

Sao chép với sự chọn lọc và biến thể.

perhaps two and a half million years ago or so,

began imitating, there was a new copying process.

Một cơ chế sao chép mới đã được thả lỏng, và nó sẽ không bao giờ---

Copying with variation and selection.

ngay từ lúc đầu, sẽ không bao giờ

A new replicator was let loose, and it could never be --

loài người đã thả lỏng sinh vật mới này,

sẽ có thể chỉ sao chép những thứ đẹp đẽ, hữu ích và chân thật,

right from the start -- it could never be

that human beings who let loose this new creature,

mà không sao chép những thứ khác

Trong khi bộ não của họ có một lợi thế từ khả năng sao chép --

could just copy the useful, beautiful, true things,

nhóm lửa, giữ cho lửa cháy, những kỹ năng săn bắn mới,

and not copy the other things.

While their brains were having an advantage from being able to copy --

những thứ như vậy --

Rõ ràng họ cũng sao chép việc cài lông chim lên mái tóc,

lighting fires, keeping fires going, new techniques of hunting,

mặc những quần áo kỳ lạ, hoặc sơn vẽ mặt,

these kinds of things --

đại loại thế.

Thế nên, bạn có một cuộc đua tay đôi giữa các gien

inevitably they were also copying putting feathers in their hair,

or wearing strange clothes, or painting their faces,

chúng cố gắng tạo cho con người những bộ não nhỏ bé tiết kiệm

or whatever.

So, you get an arms race between the genes

để không lãng phí thời gian sao chép những thứ đó,

which are trying to get the humans to have small economical brains

và bản thân các Memes, như là các âm thanh con người tạo ra và sao chép --

and not waste their time copying all this stuff,

Nói cách khác, thứ hóa ra lại là ngôn ngữ

and the memes themselves, like the sounds that people made and copied --

cạnh tranh để làm bộ não ngày càng to hơn.

Nên, bộ não lớn, trong học thuyết này, được tạo ra bởi Memes.

in other words, what turned out to be language --

competing to get the brains to get bigger and bigger.

Đó là tại sao, trong "Cỗ máy Meme", tôi đã gọi nó là lực đẩy Meme.

So, the big brain, on this theory, is driven by the memes.

Khi các Memes tiến hóa, vì chúng chắc chắn phải thế,

This is why, in "The Meme Machine," I called it memetic drive.

chúng tạo ra một bộ não lớn hơn, có khả năng sao chép tốt hơn

As the memes evolve, as they inevitably must,

những Memes đang tạo ra lực đẩy ấy.

they drive a bigger brain that is better at copying the memes

Đó là vì sao chúng ta rốt cuộc lại có những bộ não dị thường như vậy,

Khiến chúng ta tôn sùng tôn giáo, âm nhạc và nghệ thuật.

that are doing the driving.

This is why we've ended up with such peculiar brains,

Ngôn ngữ là một loại kí sinh mà chúng ta đã thích nghi với nó,

không phải một thứ đã tồn tại từ nguyên thủy trong gien của chúng ta,

that we like religion, and music, and art.

Language is a parasite that we've adapted to,

theo cách nhìn này.

Và giống như hầu hết ký sinh trùng, nó có thể trở nên nguy hiểm,

not something that was there originally for our genes,

nhưng sau đó nó cùng tiến hóa và thích ứng

on this view.

và chúng ta rốt cuộc có mối quan hệ cộng sinh

And like most parasites, it can begin dangerous,

với loại ký sinh mới này.

but then it coevolves and adapts,

Và như vậy, từ góc nhìn của chúng ta,

chúng ta không nhận ra đó là cách nó đã bắt đầu.

and we end up with a symbiotic relationship

Vậy, đây là một quan điểm về bản chất con người.

with this new parasite.

And so, from our perspective,

Tất cả giống loài khác trên hành tinh này chỉ là những cỗ máy gien,

we don't realize that that's how it began.

chúng không bắt chước được như thế, hầu như là không thể.

So, this is a view of what humans are.

Duy có chúng ta là những cỗ máy gien và cả cỗ máy Memes nữa.

All other species on this planet are gene machines only,

they don't imitate at all well, hardly at all.

Các Memes lấy một cỗ máy gien và biến nó thành cỗ máy Meme.

We alone are gene machines and meme machines as well.

Nhưng chưa hết.

Chúng ta giờ có một loại Meme mới.

The memes took a gene machine and turned it into a meme machine.

Tôi đã tự hỏi trong một thời gian dài,

bởi vì tôi đã nghĩ về Memes rất nhiều,

But that's not all.

Có sự khác biệt nào giữa Memes chúng ta sao chép

We have a new kind of memes now.

những từ chúng ta nói với nhau,

I've been wondering for a long time,

các cử chỉ ta sao chép, những thứ về con người

since I've been thinking about memes a lot,

và tất cả các thứ công nghệ xung quanh ta?

is there a difference between the memes that we copy --

the words we speak to each other,

Cho tới giờ, tôi vẫn luôn gọi chung tất cả là Memes,

the gestures we copy, the human things --

nhưng hiện giờ tôi thật sự nghĩ rằng

and all these technological things around us?

I have always, until now, called them all memes,

Chúng ta cần một từ mới cho các Memes công nghệ.

Hãy gọi chúng là techno-memes, hay temes.

but I do honestly think now

Bởi vì các quá trình đang trở nên khác biệt.

we need a new word for technological memes.

Let's call them techno-memes or temes.

Chúng ta đã bắt đầu, có lẽ là 5000 năm trước, với việc viết.

Because the processes are getting different.

Ta để kho lưu trữ Memes ra ngoài trên một tấm bảng đất sét,

We began, perhaps 5,000 years ago, with writing.

We put the storage of memes out there on a clay tablet,

nhưng để đạt được Temes và cỗ máy Temes thật sự,

bạn cần có sự biến thể, chọn lọc và sao chép,

tất cả được thực hiện cách biệt với con người.

but in order to get true temes and true teme machines,

Và chúng ta đang tiến tới đó

you need to get the variation, the selection and the copying,

Chúng ta ở điểm phi thường này, nơi đã gần tới đó

all done outside of humans.

rằng ở đó có các cỗ máy như vậy.

Quả như vậy, trong một thời gian ngắn ở TED,

And we're getting there.

Tôi thấy chúng ta còn tới gần hơn cả trước đó.

We're at this extraordinary point where we're nearly there,

that there are machines like that.

Nên thật ra, bây giờ các Temes đang bắt buộc các bộ não của chúng ta

And indeed, in the short time I've already been at TED,

I see we're even closer than I thought we were before.

trở nên ngày càng giống cỗ máy Temes hơn.

So actually, now the temes are forcing our brains

Những đứa trẻ của chúng ta đang lớn lên rất nhanh, học đọc,

học cách sử dụng máy móc.

to become more like teme machines.

Chúng ta sẽ có mọi kiểu cấy ghép,

Our children are growing up very quickly learning to read,

các loại thuốc bắt buộc chúng ta phải luôn tỉnh táo .

learning to use machinery.

Chúng ta sẽ nghĩ mình đang lựa chọn những thứ đó

We're going to have all kinds of implants,

nhưng các Temes đang khiến chúng ta làm như thế.

drugs that force us to stay awake all the time.

Vậy chúng ta đang ở trên đỉnh điểm

We'll think we're choosing these things,

của việc có một cơ chế sao chép thứ ba trên hành tinh này.

but the temes are making us do it.

Vậy còn những thứ đang diễn ra ngoài kia trong vũ trụ thì sao?

So, we're at this cusp now

of having a third replicator on our planet.

Ngoài kia còn có ai nữa hay không?

Now, what about what else is going on out there in the universe?

Mọi người đã hỏi câu hỏi này trong một thời gian dài.

Chúng ta đã và đang hỏi câu đó tại TED rồi

Is there anyone else out there?

Năm 1961, Frank Drake đã đưa ra phương trình nổi tiếng của mình,

People have been asking this question for a long time.

nhưng tôi cho rằng ông ấy đã tập trung sai chỗ.

We've been asking it here at TED already.

In 1961, Frank Drake made his famous equation,

Phương trình đó đã rất hữu ích.

Ông ấy muốn ước tính N,

số lượng các nền văn minh mà ta có thể liên lạc ngoài kia trong dải ngân hà,

but I think he concentrated on the wrong things.

It's been very productive, that equation.

He wanted to estimate N,

và ông ấy thêm vào tỷ lệ hình thành các ngôi sao,

the number of communicative civilizations out there in our galaxy,

xác suất của các hành tinh, nhưng chủ chốt là trí thông minh.

and he included in there the rate of star formation,

Tôi nghĩ đó là hướng suy nghĩ sai lệch.

the rate of planets, but crucially, intelligence.

Trí tuệ xuất hiện ở mọi nơi, trong mọi lớp vỏ bọc.

I think that's the wrong way to think about it.

Trí tuệ loài người chỉ là một trong số đó.

Song thứ thật sự quan trọng là các cơ chế sao chép bạn có

Intelligence appears all over the place, in all kinds of guises.

và mức độ của các cơ chế đó, cái sau lại thu nạp từ cái trước.

Human intelligence is only one kind of a thing.

But what's really important is the replicators you have

Nên, tôi đề nghị rằng chúng ta không nghĩ về trí tuệ,

and the levels of replicators, one feeding on the one before.

hãy nghĩ đến cơ chế sao chép.

So, I would suggest that we don't think intelligence,

Và dựa vào đó, tôi đề đạt một công thức khác.

Một công thức rất đơn giản.

we think replicators.

N, giữ nguyên,

And on that basis, I've suggested a different kind of equation.

số lượng các nền văn minh có thể liên lạc ở ngoài kia

A very simple equation.

mà chúng ta có thể mong đợi trong ngân hà.

N, the same thing,

Hãy bắt đầu với số lượng các hành tinh trong ngân hà đó.

the number of communicative civilizations out there

Phần trong số đó mà nhận được cơ chế sao chép đầu tiên.

[that] we might expect in our galaxy.

Just start with the number of planets there are in our galaxy.

Phần trong số đó nhận được cơ chế sao chép thứ hai.

The fraction of those which get a first replicator.

Một phần nhận được cơ chế sao chép thứ ba.

The fraction of those that get the second replicator.

Bởi vì chỉ có cơ chế sao chép thứ ba sẽ tiếp cận --

gửi thông tin, gửi thăm dò, ra ngoài đó,

The fraction of those that get the third replicator.

và liên lạc với bất cứ nơi đâu khác.

Because it's only the third replicator that's going to reach out --

Vậy, nếu chúng ta chấp nhận công thức đó,

sending information, sending probes, getting out there,

tại sao chúng ta chưa từng nghe thấy gì từ bất kỳ ai ngoài đó?

and communicating with anywhere else.

OK, so if we take that equation,

Bởi vì mỗi một bước đi đều nguy hiểm.

why haven't we heard from anybody out there?

Tạo ra một cơ chế sao chép mới là nguy hiểm.

Because every step is dangerous.

Bạn có thể vượt qua, chúng ta đã từng vượt qua,

nhưng điều đó nguy hiểm.

Getting a new replicator is dangerous.

Đi bước đầu tiên, ngay khi sự sống xuất hiện trên trái đất này.

You can pull through, we have pulled through,

chúng ta có thể theo quan điểm Gaia.

but it's dangerous.

Tôi rất thích Peter Ward nói chuyện hôm qua: Không phải lúc nào cũng là Gaia

Take the first step, as soon as life appeared on this earth.

Thực ra, các thể sống tạo ra các thứ mà tự giết chúng.

We may take the Gaian view.

I loved Peter Ward's talk yesterday -- it's not Gaian all the time.

Vâng, chúng ta đã vượt qua trên hành tinh này.

Nhưng rồi, một thời gian dài sau đó, hàng triệu năm sau,

Actually, life forms produce things that kill themselves.

chúng ta có được cơ chế sao chép thứ hai, các Memes.

Well, we did pull through on this planet.

Đó là điều nguy hiểm đấy.

But then, a long time later, billions of years later,

Hãy nghĩ tới bộ não lớn.

we got the second replicator, the memes.

Ở đây chúng ta có bao nhiêu bà mẹ vậy?

That was dangerous, all right.

Các bạn biết tất cả về bộ não lớn rồi.

Think of the big brain.

Sinh ra chúng là một điều nguy hiểm.

How many mothers do we have here?

và cả đau đớn nữa.

(Tiếng cười)

You know all about big brains.

Con mèo của tôi sinh ra bốn chú mèo con lúc nào cũng kêu gừ gừ.

They are dangerous to give birth to,

are agonizing to give birth to.

À, mm -- có hơi khác một chút

(Tiếng cười)

(Laughter)

Nhưng điều đó không chỉ đau đớn, mà nó giết rất nhiều em bé,

My cat gave birth to four kittens, purring all the time.

Ah, mm -- slightly different.

giết rất nhiều các bà mẹ,

(Laughter)

và nó rất tốn kém để sản xuất.

But not only is it painful, it kills lots of babies,

Các gien bị buộc phải sản xuất ra lượng myelin này

it kills lots of mothers,

tất cả chất béo để myelin hóa bộ não.

Các bạn có biết, ngồi đây,

and it's very expensive to produce.

có thể bộ não đang sử dụng 20% năng lượng của cơ thể

The genes are forced into producing all this myelin,

all the fat to myelinate the brain.

cho 2% trọng lượng cơ thể?

Do you know, sitting here,

Nó thật sự là một bộ phận rất tốn kém để vận hành.

your brain is using about 20 percent of your body's energy output

Tại sao? Vì nó đang sản xuất các Memes.

for two percent of your body weight?

Vậy, nó đã có thể giết hết chúng ta. Nó có thể giết hết,

It's a really expensive organ to run.

và có thể nó đã suýt làm vậy, song bạn thấy đấy, ta không biết

Why? Because it's producing the memes.

Now, it could have killed us off. It could have killed us off,

Nhưng có thể nó đã suýt làm vậy.

Liệu nó đã thử trước đó chưa?

Những loài vật khác thì sao?

and maybe it nearly did, but you see, we don't know.

Louise Leakey đã nói vào hôm qua

But maybe it nearly did.

làm thế nào chúng ta trở thành loài duy nhất còn lại của chi này.

Has it been tried before?

What about all those other species?

Điều gì đã xảy ra với các loài khác?

Louise Leakey talked yesterday

Phải chăng thí nghiệm bắt chước này,

about how we're the only one in this branch left.

thí nghiệm thuộc cơ chế thứ hai

nguy hiểm tới mức đủ để giết hết mọi người?

What happened to the others?

Could it be that this experiment in imitation,

Vâng, chúng ta đã vượt qua, và đã thích nghi.

this experiment in a second replicator,

is dangerous enough to kill people off?

Nhưng chúng ta đang tiến tới, như tôi mới diễn tả

chúng ta đang tiến tới thời điểm của cơ chế sao chép thứ ba.

Well, we did pull through, and we adapted.

Và điều này thậm chí còn nguy hiểm hơn --

But now, we're hitting, as I've just described,

vâng, lại là sự nguy hiểm.

we're hitting the third replicator point.

Tại sao? Bởi vì các Temes là các cơ chế sao chép ích kỷ.

And this is even more dangerous --

và chúng chẳng quan tâm đến ta, đến hành tinh của ta, hay bất cứ thứ gì

well, it's dangerous again.

Why? Because the temes are selfish replicators

Chúng chỉ là thông tin thôi, sao chúng phải làm thế chứ?

and they don't care about us, or our planet, or anything else.

Chúng đang lợi dụng chúng ta để hút hết tài nguyên của hành tinh này

They're just information, why would they?

để sản xuất nhiều máy tính hơn,

và thêm nhiều những thứ tuyệt vời chúng ta đang nghe tại đây trong TED.

They are using us to suck up the planet's resources

Đừng nghĩ, "À, chúng ta tạo ra Internet cho lợi ích của chính ta."

to produce more computers,

and more of all these amazing things we're hearing about here at TED.

Nó trông có vẻ như vậy với ta thôi.

Nghĩ xem, các Temes lan truyền bởi vì chúng buộc phải thế.

Don't think, "Oh, we created the Internet for our own benefit."

Chúng ta là những cỗ máy cũ kỹ.

That's how it seems to us.

Vậy, chúng ta sẽ vượt qua được chứ?

Think, temes spreading because they must.

Chuyện gì sẽ xảy ra?

Vượt qua có nghĩa là gì?

We are the old machines.

Vâng, đại loại là có hai cách để vượt qua.

Now, are we going to pull through?

What's going to happen?

Một là những gì đang hiển nhiên diễn ra xung quanh ta,

What does it mean to pull through?

là các Temes biến chúng ta thành những cỗ máy Temes,

Well, there are kind of two ways of pulling through.

One that is obviously happening all around us now,

với các thứ cấy ghép này với các loại thuốc

is that the temes turn us into teme machines,

với việc ta hòa nhập với công nghệ.

Và tại sao chúng lại làm vậy?

with these implants, with the drugs,

Bởi vì chúng ta tự tái tạo mình.

with us merging with the technology.

Chúng ta sinh ra các em bé.

Chúng ta tạo ra những người mới, nên rất tiện để đeo trên lưng ta,

And why would they do that?

Because we are self-replicating.

We have babies.

bởi chúng ta vẫn chưa tới giai đoạn khác trên hành tinh này

We make new ones, and so it's convenient to piggyback on us,

nơi mà lựa chọn kia trở thành khả thi.

Mặc dù nó đã tới gần hơn, tôi đã nghe được sáng nay,

because we're not yet at the stage on this planet

Nó gần hơn so với tôi đã nghĩ.

Nơi mà các cỗ máy Temes sẽ tự tái tạo chúng.

where the other option is viable.

Although it's closer, I heard this morning,

Bằng cách đó, sẽ chẳng sao cả nếu khí hậu hành tinh

it's closer than I thought it was.

Where the teme machines themselves will replicate themselves.

hoàn toàn mất ổn định,

và loài người không thể sống ở đây được nữa

That way, it wouldn't matter if the planet's climate

Bởi vì các cỗ máy Temes, chúng sẽ không cần

chúng không yếu ớt, ướt sũng, thở bằng oxy,

was utterly destabilized,

hay là sinh vật cần sưởi ấm.

and it was no longer possible for humans to live here.

Because those teme machines, they wouldn't need --

Chúng có thể sống tiếp mà không cần chúng ta

they're not squishy, wet, oxygen-breathing,

Vậy, đó là hai khả năng.

warmth-requiring creatures.

Khả năng thứ hai, tôi không nghĩ chúng ta tới gần như vậy.

They could carry on without us.

So, those are the two possibilities.

Nó đang đến, nhưng ta vẫn chưa tới đó.

Khả năng đầu, nó cũng đang tới.

The second, I don't think we're that close.

Nhưng những thiệt hại đã xảy ra

It's coming, but we're not there yet.

với hành tinh này đang cho ta thấy thời điểm thứ ba nguy hiểm ra sao,

The first, it's coming too.

But the damage that is already being done

thời điểm nguy hiểm thứ ba, khi tạo ra cơ chế sao chép thứ ba đó.

to the planet is showing us how dangerous the third point is,

Và liệu chúng ta sẽ vượt qua được thời điểm nguy hiểm thứ ba này,

that third danger point, getting a third replicator.

giống như với thời điểm thứ hai và đầu tiên không?

Có lẽ chúng ta sẽ làm được, hoặc có lẽ không.

And will we get through this third danger point,

like we got through the second and like we got through the first?

Tôi không biết nữa.

Maybe we will, maybe we won't.

I have no idea.

(Tiếng vỗ tay)

(Applause)

Chris Anderson: Đó là một bài nói chuyện tuyệt vời

SB: Cám ơn. Tôi tự thấy sợ mình luôn.

CA: (tiếng cười)

Chris Anderson: That was an incredible talk.

SB: Thank you. I scared myself.

CA: (Laughter)