No one should die because they live too far from a doctor | Raj Panjabi

Translator: Thuy Nguyen Reviewer: LE VAN TIEN DUNG

I want to share with you something my father taught me:

Tôi muốn chia sẻ với các bạn một điều cha tôi đã dạy cho tôi:

no condition is permanent.

Không tình trạng nào là mãi mãi.

It's a lesson he shared with me again and again,

Đó là một bài học ông chia sẻ với tôi lần này đến lần khác,

and I learned it to be true the hard way.

và tôi đã nhận thấy là nó đúng theo cách khắc nghiệt nhất.

Here I am in my fourth-grade class.

Đây là tôi hồi học lớp bốn.

This is my yearbook picture taken in my class in school

Đây là bức ảnh kỉ yếu của tôi được chụp tại lớp ở trường học

in Monrovia, Liberia.

tại Monrovia, Liberia.

My parents migrated from India to West Africa in the 1970s,

Cha mẹ tôi di cư từ Ấn Độ sang Nam Phi vào những năm 1970,

and I had the privilege of growing up there.

Và tôi đã có may mắn được lớn lên ở đây.

I was nine years old,

Khi tôi được 9 tuổi,

I loved kicking around a soccer ball,

Tôi yêu thích đá bóng,

and I was a total math and science geek.

và tôi đã từng là một kẻ nghiện toán và khoa học.

I was living the kind of life that, really, any child would dream of.

Tôi đã sống một cuộc sống mà thật sự bất kì đứa trẻ nào cũng mơ ước.

But no condition is permanent.

Nhưng không tình trạng nào là mãi mãi.

On Christmas Eve in 1989,

Vào tối Giáng Sinh năm 1989,

civil war erupted in Liberia.

nội chiến nổ ra ở Liberia.

The war started in the rural countryside,

Cuộc chiến bắt đầu ở vùng nông thôn,

and within months, rebel armies had marched towards our hometown.

và trong vòng vài tháng, lực lượng nổi dậy đã hành quân đến thành phố quê tôi.

My school shut down,

Trường học của tôi đóng cửa,

and when the rebel armies captured the only international airport,

và khi cánh quân nổi dậy chiếm sân bay quốc tế duy nhất,

people started panicking and fleeing.

mọi người bắt đầu hoảng loạn và di tản.

My mom came knocking one morning and said, "Raj, pack your things --

Vào một buổi sáng. mẹ tôi gõ cửa và nói: "Raj, hãy đóng hành lí của con,

we have to go."

chúng ta phải rời đi."

We were rushed to the center of town,

Chúng tôi hối hả chạy đến trung tâm thành phố,

and there on a tarmac, we were split into two lines.

và ở đó, trên đường băng, chúng tôi bị chia ra làm hai hàng.

I stood with my family in one line,

Tôi đứng với gia đình mình ở một hàng,

and we were stuffed into the cargo hatch

và tôi bị nhồi nhét vào một hầm chứa hàng hoá

of a rescue plane.

của một chiếc máy bay cứu hộ.

And there on a bench, I was sitting with my heart racing.

Và ở trên băng ghế, tôi ngồi đó tim cứ đập thình thịch.

As I looked out the open hatch,

Khi tôi nhìn ra ngoài hầm lúc nó mở,

I saw hundreds of Liberians in another line,

Tôi thấy hàng trăm người Liberia trong một hàng khác,

children strapped to their backs.

trẻ em được đeo bằng dây trên lưng.

When they tried to jump in with us,

Khi họ cố gắng nhảy vào với chúng tôi,

I watched soldiers restrain them.

tôi thấy các quân lính cản họ lại.

They were not allowed to flee.

Họ không được phép di tản.

We were the lucky ones.

Chúng tôi là những người may mắn.

We lost what we had,

Chúng tôi đã mất những gì chúng tôi có,

but we resettled in America,

nhưng chúng tôi đã tái định cư tại Mỹ,

and as immigrants, we benefitted from the community of supporters

như những người nhập cư, chúng tôi nhận lợi ích từ cộng đồng các nhà hỗ trợ

that rallied around us.

tập hợp lại quanh chúng tôi

They took my family into their home,

Họ đưa chúng tôi vào ở nhà của họ,

they mentored me.

họ chỉ dạy cho tôi.

And they helped my dad start a clothing shop.

Và họ giúp cha tôi mở một cửa hiệu quần áo.

Tôi hay thăm cha tôi vào cuối tuần khi còn là thiếu niên

I'd visit my father on weekends as a teenager

to help him sell sneakers and jeans.

để giúp ông bán giày thể thao và quần jeans.

And every time business would get bad,

Và mỗi khi việc kinh doanh trở nên tồi tệ,

he'd remind me of that mantra:

ông sẽ nhắc tôi về câu thần chú:

no condition is permanent.

Không tình trạng nào là mãi mãi.

That mantra and my parents' persistence and that community of supporters

Câu thần chú đó, sự kiên trì của ông bà và cộng đồng những người giúp đỡ

made it possible for me to go through college

đã giúp tôi hoàn thành bậc cao đẳng

and eventually to medical school.

và cuối cùng là vào được trường y.

I'd once had my hopes crushed in a war,

Tôi từng có những hy vọng mà bị dập tắt trong chiến tranh,

but because of them,

nhưng cũng vì chúng,

I had a chance to pursue my dream to become a doctor.

Tôi đã có cơ hội theo đuổi giấc mơ trở thành một bác sĩ.

My condition had changed.

Tình trạng của tôi đã thay đổi.

It had been 15 years since I escaped that airfield,

Đã 15 năm trôi qua kể từ khi tôi di tản khỏi sân bay đó,

but the memory of those two lines had not escaped my mind.

kí ức về hai hàng người vẫn chưa biến mất khỏi tâm trí tôi.

I was a medical student in my mid-20s,

Tôi là một sinh viên y khoa vào giữa tuổi đôi mươi.

and I wanted to go back

Và tôi đã muốn trở lại

to see if I could serve the people we'd left behind.

để xem mình có thể phục vụ những người đã bị bỏ lại hay không.

But when I got back,

Nhưng khi tôi trở lại,

what I found was utter destruction.

thứ tôi tìm thấy là sự huỷ hoại hoàn toàn.

The war had left us with just 51 doctors

Cuộc chiến để lại cho chúng tôi chỉ 51 bác sĩ.

to serve a country of four million people.

để phục vụ cho một đất nước bốn triệu dân.

It would be like the city of San Francisco having just 10 doctors.

Nó giống như việc thành phố San Francisco chỉ có 10 bác sĩ vậy.

So if you got sick in the city where those few doctors remain,

Nên nếu bạn mắc bệnh ở thành phố nơi vài vị bác sĩ đó còn ở lại,

you might stand a chance.

bạn có thể còn có cơ hội.

But if you got sick in the remote, rural rainforest communities,

Nhưng nếu bạn mắc bệnh ở một cộng đồng ở rừng mưa nhiệt đới xa xôi,

where you could be days from the nearest clinic --

nơi bạn phải mất nhiều ngày để đến phòng khám gần nhất,

I was seeing my patients die from conditions no one should die from,

Tôi đã thấy các bệnh nhân của mình chết vì những bệnh không đáng.

all because they were getting to me too late.

Tất cả là bởi vì họ tìm đến tôi quá trễ.

Imagine you have a two-year-old who wakes up one morning with a fever,

Giả sử bạn có một đứa con 2 tuổi thức dậy vào buổi sáng với một cơn sốt,

and you realize she could have malaria,

và bạn nhận ra đứa bé có thể đã bị sốt rét,

and you know the only way to get her the medicine she needs

và bạn biết cách duy nhất để lấy thuốc mà con bạn cần

would be to take her to the riverbed,

là mang con bạn đến bờ sông,

get in a canoe, paddle to the other side

gọi một chiếc thuyền độc mộc, chèo qua bờ bên kia

and then walk for up to two days through the forest

và rồi đi bộ đến hai ngày qua khu rừng

just to reach the nearest clinic.

chỉ để đến với phòng khám gần nhất.

One billion people live in the world's most remote communities,

Một tỉ người đang sống ở các cộng đồng hẻo lánh nhất thế giới,

and despite the advances we've made in modern medicine and technology,

và mặc dù các tiến bộ ta có trong dược phẩm và công nghệ hiện đại,

our innovations are not reaching the last mile.

các đổi mới của ta không tiếp cận được dặm đường cuối cùng.

These communities have been left behind,

Các cộng đồng này đã bị bỏ lại phía sau,

because they've been thought too hard to reach

Vì họ được cho rằng là rất khó để tiếp cận

and too difficult to serve.

và rất khó để phục vụ.

Illness is universal;

Bệnh tật là ở mọi nơi;

access to care is not.

nhưng việc tiếp cận y tế thì lại không như vậy.

And realizing this lit a fire in my soul.

Và việc nhận ra điều này thắp lên ngọn lửa trong tâm tôi.

No one should die because they live too far from a doctor or clinic.

Không một ai nên chết vì họ sống quá xa một bác sĩ hay phòng khám.

No condition should be permanent.

Không tình trạng nên là mãi mãi.

And help in this case didn't come from the outside,

Và sự giúp đỡ trong trường hợp này không đến từ bên ngoài,

it actually came from within.

nó thực ra đã đến từ bên trong.

It came from the communities themselves.

Nó đến từ chính các cộng đồng hẻo lánh này.

Meet Musu.

Hãy gặp gỡ Musu.

Way out in rural Liberia,

Rất xa ở vùng nông thôn Liberia,

where most girls have not had a chance to finish primary school,

nơi đa số các bé gái đã không có cơ hội hoàn thành bậc tiểu học,

Musu had been persistent.

nhưng Musu đã rất kiên trì.

At the age of 18, she completed high school,

Ở tuổi 18, cô đã hoàn thành trung học phổ thông,

and she came back to her community.

và cô trở lại cộng đồng của cô.

She saw that none of the children were getting treatment

Cô thấy rằng không có đứa trẻ nào được chữa trị

for the diseases they needed treatment for --

cho các bệnh mà chúng cần được chữa trị -

deadly diseases, like malaria and pneumonia.

những căn bệnh chết chóc, như sốt rét hay viêm phổi.

So she signed up to be a volunteer.

Vì vậy, cô đăng kí làm một tình nguyện viên.

There are millions of volunteers like Musu in rural parts around our world,

Có hàng triệu tình nguyện viên như Musu ở các vùng nông thôn trên thế giới,

and we got to thinking --

và chúng ta phải nghĩ rằng,

community members like Musu could actually help us solve a puzzle.

các thành viên của cộng đồng như Musu có thể thực sự giúp ta giải bài toán đố.

Our health care system is structured in such a way

Hệ thống chăm sóc sức khoẻ y tế được cấu tạo theo cách

that the work of diagnosing disease and prescribing medicines

mà việc chuẩn đoán bệnh và cho thuốc

is limited to a team of nurses and doctors like me.

bị giới hạn trong một nhóm các y tá và bác sĩ như tôi.

But nurses and doctors are concentrated in cities,

Nhưng các y tá và bác sĩ lại tập trung ở các đô thị,

so rural communities like Musu's have been left behind.

nên các cộng đồng nông thôn như của Musu đã bị bỏ lại phía sau.

So we started asking some questions:

Nên chúng tôi bắt đầu đặt một vài câu hỏi:

What if we could reorganize the medical care system?

Sẽ ra sao nếu ta tổ chức lại hệ thống chăm sóc y tế?

Sẽ ra sao nếu ta có các thành viên cộng đồng như Musu

What if we could have community members like Musu

be a part or even be the center of our medical team?

là một phần hay thậm chí là trung tâm cho đội ngũ y tế của chúng ta?

What if Musu could help us bring health care from clinics in cities

Sẽ ra sao nếu Musu có thể giúp ta mang việc chăm sóc y tế

đến ngưỡng cửa của những người hàng xóm của cô?

to the doorsteps of her neighbors?

Musu was 48 when I met her.

Musu đã 48 tuổi khi tôi gặp cô ấy.

Và mặc cho tài năng tuyệt vời và sự can đảm của cô ấy,

And despite her amazing talent and grit,

cô vẫn chưa có được một công việc trả lương trong suốt 30 năm.

she hadn't had a paying job in 30 years.

Vậy sẽ ra sao nếu công nghệ có thể hỗ trợ cô?

So what if technology could support her?

Sẽ ra sao nếu ta đầu tư vào cô ấy với việc tập huấn thật sự,

What if we could invest in her with real training,

trang bị cho cô các loại thuốc,

equip her with real medicines,

and have her have a real job?

và giúp cô ấy có một việc làm?

Well, in 2007, I was trying to answer these questions,

Nào, vào năm 2007, tôi đã cố trả lời những câu hỏi này,

và vợ tôi và tôi sắp kết hôn vào năm đó.

and my wife and I were getting married that year.

We asked our relatives to forgo the wedding registry gifts

Chúng tôi yêu cầu những người thân bỏ qua việc tặng quà cưới

và thay vào đó là quyên tặng một số tiền

and instead donate some money

so we could have some start-up money to launch a nonprofit.

để chúng tôi có một số vốn ban đầu để tạo một tổ chức phi lợi nhuận.

Tôi hứa với bạn rằng, tôi lãng mạn hơn thế nhiều.

I promise you, I'm a lot more romantic than that.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Chúng tôi góp được $6000

We ended up raising $6,000,

hợp tác với một số người Liberia và người Mỹ

teamed up with some Liberians and Americans

và thành lập tổ chức phi lợi nhuận Last Mile Health.

and launched a nonprofit called Last Mile Health.

Mục tiêu của chúng tôi là mang một nhân viên y tế đến với mọi người, mọi nơi

Our goal is to bring a health worker within reach of everyone, everywhere.

Chúng tôi nghĩ ra một quy trình ba bước:

We designed a three-step process --

train, equip and pay --

đào tạo, trang bị và trả lương.

to invest more deeply in volunteers like Musu

để đầu tư sâu vào các tình nguyện viên như Musu

to become paraprofessionals,

để họ thành các chuyên viên đa năng,

to become community health workers.

đề họ thành các nhân viên sức khoẻ cộng đồng.

First we trained Musu to prevent, diagnose and treat

Đầu tiên chúng tôi huấn luyện Musu cách phòng ngừa, chuẩn đoán và điều trị

the top 10 diseases afflicting families in her village.

top 10 bệnh ảnh hưởng đến các gia đình trong làng của cô.

A nurse supervisor visited her every month to coach her.

Một y tá giám sát sẽ ghé thăm cô mỗi tháng để tập huấn cho cô.

We equipped her with modern medical technology,

Chúng tôi trang bị cho cô công nghệ y tế hiện đại,

like this $1 malaria rapid test,

ví dụ như que thử nhanh sốt rét giá 1 đô-la này

and put it in a backpack full of medicines like this

và bỏ vào một ba-lô đeo lưng chứa đầy các loại thuốc như thế này

to treat infections like pneumonia,

để điều trị các ca nhiễm trùng như viêm phổi,

and crucially,

và rất quan trọng,

a smartphone, to help her track and report on epidemics.

là một chiếc smartphone,

để giúp cô theo dõi và báo cáo tình hình bệnh dịch.

Last, we recognized the dignity in Musu's work.

Cuối cùng, chúng tôi công nhận giá trị của công việc của Musu.

With the Liberian government, we created a contract,

Cùng với nhà nước Liberia, chúng tôi tạo một hợp đồng,

paid her

trả lương cho cô

and gave her the chance to have a real job.

và cho cô cơ hội để có một việc làm thực thụ.

And she's amazing.

Và cô ấy thật tuyệt vời.

Musu has learned over 30 medical skills,

Musu đã học được hơn 30 kỹ năng y tế,

from screening children for malnutrition,

từ việc kiểm tra liệu các đứa trẻ có bị suy dinh dưỡng,

to assessing the cause of a child's cough with a smartphone,

đến đánh giá nguyên nhân cơn ho của một đứa bé với chiếc smartphone,

to supporting people with HIV

đến việc hỗ trợ những người nhiễm HIV

and providing follow-up care to patients who've lost their limbs.

và cung cấp việc chăm sóc tiếp tục cho các bệnh nhân mất các chi trên cơ thể.

Working as part of our team,

Làm việc như một phần của nhóm chúng tôi,

working as paraprofessionals,

làm việc như các chuyên viên đa năng,

community health workers can help ensure

nhân viên sức khoẻ cộng đồng có thể giúp đảm bảo

that a lot of what your family doctor would do

rằng nhiều thứ bác sĩ gia đình của bạn làm

reaches the places that most family doctors could never go.

đến được những nơi đa số các bác sĩ gia đình không thể đến được.

One of my favorite things to do is to care for patients

Một trong các việt tôi thích làm nhất là chăm sóc các bệnh nhân

with community health workers.

cùng các nhân viên y tế cộng đồng.

So last year I was visiting A.B.,

Vì vậy năm rồi tôi có ghé thăm A.B.,

and like Musu, A.B. had had a chance to go to school.

và như Musu, A.B., đã có cơ hội để đi học.

He was in middle school, in the eighth grade,

Anh đang học trung học cơ sở, lớp 8,

when his parents died.

khi cha mẹ anh mất.

He became an orphan and had to drop out.

Anh đã thành một đứa trẻ mồ côi và phải bỏ học.

Last year, we hired and trained A.B. as a community health worker.

Năm ngoái, chúng tôi tuyển dụng và tập huấn A.B.

thành một nhân viên sức khoẻ cộng đồng.

And while he was making door to door house calls,

Và khi anh đang tuyên truyền từ nhà này qua nhà khác,

he met this young boy named Prince,

Anh đã gặp bé trai tên Prince này,

whose mother had had trouble breastfeeding him,

mẹ của bé đạ gặp khó khăn khi cho bé bú,

and by the age of six months, Prince had started to waste away.

và trước khi được 6 tháng tuổi, Prince đã bắt đầu yếu dần đi.

A.B. had just been taught how to use this color-coded measuring tape

A.B. vừa mới được chỉ dẫn cách dùng thước dây được mã hoá bằng màu

that wraps around the upper arm of a child to diagnose malnutrition.

để quấn quanh phần trên cánh tay của một đứa trẻ để chuần đoán suy dinh dưỡng.

A.B. noticed that Prince was in the red zone,

A.B. nhận thấy rằng Prince đã trong vùng đỏ,

which meant he had to be hospitalized.

nghĩa là bé phải được nhập viện.

So A.B. took Prince and his mother to the river,

Vì vậy, A.B. dẫn Prince và mẹ bé đến con sông,

got in a canoe

lên một chiếc thuyền độc mộc

and paddled for four hours to get to the hospital.

và chèo 4 giờ liên tục để đến bệnh viện.

Later, after Prince was discharged,

Sau đó, sau khi Prince được xuất viện,

A.B. taught mom how to feed baby a food supplement.

A.B. dạy cho mẹ bé cách cho bé ăn một loại thực phẩm bổ sung.

A few months ago,

Một vài tháng sau,

A.B. took me to visit Prince, and he's a chubby little guy.

A.B. dẫn tôi thăm Prince, và bé đã là một bé trai bụ bẫm.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Bé đang tiến đến các cột mốc đầu đời, bé tự kéo mình đứng dậy được.

He's meeting his milestones, he's pulled himself up to a stand,

and is even starting to say a few words.

Và thậm chí bắt đầu nói được một vài từ.

I'm so inspired by these community health workers.

Tôi rất hứng khởi về các nhân viên sức khoẻ cộng đồng này.

I often ask them why they do what they do,

Tôi thường hỏi họ tại sao họ chọn làm việc này,

and when I asked A.B.,

và khi tôi hỏi A.B.,

he said, "Doc, since I dropped out of school, this is the first time

anh nói, "Thưa bác sĩ, từ khi tôi bỏ học, đây là lần đầu tiên

I'm having a chance to hold a pen to write.

tôi có cơ hội cầm một cây bút trên tay để viết.

My brain is getting fresh."

Trí óc tôi đang dần tươi mới hơn."

The stories of A.B. and Musu have taught me something fundamental

Những câu chuyện của A.B. và Musu đã dạy tôi một điều cơ bản

about being human.

về việc làm người.

Our will to serve others

Sự sẵn lòng của ta để phục vụ người khác

can actually help us transform our own conditions.

có thể thực sự giúp ta thay đổi hoàn cảnh của bản thân mình.

I was so moved by how powerful the will to serve our neighbors can be

Tôi rất cảm động bởi sức mạnh của sự sẵn lòng

phục vụ những người xung quanh ta.

a few years ago,

một vài năm trước,

when we faced a global catastrophe.

khi chúng tôi đối mặt với một thảm hoạ toàn cầu.

In December 2013,

Tháng 12 năm 2013,

something happened in the rainforests across the border from us in Guinea.

Một sự kiện đã xảy ra ở các rừng mưa nhiệt đới bên kia biên giới ở Guinea.

A toddler named Emile fell sick with vomiting, fever and diarrhea.

Môt đứa bé tên Emile ngả bệnh với biểu hiện ói mửa, sốt, và tiêu chảy.

He lived in an area where the roads were sparse

Đứa bè sống ở một vùng nơi đường xá thưa thớt

and there had been massive shortages of health workers.

và có sự thiếu hụt nhân viên y tế nghiêm trọng.

Emile died,

Emile đã tử vong,

and a few weeks later his sister died,

và một vài tuần sau chị của bé mất,

and a few weeks later his mother died.

và một vài tuần sau mẹ của bé mất.

And this disease would spread from one community to another.

Và căn bệnh này đã lây lan từ cộng đồng này sang cộng đồng khác.

And it wasn't until three months later

Và mãi cho đến 3 tháng sau,

that the world recognized this as Ebola.

thế giới mới khám phá ra đó là Ebola.

When every minute counted, we had already lost months,

Khi mỗi phút đều quí giá thì ta đã lãng phí hàng tháng,

and by then the virus had spread like wildfire all across West Africa,

và khi đó, vi-rút đã lây lan như các cơn cháy rừng khắp Tây Phi,

and eventually to other parts of the world.

và cuối cùng đến các phần khác của thế giới.

Businesses shut down, airlines started canceling routes.

Các doanh nghiệp đóng cửa, các hãng hàng không bắt đầu huỷ lịch trình.

At the height of the crisis,

Ở cao điểm của cơn khủng hoảng,

when we were told that 1.4 million people could be infected,

khi chúng tôi được bảo là có 1.4 triệu người có thể đã nhiễm bệnh,

when we were told that most of them would die,

khi chúng tôi được bảo là đa số họ sẽ tử vong,

when we had nearly lost all hope,

khi chúng tôi gần như mất hết hy vọng,

I remember standing with a group of health workers

tôi nhớ việc đứng giữa nhóm các nhân viên y tế

in the rainforest where an outbreak had just happened.

trong khu rừng mưa nhiệt đới nơi đợt bùng phát vừa diễn ra.

We were helping train and equip them to put on the masks,

Chúng tôi đang giúp tập huấn và trang bị cho họ cách đeo mặt nạ,

the gloves and the gowns that they needed

bao tay và áo choàng mà họ cần

to keep themselves safe from the virus

để đảm bảo an toàn bản thân trước vi-rút này

while they were serving their patients.

khi họ đang giúp đỡ các bệnh nhân.

I remember the fear in their eyes.

Tôi vẫn nhớ nỗi sợ trong mắt họ.

And I remember staying up at night, terrified if I'd made the right call

Và tôi vẫn nhớ việc thức trắng đêm, lo sợ liệu tôi đã làm đúng hay không

to keep them in the field.

khi giữ họ trong vùng dịch bệnh.

When Ebola threatened to bring humanity to its knees,

Khi Ebola đe doạ làm sụp đổ các hoạt động nhân đạo,

Liberia's community health workers didn't surrender to fear.

các nhân viên sức khoẻ cộng đồng Liberia đã không đầu hàng nỗi sợ.

They did what they had always done:

Họ đã làm những gì họ đã luôn làm:

they answered the call to serve their neighbors.

họ trả lời các cuội gọi để phục vụ lối xóm của họ.

Community members across Liberia learned the symptoms of Ebola,

Các thành viên cộng đồng khắp Liberia học các triệu chứng của Ebola,

teamed up with nurses and doctors to go door-to-door to find the sick

lập nhóm với các y tá, bác sĩ để đến từng nhà và tìm những người bị nhiễm

and get them into care.

và cho họ sự chăm sóc cần thiết.

They tracked thousands of people who had been exposed to the virus

Họ phát hiện và theo dõi hàng ngàn người đã từng phơi nhiễm với vi-rút

and helped break the chain of transmission.

và giúp phá vỡ chuỗi lây nhiễm hàng loạt.

Some ten thousand community health workers risked their own lives

Gần 10 ngàn nhân viên sức khoẻ cộng đồng phó mặc tính mạng mình

to help hunt down this virus and stop it in its tracks.

để giúp săn lùng loài vi-rút này và chặn đứng nó lại.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

Today, Ebola has come under control in West Africa,

Ngày nay, Ebola đã được khống chế ở Tây Phi,

and we've learned a few things.

và chúng tôi đã học được vài điều.

Chúng tôi học được rằng điểm mù của hệ thống y tế nông thôn

We've learned that blind spots in rural health care

can lead to hot spots of disease,

có thể trở thành điểm nóng của dịch bệnh.

and that places all of us at greater risk.

và nó đặt tất cả chúng ta vào mối nguy hiểm lớn hơn.

We've learned that the most efficient emergency system

Chúng tôi học được rằng hệ thống cấp cứu hiệu quả nhất

is actually an everyday system,

thực ra là một hệ thống thường nhật,

and that system has to reach all communities,

và hệ thống đó phải tới được với tất cả các cộng đồng,

including rural communities like Emile's.

bao gồm cả các công đồng nông thôn như của Emile.

And most of all,

Và hơn cả,

we've learned from the courage of Liberia's community health workers

chúng tôi đang học từ sự dũng cảm của các nhân viên sức khoẻ cộng đồng Liberia

that we as people are not defined by the conditions we face,

rằng chúng tôi không xác định được tình huống mà chúng tôi phải đối mặt

no matter how hopeless they seem.

dù họ vô vọng đến thế nào

We're defined by how we respond to them.

chúng tôi được xác định bởi việc chúng tôi đối mặt như thế nào

For the past 15 years,

Khoảng 15 năm trước,

I've seen the power of this idea

Tôi đã nhận thấy được sức mạnh của ý nghĩ này

to transform everyday citizens into community health workers --

để biến những người bình thường thành nhân viên y tế cộng đồng

into everyday heroes.

rồi thành những người hùng thường nhật

And I've seen it play out everywhere,

Và tôi thấy nó diễn ra ở mọi nơi

from the forest communities of West Africa,

từ cộng đồng sống trong rừng ở Tây Phi

to the rural fishing villages of Alaska.

đến các làng chài nông thôn ở Alaska

It's true,

Đó là sự thật

these community health workers aren't doing neurosurgery,

những nhân viên y tế cộng đồng này không có vấn đề về thần kinh

but they're making it possible

nhưng họ khiến nó thành có thế

to bring health care within reach of everyone everywhere.

để mang sự chăm sóc sức khỏe đến với mọi người ở mọi nơi

So now what?

vậy bây giờ thì sao?

Well, we know that there are still millions of people dying

chúng ta biết rằng vẫn có hàng triệu người chết

from preventable causes

bởi những nguyên nhân không tránh khỏi

in rural communities around the world.

ở những vùng nông thôn trên thế giới

And we know that the great majority of these deaths are happening

và chúng ta biết rằng phần lớn những cái chết đó đang xảy ra

in these 75 blue-shaded countries.

ở những quốc gia được tô màu xanh

What we also know

chúng ta cũng biết

is that if we trained an army of community health workers

rằng nếu chúng ta đào tạo một đội ngũ nhân viên y tế cộng đồng

to learn even just 30 lifesaving skills,

để chỉ học 30 kĩ năng sống còn

we could save the lives of nearly 30 million people by 2030.

chúng ta có thể cứu được khoảng 30 triệu người đến năm 2030

Thirty services could save 30 million lives by 2030.

Ba mươi dịch vụ đó có thể cứu được 30 triệu người đến năm 2030

That's not just a blueprint --

Nó không chỉ là một dự đoán

we're proving this can be done.

chúng tôi đang chứng minh điều này có thể được thực hiện

In Liberia,

Ở Liberia

the Liberian government is training thousands of workers like A.B. and Musu

Chính phủ Liberia đang huẩn luyện hàng ngàn nhân viên như A.B và Musu

after Ebola,

sau Ebola,

to bring health care to every child and family in the country.

để mang sự chăm sóc y tế đến với mỗi đứa trẻ và mỗi gia đình trên đất nước

And we've been honored to work with them,

Và chúng tôi đã vinh dự được làm việc với họ

and are now teaming up with a number of organizations

và bây giờ đang hợp tác với một số tổ chức

that are working across other countries

để hoạt động ở khắp các quốc gia khác

to try to help them do the same thing.

để cố giúp họ làm điều tương tự

If we could help these countries scale,

Nếu chúng tôi có thể giúp các quốc gia này có qui mô

we could save millions of lives,

chúng tôi có thể cứu được hàng triệu sự sống

and at the same time,

và ngay lúc đó

we could create millions of jobs.

ta có thể tạo ra hàng triệu công việc

We simply can't do that, though, without technology.

nhưng chúng tôi không thể làm mà không có công nghệ

People are worried that technology is going to steal our jobs,

Con người lo lắng rằng công nghệ sẽ cướp đi việc làm của họ

but when it comes to community health workers,

nhưng khi nó đến với nhân viên y tế cộng đồng

technology has actually been vital for creating jobs.

công nghệ thực sự quan trọng khi tạo ra công ăn việc làm

Without technology -- without this smartphone,

không công nghệ, không smartphone

without this rapid test --

không có những bài kiểm tra nhanh

it would have been impossible for us to be able to employ A.B. and Musu.

chúng tôi không thể thuê A.B và Musu

And I think it's time for technology to help us train,

và tôi nghĩ đã đến lúc công nghệ giúp chúng ta đào tạo,

to help us train people faster and better than ever before.

giúp chúng tôi đào tạo con người tốt hơn và nhanh hơn trước

As a doctor,

Là một bác sĩ,

I use technology to stay up-to-date and keep certified.

tôi dùng công nghệ để luôn cập nhật và giữ các chứng nhận,

I use smartphones, I use apps, I use online courses.

Tôi dùng smartphone, các ứng dụng và các khóa học trực tuyến

But when A.B. wants to learn,

Nhưng khi A.B muốn học,

he's got to jump back in that canoe

anh ấy phải nhảy xuống chiếc ca nô

and get to the training center.

và đến trung tâm đào tạo

And when Musu shows up for training,

và khi Musu xuất hiện ở buổi training

her instructors are stuck using flip charts and markers.

người hướng dẫn của cô ấy bị kẹt với bảng trắng và bút lông

Why shouldn't they have the same access to learn as I do?

tại sao họ không có quyền học tập như tôi?

If we truly want community health workers to master those lifesaving skills

nếu chúng ta thực sự muốn các nhân viên y tế cộng đồng trở thành chuyên gia về kỹ năng sống còn

and even more,

và hơn thế nữa,

we've got to change this old-school model of education.

chúng ta phải thay đổi mô hình trường học cũ kỹ này trong giáo dục

Tech can truly be a game changer here.

Kỹ thuật có thể thật sự trở thành một sự thay đổi trò chơi ngay tại đây

I've been in awe of the digital education revolution

Tôi đã rất quan tâm đến cuộc cách mạng giáo dục kĩ thuật số

that the likes of Khan Academy and edX have been leading.

Nó tương tự như học viện Khan và edX đang dẫn đầu

And I've been thinking that it's time;

Và tôi đang nghĩ ngay lúc này đây

it's time for a collision

Đã đến lúc cho sự va chạm

between the digital education revolution

giữa cách mạng giáo dục kỹ thuật số

and the community health revolution.

và cách mạng sức khỏe cộng đồng

And so, this brings me to my TED Prize wish.

Và vì thế, nó mang tối đến với mong ước Ted Prize của tôi

I wish --

Tôi ước

I wish that you would help us recruit

Tôi ước bạn sẽ giúp chúng tôi tuyển sinh

the largest army of community health workers the world has ever known

đội quân nhân viên sức khỏe cộng đồng lớn nhất thế giới

by creating the Community Health Academy,

Bằng cách tạo ra học viện sức khỏe cộng đồng

a global platform to train, connect and empower.

một nền tảng toàn cầu để đào tạo, kết nối và trao quyền

(Applause)

Cảm ơn

Thank you.

(Tiếng vỗ tay)

(Applause)

Cảm ơn

Thank you.

Here's the idea:

Đây là ý tưởng

we'll create and curate

Chúng tôi sẽ thành lập và phát triển

Nguồn giáo dục kỹ thuật bậc nhất

the best in digital education resources.

Chúng tôi sẽ mang nó đến với các nhân viên y tế cộng đồng trên khắp thế giới

We will bring those to community health workers around the world,

bao gồm cả A.B và Musu.

including A.B. and Musu.

They'll get video lessons on giving kids vaccines

Họ sẽ nhận các bài học qua video về việc tiêm vacxin cho trẻ em

và có khóa học trực tuyến về việc phát hiện ra các ổ dịch tiếp theo,

and have online courses on spotting the next outbreak,

so they're not stuck using flip charts.

vì vậy họ không bị vướng vào mấy cái bảng

We'll help these countries accredit these workers,

Chúng tôi sẽ giúp những nước này tạo uy tín cho nhân viên,

vì thế họ sẽ không bị vướng với những tổ chức không được công nhận và không có giá trị

so that they're not stuck remaining an under-recognized, undervalued group,

những trở thành một nghề có tiếng và quyền,

but become a renowned, empowered profession,

just like nurses and doctors.

như y tá và bác sĩ

Và chúng tôi sẽ tạo ra một hệ thống giữa các công ty và doanh nhân

And we'll create a network of companies and entrepreneurs

who've created innovations that can save lives

những người đã tạo ra các sáng kiến để cứu lấy cuộc sống

and help them connect to workers like Musu,

và giúp họ kết nối được với các nhân viên như Musu

so she can help better serve her community.

do đó cô ấy có thể giúp ích nhiều hơn cho cộng đồng của cô ấy

And we'll work tirelessly to persuade governments

Và chúng tôi sẽ làm việc không mệt mỏi để thuyết phục chính phủ

để tạo nên những nhân viên y tế cộng đồng một nền tảng cho kế hoạch chăm sóc sức khỏe của họ

to make community health workers a cornerstone of their health care plans.

We plan to test and prototype the academy in Liberia

Chúng tôi dự định nghiên cứu và thử nghiệm học viện ở Liberia

và một số nước bạn khác,

and a few other partner countries,

and then we plan to take it global,

và sau đó sẽ là kế hoạch toàn cầu,

gồm vùng nông thôn Bắc Mĩ.

including to rural North America.

With the power of this platform,

Với sức mạnh của nền tảng,

we believe countries can be more persuaded

chúng tôi tin các nước có thể được thuyết phục

rằng cách mạng chăm sóc sức khỏe thật sự khả thi

that a health care revolution really is possible.

My dream is that this academy will contribute to the training

Giấc mơ của tôi là học viện này sẽ đóng góp cho việc đào tạo

hàng tràm hàng ngàn các thành viên trong cộng đồng

of hundreds of thousands of community members

để giúp mang sự chăm sóc sức khỏe đến với các bạn láng giếng

to help bring health care to their neighbors --

the hundreds of millions of them

hàng trăm triệu người trong số họ

sống ở những cộng đồng xa xôi nhất thế giới,

that live in the world's most remote communities,

từ những dân tộc trong rừng vùng Tây Phi

from the forest communities of West Africa,

đến các làng chài vùng nông thôn Alaska;

to the fishing villages of rural Alaska;

từ đỉnh đồi Appalachia, đến vùng núi Afghanistan.

from the hilltops of Appalachia, to the mountains of Afghanistan.

Nếu tầm nhìn này phù hợp với bạn,

If this vision is aligned with yours,

hãy đến với communityhealthacademy.org,

head to communityhealthacademy.org,

và tham gia vào cuộc cách mạng này.

and join this revolution.

Let us know if you or your organization or someone you know could help us

Hãy để chúng tôi biết liệu bạn hoặc tổ chức của bạn hoặc ai đó mà bạn biết có thể giúp chúng tôi

như chúng tôi cố xây dựng học viện qua năm sau

as we try to build this academy over the next year.

Bây giờ, khi tôi nhìn ra khỏi căn phòng này,

Now, as I look out into this room,

tôi nhận ra rằng hành trình của chúng ta không phải tự lập

I realize that our journeys are not self-made;

chúng được tạo ra bởi những người khác

they're shaped by others.

và ở đây có rất nhiều người là một phần của mục đích này

And there have been so many here that have been part of this cause.

We're so honored to be part of this community,

Chúng tôi rất vinh dự được tham gia vào cộng đồng này

và một cộng đồng sẵn sàng chấp nhận một mục đích táo bạo như vậy

and a community that's willing to take on a cause

vì vậy tôi muốn cho đi, khi tôi kết thúc,

as audacious as this one,

so I wanted to offer, as I end,

một sự phản hồi,

a reflection.

Tôi nghĩ nhiều hơn về những gì cha tôi đã dạy tôi

I think a lot more about what my father taught me.

tôi cũng đã làm cha

These days, I too have become a dad.

I have two sons,

Tôi có 2 con trai,

and my wife and I just learned that she's pregnant with our third child.

và vợ tôi và tôi học được khi cô ấy mang thai đứa con thứ ba của chúng tôi

(Tiếng vỗ tay)

Cảm ơn

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

Thank you.

(Applause)

Tôi gần đây chăm sóc cho một phụ nữ ở Liberia

I was recently caring for a woman in Liberia

who, like my wife, was in her third pregnancy.

như vợ tôi, cô ấy đang mang thai đứa thứ 3

Nhưng khác vợ tôi là

But unlike my wife,

cô ấy không có sự chăm sóc trước khi sinh 2 đứa con đầu

had had no prenatal care with her first two babies.

She lived in an isolated community in the forest that had gone for 100 years

Cô ấy sống trong một cộng đồng bị cách ly cô lập trong rừng khoảng 100 năm rồi

without any health care

không có sự chăm sóc sức khỏe

until ...

đến khi...

until last year when a nurse trained her neighbors

đến khi năm ngoái khi y tá huẩn luyện cho hàng xóm của cô ấy

to become community health workers.

để trở thành nhân viên chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

So here I was,

Vì thế tôi đã ở đây,

seeing this patient who was in her second trimester,

thấy bệnh nhân này ở kì ba tháng lần 2 trong thai kì

and I pulled out the ultrasound to check on the baby,

và tôi đã siêu âm để kiểm tra em bé,

cho cô ấy bắt đầu kể cho chúng tôi về câu chuyên của 2 đứa con đầu,

and she started telling us stories about her first two kids,

and I had the ultrasound probe on her belly,

và tôi siêu âm để dò bụng cô ấy,

and she just stopped mid-sentence.

và cô ấy ngừng nói giữa chừng.

Cô ấy quay sang tôi và nói,

She turned to me and she said,

"Doc, what's that sound?"

"Bác sĩ, tiếng gì thế?"

Đó là lần đầu cô nghe thấy tiếng nhịp tim đập của con mình

It was the first time she'd ever heard her baby's heartbeat.

And her eyes lit up in the same way my wife's eyes and my own eyes lit up

Và mắt cô ấy sáng lên như cách mà mắt vợ tôi và tôi

khi chúng tôi nghe thấy nhịp tim của con chúng tôi

when we heard our baby's heartbeat.

For all of human history,

Đối với lịch sử loài người,

illness has been universal and access to care has not.

bệnh tật ở mọi nơi và cơ hội được chăm sóc là không có.

Nhưng khi một người uyên bác đã nói tôi rằng:

But as a wise man once told me:

no condition is permanent.

không tình trạng nào là vĩnh viễn.

It's time.

Lúc này là để chúng ta đi xa hơn

It's time for us to go as far as it takes

để thay đổi hoàn cảnh sống với nhau

to change this condition together.

Thank you.

Cảm ơn

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

(Tiếng vỗ tay)

(Tiếng vỗ tay)