No one should die because they live too far from a doctor | Raj Panjabi

Translator: Grigor Janikyan

I want to share with you something my father taught me:

Ես ուզում եմ կիսվել ձեզ հետ նրանով, ինչ հայրս է ինձ սովորեցրել.

no condition is permanent.

ոչ մի իրավիճակ մշտական չէ:

It's a lesson he shared with me again and again,

Դա դաս է, որով նա կիսվում էր ինձ հետ կրկին ու կրկին,

and I learned it to be true the hard way.

և ես դժվարությամբ հասկացա, որ այն ճիշտ է:

Here I am in my fourth-grade class.

Այստեղ ես չորրորդ դասարանում եմ:

This is my yearbook picture taken in my class in school

Սա իմ տարեգրքի լուսանկարն է` արված դասարանումս, դպրոցումս,

in Monrovia, Liberia.

որը գտնվում է Մոնրովիայում, Լիբերիա:

My parents migrated from India to West Africa in the 1970s,

Ծնողներս գաղթել են Հնդկաստանից դեպի Արևմտյան Աֆրիկա 1970-ականներին,

and I had the privilege of growing up there.

և ես արտոնություն ունեի այնտեղ մեծանալու:

I was nine years old,

Ես ինը տարեկան էի,

I loved kicking around a soccer ball,

սիրում էի ֆուտբոլի գնդակով խաղալ

and I was a total math and science geek.

և տարված էի մաթեմատիկայով ու գիտություններով:

I was living the kind of life that, really, any child would dream of.

Ես այնպիսի կյանք էի ապրում, որ իրոք ցանկացած երեխա կերազեր ապրել:

But no condition is permanent.

Բայց ոչ մի իրավիճակ մշտական չէ:

On Christmas Eve in 1989,

1989 թվականի Սուրբ Ծննդյան նախօրեին

civil war erupted in Liberia.

Լիբերիայում քաղաքացիական պատերազմ բռնկվեց:

The war started in the rural countryside,

Պատերազմը սկսվեց գյուղական ծայրամասում,

and within months, rebel armies had marched towards our hometown.

և ամիսների ընթացքում ապստամբ զորքերը երթով շարժվեցին դեպի մեր հայրենի քաղաքը:

My school shut down,

Դպրոցս փակվեց,

and when the rebel armies captured the only international airport,

և երբ ապստամբ զորքերը գրավեցին միակ միջազգային օդանավակայանը,

people started panicking and fleeing.

մարդիկ սկսեցին խուճապի մատնվել և փախչել:

My mom came knocking one morning and said, "Raj, pack your things --

Մի առավոտ մայրս եկավ, դուռը թակեց և ասաց. «Ռաջ, հավաքի՛ր իրերդ,

we have to go."

մենք պետք է գնանք»:

We were rushed to the center of town,

Մենք շտապեցինք դեպի քաղաքի կենտրոնը,

and there on a tarmac, we were split into two lines.

և այնտեղ ասֆալտի վրա բաժանվեցինք երկու շարքերի:

I stood with my family in one line,

Ես ընտանիքիս հետ կանգնեցի մի շարքում,

and we were stuffed into the cargo hatch

և մենք խցկվեցինք փրկարարական ինքնաթիռի

of a rescue plane.

բեռնախցիկի մեջ:

And there on a bench, I was sitting with my heart racing.

Այնտեղ նստարանի վրա նստած էի սրտիս արագ բաբախյունով:

As I looked out the open hatch,

Երբ ես դուրս նայեցի բաց անցքից,

I saw hundreds of Liberians in another line,

Լիբերիայից հարյուրավոր մարդկանց տեսա մեկ այլ շարքում`

children strapped to their backs.

երեխաները իրենց մեջքին ամրացված:

When they tried to jump in with us,

Երբ նրանք փորձեցին ներս ցատկել մեզ հետ,

I watched soldiers restrain them.

ես տեսա, որ զինվորները թույլ չտվեցին նրանց:

They were not allowed to flee.

Նրանց թույլատրված չէր փախչել:

We were the lucky ones.

Մենք բախտավորներից էինք:

We lost what we had,

Մենք կորցրեցինք ինչ ունեինք,

but we resettled in America,

բայց վերաբնակվեցինք Ամերիկայում

and as immigrants, we benefitted from the community of supporters

և որպես ներգաղթյալներ`օգնություն ստացանք աջակիցների համայնքից,

that rallied around us.

որը մեր շուրջն էր համախմբվել:

They took my family into their home,

Նրանք ընտանիքիս իրենց տուն տարան,

they mentored me.

եղան իմ մենթորը:

And they helped my dad start a clothing shop.

Օգնեցին հորս բացել հագուստի խանութ:

I'd visit my father on weekends as a teenager

Որպես դեռահաս` այցելում էի հորս շաբաթվա վերջին,

to help him sell sneakers and jeans.

որպեսզի օգնեի նրան վաճառել բոթասներ և ջինսեր:

And every time business would get bad,

Եվ ամեն անգամ, երբ բիզնեսը վատ էր գնում,

he'd remind me of that mantra:

նա ինձ հիշեցնում էր այդ խոսքերը.

no condition is permanent.

ոչ մի իրավիճակ մշտական չէ:

That mantra and my parents' persistence and that community of supporters

Այդ խոսքերը, ծնողներիս հաստատակամությունը և աջակիցների համայնքը

made it possible for me to go through college

ինձ համար հնարավորություն ստեղծեցին համալսարան

and eventually to medical school.

և ի վերջո բժշկական դպրոց գնալը:

I'd once had my hopes crushed in a war,

Պատերազմի ժամանակ մի պահ հույսերս փշրվեցին,

but because of them,

բայց նրանց շնորհիվ

I had a chance to pursue my dream to become a doctor.

հնարավորություն ունեցա հետապնդել բժիշկ դառնալու երազանքս:

My condition had changed.

Իմ իրավիճակը փոխվել էր:

It had been 15 years since I escaped that airfield,

15 տարի էր անցել այդ օդանավակայանից փախչելուցս,

but the memory of those two lines had not escaped my mind.

բայց երկու գծերի մասին հիշողությունը մտքիցս դուրս չէր եկել:

I was a medical student in my mid-20s,

Ես բժշկականի ուսանող էի մոտ 20 տարեկանում

and I wanted to go back

և ուզում էի վերադառնալ,

to see if I could serve the people we'd left behind.

որպեսզի տեսնեի կարող էի օգտակար լինել այն մարդկանց, ում ետևում էինք թողել:

But when I got back,

Բայց երբ ես վերադարձա,

what I found was utter destruction.

բացարձակ ավերածություն էր:

The war had left us with just 51 doctors

Պատերազմը մեզ թողել էր ընդամենը 51 բժիշկ`

to serve a country of four million people.

4 միլիոն բնակչություն ունեցող երկրին ծառայելու:

It would be like the city of San Francisco having just 10 doctors.

Կարծես Սան Ֆրանցիսկո քաղաքը լինի` ընդամենը 10 բժիշկներով:

So if you got sick in the city where those few doctors remain,

Եթե դուք հիվանդանայիք քաղաքում որտեղ միայն մի քանի բժիշկ է մնացել

you might stand a chance.

միգուցե հնարավորություն կունենայիք ողջ մնալու:

But if you got sick in the remote, rural rainforest communities,

Բայց եթե հիվանդանայիք հեռավոր, գյուղական անձրևային անտառներով համայնքներում,

where you could be days from the nearest clinic --

մոտակա կլինիկա հասնելու համար օրեր է պահանջվում-

I was seeing my patients die from conditions no one should die from,

տեսնում էի, ինչպես են հիվանդները մահանում

պայմաններից, որոնցից չպետք է մահանան,

all because they were getting to me too late.

այդ ամենը նրա պատճառով, որ ինձ մոտ չափազանց ուշ էին հասնում:

Imagine you have a two-year-old who wakes up one morning with a fever,

Պատկերացրեք ունեք 2 տարեկան երեխա, ով մի առավոտ տենդով է արթնանում է դուք

and you realize she could have malaria,

and you know the only way to get her the medicine she needs

հասկանում եք,նա կարող է մալարիայով հիվանդ լինել

և դուք գիտեք, որ միակ ճանապարհը նրան անհրաժեշտ դեղ տալու

would be to take her to the riverbed,

գետի հունի մոտ տանելն է,

get in a canoe, paddle to the other side

նավակ նստելը, դեպի մյուս կողմ թիավարելը

and then walk for up to two days through the forest

և այնուհետև անտառով քայլելը մինչև երկու օր`

just to reach the nearest clinic.

մոտակա կլինիկան հասնելու համար:

One billion people live in the world's most remote communities,

Մեկ միլիարդ մարդիկ ապրում են աշխարհի ամենահեռավոր համայնքներում,

and despite the advances we've made in modern medicine and technology,

չնայածառաջխաղացումներին, որոնք մենք ունենք բժշկությունում և տեխնոլոգիաներում,

our innovations are not reaching the last mile.

մեր նորարարությունները վերջին մղոնին չեն հասնում:

These communities have been left behind,

Այս համայնքները ետևում են մնացել,

because they've been thought too hard to reach

որովհետև կարծել են` չափազանց դժվար է հասնելը և

and too difficult to serve.

չափազանց դժվար է օգտակար լինելը:

Illness is universal;

Հիվանդությունը համընդհանուր է;

access to care is not.

բուժման հնարավորությունը` ոչ:

And realizing this lit a fire in my soul.

Եվ սա գիտակցելը կրակ վառեց իմ հոգում:

No one should die because they live too far from a doctor or clinic.

Ոչ ոք չպետք է մահանա բժշկից կամ կլինիկայից շատ հեռու ապրելու պատճառով:

No condition should be permanent.

Ոչ մի իրավիճակ չպետք է մշտական լինի:

And help in this case didn't come from the outside,

Եվ օգնությունն այս դեպքում դրսից չեկավ,

it actually came from within.

այն իրականում ներսից եկավ:

It came from the communities themselves.

Այն հենց համայնքներից եկավ:

Meet Musu.

Նա Մուսուն է:

Way out in rural Liberia,

Արտասովոր էր Լիբերիայում,

where most girls have not had a chance to finish primary school,

որտեղ շատ աղջիկներ հնարավորություն չունեցան ավարտելու հիմնական դպրոցը,

Musu had been persistent.

Մուսուն հաստատակամ եղավ:

At the age of 18, she completed high school,

18 տարեկանում նա ավարտեց ավագ դպրոցը

and she came back to her community.

և վերադարձավ իր համայնք:

She saw that none of the children were getting treatment

Տեսավ, որ բուժում չէին ստանում հիվանդությունների համար,

for the diseases they needed treatment for --

որոնց համար անհրաժեշտ է բուժում ստանալ -

deadly diseases, like malaria and pneumonia.

մահացու հիվանդություններ, ինչպիսիք են մալարիան և թոքաբորբը:

So she signed up to be a volunteer.

Այնպես որ նա գրանցվեց որպես կամավոր:

There are millions of volunteers like Musu in rural parts around our world,

Մուսուի պես միլիոնավոր կամավորներ կան մեր երկրագնդի տարբեր գյուղական մասերում

and we got to thinking --

և մենք մտածում էինք - Մուսուի

community members like Musu could actually help us solve a puzzle.

նման համայնքի անդամները կարող էին իսկապես օգնել լուծելու անլուծելի հարց:

Our health care system is structured in such a way

Մեր առողջապահական համակարգը կառուցված է այնպես,

that the work of diagnosing disease and prescribing medicines

որ հիվանդության ախտորոշման և դեղորայքի նշանակման աշխատանքները

is limited to a team of nurses and doctors like me.

սահմանափակված են ինձ նման բուժքույրերի եւ բժիշկների թիմով:

But nurses and doctors are concentrated in cities,

Բուժքույրերն ու բժիշկները կենտրոնացված են քաղաքներում,

so rural communities like Musu's have been left behind.

այսինքն` գյուղական համայնքները, Մուսուինի նման, ետևում են թողնվել:

So we started asking some questions:

Մենք սկսեցինք որոշ հարցեր տալ.

What if we could reorganize the medical care system?

Ի՞նչ կլինի, եթե բարեփոխենք բուժօգնության համակարգը:

What if we could have community members like Musu

Ի՞նչ կլինի, եթե այնպես անելնք, որ Մուսուի նման համայնքի

be a part or even be the center of our medical team?

անդամները մեր բժշկական թիմի մի մասնիկը կամ նույնիսկ գլխավորը լինեն:

What if Musu could help us bring health care from clinics in cities

Ի՞նչ կլինի, եթե Մուսուն կարողանա օգնել մեզ քաղաքային կլինիկաներից

to the doorsteps of her neighbors?

բժ. օգնություն հասցնի հարևանի դռների մոտ:

Musu was 48 when I met her.

Մուսուն 48 տարեկան էր, երբ հանդիպեցի նրան:

And despite her amazing talent and grit,

Եվ չնայած նրա ապշեցուցիչ տաղանդին և հաստատակամությանը`

she hadn't had a paying job in 30 years.

նա 30 տարի վարձատրվող աշխատանք չի ունեցել:

So what if technology could support her?

ՈՒրեմն` ի՞նչ կլինի, եթե տեխնոլոգիան աջակցեր նրան:

What if we could invest in her with real training,

Ի՞նչ կլիներ, եթե կարողանայինք վերապատրաստել նրան,

equip her with real medicines,

իրական դեղորայքով տրամադրել

and have her have a real job?

և իրական աշխատանք տալ:

Well, in 2007, I was trying to answer these questions,

2007 թվականին ես փորձում էի այս հարցերին պատասխանել,

and my wife and I were getting married that year.

և ես ու կինս ամուսնանալու էինք այդ տարի:

We asked our relatives to forgo the wedding registry gifts

Մենք մեր հարազատներին խնդրեցինք, որ հարսանեկան նվերներ չտան

and instead donate some money

այլ որոշակի գումար նվիրաբերեն,

so we could have some start-up money to launch a nonprofit.

որպեսզի կարողանայինք ունենալ որոշակի սկզբնական գումար` բացելու ՀԿ:

I promise you, I'm a lot more romantic than that.

Ես հավատացնում եմ ձեզ, ես շատ ավելի ռոմանտիկ եմ:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

We ended up raising $6,000,

Արդյունքում ունեցանք 6000 դոլար,

teamed up with some Liberians and Americans

միավորվեցինք ամերիկացիների հետ ու որոշ

and launched a nonprofit called Last Mile Health.

մարդկանց, Լիբերիայից, մեկնարկեցինք Last Mile Health ՀԿ-ն:

Our goal is to bring a health worker within reach of everyone, everywhere.

Մեր նպատակը բուժաշխատող բերելն է, ով հասանելի կլինի բոլորին, ամենուրեք:

We designed a three-step process --

Մենք մշակեցինք երեք քայլանոց գործընթաց`

train, equip and pay --

վերապատրաստել,դեղորայք ու սարքավորումներ տրամադրել

to invest more deeply in volunteers like Musu

և վճարել, որպեսզի Մուսուի նման կամավորների մեջ խորապես ներդրվի

to become paraprofessionals,

պարապրոֆեսիոնալիզմը

to become community health workers.

համայնքի բուժաշխատող դառնալու ցանկությունը:

First we trained Musu to prevent, diagnose and treat

Նախ վերապատրաստեցինք Մուսուին`կանխելու, ախտորոշելու և բուժելու ամենատարածված

the top 10 diseases afflicting families in her village.

10 հիվանդությունները, որոնցով ընտանիքները տառապում են իր գյուղում:

A nurse supervisor visited her every month to coach her.

Բուժքույրի ղեկավարն ամենամիս այցելում էր նրան վերապատրաստելու համար:

We equipped her with modern medical technology,

Մենք նրան տրամադրեցինք արդի բժշկական տեխնոլոգիաներով,

like this $1 malaria rapid test,

ինչպես այս 1 դոլարանոց մալարիայի արագ անալիզն է

and put it in a backpack full of medicines like this

և այն դրեցինք մեջքի պայուսակի մեջ, որը լի էր դեղորայքով ինչպիսին սա է`

to treat infections like pneumonia,

բուժելու թոքաբորբի նման վարակները

and crucially,

և կարևորը`

a smartphone, to help her track and report on epidemics.

սմարթֆոն, որն իրեն կօգներ հետևել և զեկուցել համաճարակի վերաբերյալ:

Last, we recognized the dignity in Musu's work.

Վերջապես մենք գնահատեցինք արժանապատվությունը Մուսուի աշխատանքւմ:

With the Liberian government, we created a contract,

Լիբերիայի կառավարության հետ ստեղծեցինք պայմանագիր,

paid her

վճարեցինք նրան

և հնարավորություն տվեցինք ունենալու իրական աշխատանք:

and gave her the chance to have a real job.

And she's amazing.

Եվ նա ապշեցուցիչ է:

Musu has learned over 30 medical skills,

Մուսուն սովորել է ավելի քան 30 բժշկական հմտություններ`

from screening children for malnutrition,

թերսնուցման համար երեխաներին ստուգելուց սկսած

to assessing the cause of a child's cough with a smartphone,

մինչև սմարթֆոնի միջոցով երեխայի հազի պատճառը գնահատելը,

to supporting people with HIV

ՄԻԱՎ-ով հիվանդ մարդկանց աջակցելը

and providing follow-up care to patients who've lost their limbs.

և հիվանդներին, ովքեր կորցրել են իրենց վերջույթները, հետագա խնամքով ապահովելը:

Working as part of our team,

Որպես մեր թիմի մասնիկ աշխատելը,

working as paraprofessionals,

որպես պարապրոֆեսիոնալներ,

community health workers can help ensure

համայնքի բուժաշխատողներ աշխատելը կարող է օգնել երաշխավորել,

that a lot of what your family doctor would do

որ ձեր ընտանեկան բժշկի արածների մեծ մասը

reaches the places that most family doctors could never go.

հասնում են այն վայրեր, ուր շատ ընտանեկան շբժիշկներ երբեք չէին կարող հասնել:

One of my favorite things to do is to care for patients

Իմ սիրած գործերից մեկը համայնքի բուժաշխատողների միջոցով

with community health workers.

հիվանդներին խնամելն է:

So last year I was visiting A.B.,

Այսպիսով անցած տարի այցելում էի A.B.-ին,

and like Musu, A.B. had had a chance to go to school.

և ինչպես Մուսուն, A.B.-ն նույնպես դպրոց հաճախելու հնարավորություն է ունեցել:

He was in middle school, in the eighth grade,

Նա միջնակարգ դպրոցում էր, 8-րդ դասարանում,

when his parents died.

երբ նրա ծնողները մահացան:

He became an orphan and had to drop out.

Նա որբ դարձավ և ստիպված էր դուրս գալ դպրոցից:

Last year, we hired and trained A.B. as a community health worker.

Անցած տարի մենք վարձեցինք և վերապատրաս- տեցինք A.B.-ին որպես համայնքի բուժաշխատող:

And while he was making door to door house calls,

Եվ երբ նա տնից տուն զանգեր էր կատարում,

he met this young boy named Prince,

նա հանդիպեց Փրինց անունով այս փոքր տղային,

whose mother had had trouble breastfeeding him,

ում մայրը խնդիր ուներ նրան կրծքով կերակրելու,

and by the age of six months, Prince had started to waste away.

և վեց ամսականում Փրինցը սկսել էր թուլանալ:

A.B. had just been taught how to use this color-coded measuring tape

A.B.ն նոր էր սովորել օգտագործել այս գունավոր կոդավորված չափիչ ժապավենը,

that wraps around the upper arm of a child to diagnose malnutrition.

որը փաթաթվում է երեխայի վերին թևի շուրջ` ախտորոշելու թերսնուցումը:

A.B. noticed that Prince was in the red zone,

A.B.-ն նկատեց, որ Փրինցը կարմիր գոտում էր,

which meant he had to be hospitalized.

ինչը նշանակում էր, պետք է հոսպիտալացվեր:

So A.B. took Prince and his mother to the river,

Այսպիսով A.B.-ն Փրինցին և իր մայրիկին գետի մոտ տարավ,

got in a canoe

նավակ նստեցին

and paddled for four hours to get to the hospital.

և 4 ժամ թիավարեցին հիվանդանոց հասնելու համար:

Later, after Prince was discharged,

Ավելի ուշ, երբ Փրինցը դուրս գրվեց,

A.B. taught mom how to feed baby a food supplement.

A.B.-ն սովորեցրեց նրա մայրիկին`ինչպես սննդային հավելումով կերակրել երեխային:

A few months ago,

Մի քանի ամիս առաջ

A.B. took me to visit Prince, and he's a chubby little guy.

A.B.-ն տարավ ինձ Փրինցին այցելելու, և նա թմբլիկ փոքրիկ տղա է:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

He's meeting his milestones, he's pulled himself up to a stand,

Նա իր կարևորագույն փուլին է հասնում, կանգնեցրել է ինքն իրեն

and is even starting to say a few words.

և նույնիսկ սկսում է մի քանի բառ ասել:

I'm so inspired by these community health workers.

Ես այնքան ոգեշնչված եմ համայնքի բուժաշխատողներով:

I often ask them why they do what they do,

Հաճախ եմ հարցնում նրանց, ինչու են անում ամենը

and when I asked A.B.,

և երբ ես հարցրեցի A.B.-ին,

he said, "Doc, since I dropped out of school, this is the first time

նա ասաց. «Բժիշկ, դպրոցից դուրս գալուց հետո սա առաջին անգամն է, որ

I'm having a chance to hold a pen to write.

հնարավորություն եմ ունենում գրիչ բռնել,

My brain is getting fresh."

որպեսզի գրեմ: ՈՒղեղս թարմանում է:

The stories of A.B. and Musu have taught me something fundamental

A.B.-ի և Մուսուի պատմությունները հիմնարար բան են սովորեցրել ինձ

about being human.

մարդկային լինելու մասին:

Our will to serve others

Մյուսներին օգնելու մեր կամքը

can actually help us transform our own conditions.

կարող է իսկապես օգնել մեզ վերափոխել մեր իսկ վիճակները:

I was so moved by how powerful the will to serve our neighbors can be

Ես այնքան հուզված էի մեր հարևաններին օգնելու կամքի հզոր լինելով

a few years ago,

մի քանի տարի առաջ, երբ

when we faced a global catastrophe.

մենք համաշխարհային աղետի հետ բախվեցինք:

In December 2013,

2013 թվականի դեկտեմբերին,

something happened in the rainforests across the border from us in Guinea.

մեր սահմանից այն կողմ, Գվինեայում, անձրևային անտառներում մի բան պատահեց:

A toddler named Emile fell sick with vomiting, fever and diarrhea.

Էմիլ անունով մի երեխա հիվանդացավ փսխումով, ջերմությամբ և փորլուծությամբ:

He lived in an area where the roads were sparse

Նա ապրում էր տարածքում՝ ճանապարհները խղճուկ էին

and there had been massive shortages of health workers.

և բուժաշխատողների խիստ պակաս էր զգացվում:

Emile died,

Էմիլը մահացավ,

and a few weeks later his sister died,

մի քանի շաբաթ անց իր քույրը մահացավ,

and a few weeks later his mother died.

իսկ մի քանի շաբաթ անց նրա մայրը մահացավ:

And this disease would spread from one community to another.

Եվ այս հիվանդությունը տարածվում էր մի համայնքից մյուսը:

And it wasn't until three months later

Եվ դա այնքան ժամանակ, մինչև երեք ամիս անց

that the world recognized this as Ebola.

աշխարհը ճանաչեց, որ դա Էբոլա է:

When every minute counted, we had already lost months,

Երբ ամեն րոպե հաշված էր մենք արդեն կորցրել էինք ամիսներ,

and by then the virus had spread like wildfire all across West Africa,

և այդ ժամանակ վիրուսը վայրի կերպով տարածվում էր Արևմտյան Աֆրիկայում,

and eventually to other parts of the world.

և բնականաբար աշխարհի մյուս մասերում:

Businesses shut down, airlines started canceling routes.

Ավիաընկերությունները սկսում էին չեղյալ հայտարարել չվերթները:

At the height of the crisis,

Ճգնաժամի գագաթնակետին,

when we were told that 1.4 million people could be infected,

երբ մենք իմացանք, որ 1.4 միլիոն մարդ հնարավոր է վարակված լինի,

when we were told that most of them would die,

երբ իմացանք որ նրանցից շատերը կարող են մահանալ,

when we had nearly lost all hope,

երբ մենք համարյա ամբողջությամբ կորցրել էինք հույսը,

I remember standing with a group of health workers

ես հիշում եմ մեզ կանգնած անձրևային անտառում մի խումբ

in the rainforest where an outbreak had just happened.

բուժաշխատողների հետ որտեղ այս ամենը կատարվել էր:

We were helping train and equip them to put on the masks,

Մենք օգնում էինք նրանց և նրանց հագցնում դիմակներ,

the gloves and the gowns that they needed

ձեռնոցներ և հագուստներ, նրանց անհրաժեշտ

to keep themselves safe from the virus

էր վիրուսից զերծ մնալու համար

while they were serving their patients.

մինչ նրանք օգնում էին իրենց հիվանդներին:

I remember the fear in their eyes.

Ես հիշում եմ վախը իրենց աչքերում:

And I remember staying up at night, terrified if I'd made the right call

Եվ հիշում եմ ողջ գիշերը արթուն մնալիս, վա- խենալով,արդյոք ճիշտ որոշում եմ կայացրել

to keep them in the field.

նրանց այս դաշտում պահելով:

When Ebola threatened to bring humanity to its knees,

Երբ Էբոլան սպառնում էր ծնկի բերել մարդկությանը,

Liberia's community health workers didn't surrender to fear.

Լիբերիայի համայնքի բուժաշխատողները վախի չէին մատնվել:

They did what they had always done:

Նրանք անում էին այն, ինչ միշտ են արել.

they answered the call to serve their neighbors.

նրանք օգնում էին իրենց հարևաններին:

Community members across Liberia learned the symptoms of Ebola,

Լիբերիայի համայնքի անդամները ճանաչեցին Էբոլայի ախտանիշները,

teamed up with nurses and doctors to go door-to-door to find the sick

միավորվեցին բուժքույրերի և բժիշկների հետ, նրանք փնտրում էին հիվանդներ

and get them into care.

և նրանց խնամում:

They tracked thousands of people who had been exposed to the virus

Նրանք գտան հազարավոր մարդկանց, ովքեր վարակվել էին վիրուսով

and helped break the chain of transmission.

և օգնեցին փոխանցման շղթան կոտրել:

Some ten thousand community health workers risked their own lives

Մի քանի տասնյակ հազարավոր բուժաշխատողներ վտանգի ենթարկելով

to help hunt down this virus and stop it in its tracks.

իրենց իսկ կյանքը օգնում էին վիրուսը ոչնրացնել և դադարեցնել այն:

(Applause)

(Ծափահարություն)

Today, Ebola has come under control in West Africa,

Այսօր, Էբոլան հսկողության տակ է Արևմտյան Աֆրիկայում,

and we've learned a few things.

և մենք սովորել ենք մի քանի բան:

We've learned that blind spots in rural health care

Հասկացանք, որ գյուղական առողջապահության կույր կետերը

can lead to hot spots of disease,

կարող են հանգեցնել թեժ կետերի,

and that places all of us at greater risk.

և որ դա մեզ բոլորիս մեծ ռիսկի է ենթարկում:

We've learned that the most efficient emergency system

Սովորեցինք, որ ամենաարդյունավետ արտակարգ իրավիճակների

is actually an everyday system,

համակարգը դա ամենօրյա համակարգն է,

and that system has to reach all communities,

և որ այդ համակարգը պետք է հասնի բոլոր համայնքներում,

including rural communities like Emile's.

ներառյալ Էմիլի համայնքի նման գյուղական համայնքը:

And most of all,

Եվ ամենակարևորը,

we've learned from the courage of Liberia's community health workers

մենք սովորեցինք Լիբերիայի համայնքի բուժաշխատողների խիզախությունից

that we as people are not defined by the conditions we face,

այն է, որ մենք` մարդիկ, չենք սահմանվում այն պայմաններով, որ ապրում ենք,

no matter how hopeless they seem.

անկախ նրանից,որքան անհույս են դրանք թվում:

We're defined by how we respond to them.

Սահմանվում ենք նրանով ինչպես ենք պատասխանում:

For the past 15 years,

Վերջին 15 տարում,

I've seen the power of this idea

ես տեսել եմ ուժը

to transform everyday citizens into community health workers --

ամենօրյա քաղաքացիների բուժաշխատողների`

into everyday heroes.

ամենօրյա հերոսների փոխելու մտքի:

And I've seen it play out everywhere,

Եվ ես տեսել եմ դա կիրառելուց ամենուր,

from the forest communities of West Africa,

սկսած Աֆրիկայի անտառային համայնքներից,

to the rural fishing villages of Alaska.

մինչև Ալասկայի գյուղական համայքները:

It's true,

Ճիշտ է,

these community health workers aren't doing neurosurgery,

այս բուժաշխատողները չեն կատարում նյարդային վիրահատություններ,

but they're making it possible

բայց նրանք հնարավոր են դարձնում

to bring health care within reach of everyone everywhere.

հասանելի խնամքը բոլորին և ամենուր:

So now what?

Եվ ինչ հիմա?

Well, we know that there are still millions of people dying

Մենք գիտենք, որ դեռ միլիոնավոր մարդիկ են մահանում

from preventable causes

կանխելի հիանդություններից

in rural communities around the world.

աշխարհի գյուղական համայնքներում:

And we know that the great majority of these deaths are happening

Եվ գիտենք, որ այս մահացություներից շատերը տեղի են ունենում

in these 75 blue-shaded countries.

այս 75 կապույտով նշված երկրներում:

What we also know

Մենք նաև գիտենք,

is that if we trained an army of community health workers

որ եթե մենք սովորեցնենք բուժաշխատողների

to learn even just 30 lifesaving skills,

մի բանակի թեկուզ 30 կյանք փրկող հմտություններ,

we could save the lives of nearly 30 million people by 2030.

մենք կկարողանանք փրկել համարյա 30 միլիոն մարդու կյանքը մինչ 2030 թվականը:

Thirty services could save 30 million lives by 2030.

30 ծառայություն կարող է փրկել30 միլիոն մարդու կյանքը մինչ 2030 թվականը:

That's not just a blueprint --

Դա միայն նշմարում չէ,

we're proving this can be done.

մենք ապացուցում ենք,որ դա հնարավոր է:

In Liberia,

Լիբերիայում,

the Liberian government is training thousands of workers like A.B. and Musu

Լիբերական կառավարությունը պատրաստում է հազարավոր աշխատողների Ա.Բ.-ի և Մուսուի պես

after Ebola,

Էբոլայից հետո,

to bring health care to every child and family in the country.

երկրում յուրաքանչյուր երեխայի և ընտանիքի առողջությունը ապահովելու համար:

And we've been honored to work with them,

Եվ մենք պատիվ ունենք աշխատել նրանց հետ,

and are now teaming up with a number of organizations

համագործակցում ենք մի քանի կազմակերպությունների հետ,

that are working across other countries

որոնք աշխատում են այլ երկրներում,

to try to help them do the same thing.

որպեսզի նրանց օգնենք անել նույնը:

If we could help these countries scale,

Եթե մենք կարողանանք օգնել այդ երկրներին,

we could save millions of lives,

մենք կփրկենք միլիոնավոր կյանքեր,

and at the same time,

և միաժամանակ,

we could create millions of jobs.

կստեղծենք միլիոնավոր աշխատատեղեր:

We simply can't do that, though, without technology.

Մենք պարզապես չէինք կարող անել այս ամենը առանց տեխնոլոգիայի:

People are worried that technology is going to steal our jobs,

Մարդիկ անհանգստանում են, տեխնոլոգիան կգողանա իրենց աշխատանքները,

but when it comes to community health workers,

բայց երբ խոսքը համայնքային բուժաշխատողների մասին է

technology has actually been vital for creating jobs.

տեխնոլոգիան կենսունակ դեր ունի իրենց աշխատանքի ստեղծման գործում:

Without technology -- without this smartphone,

Առանց տեխնոլոգիայի, առանց այս հեռախոսների,

without this rapid test --

առանց այս արագ թեստի,

it would have been impossible for us to be able to employ A.B. and Musu.

անհնար կլիներ մեզ համար աշխատանքի վերցնել Ա.Բ.-ին և Մուսուին:

And I think it's time for technology to help us train,

Եվ կարծում եմ ժամանակն է, որ տեխ-ն օգնի վերապատրաստել,

to help us train people faster and better than ever before.

օգնի վերապատրաստել մարդկանց ավելի արագ և ավելի լավ քան երբևէ:

As a doctor,

Որպես բժիշկ,

I use technology to stay up-to-date and keep certified.

ես օգտագործում եմ տեխնոլոգիան տեղեկացված և ժամանակակից մնալու համար:

I use smartphones, I use apps, I use online courses.

Oգտագործում եմ հեռախոս, հավելվածներ,առցանց դասընթացներ:

But when A.B. wants to learn,

Բայց երբ Ա.Բ.-ն է ցանկանում սովորել,

he's got to jump back in that canoe

նա պետք է հետ ցատկի այդ նավակի մեջ

and get to the training center.

և հասնի վերապատրաստման կենտրոն:

And when Musu shows up for training,

Եվ երբ Մուսուն է գնում վերապատրաստման,

her instructors are stuck using flip charts and markers.

իր մարզիչները դեռևս օգտագործում են թղթե գրատախտակներ և մարկերներ:

Why shouldn't they have the same access to learn as I do?

Ինչու նրանք չպետք է ունենան նույն հնարավարությունը սովորելու, ինչ ես ունեմ?

If we truly want community health workers to master those lifesaving skills

Եթե ուզում ենք համայնքային նրանք տիրապետեն այդ կյանքը փրկող հմտություններին

and even more,

և ավելին,

we've got to change this old-school model of education.

մենք պետք է փոխենք կրթական այս հին դպրոցների մոդելը:

Tech can truly be a game changer here.

Տեխնոլոգիան կարող է փոփոխող հանգամանք լինել:

I've been in awe of the digital education revolution

Ես եղել եմ թվային կրթության հեղափոխության հովանու ներքո,

that the likes of Khan Academy and edX have been leading.

որոնցից Khan Academy-ն և TEDx-ը առաջատարներն են:

And I've been thinking that it's time;

Եվ ես մտածեցի որ ժամանակն է.

it's time for a collision

ժամանակն է բախման

between the digital education revolution

թվային կրթության հեղափոխության և

and the community health revolution.

համայնքային առողջապահության հեղափոխության:

And so, this brings me to my TED Prize wish.

Եվ դա ինձ բերեց TED-ի մրցանակի ցանկության:

I wish --

Ես ցանկանում եմ -

I wish that you would help us recruit

որ դուք օգնեք համալրել աշխարհին

the largest army of community health workers the world has ever known

հայտնի ամենամեծ համայնքային բուժաշխատողների բանակը

by creating the Community Health Academy,

ստեղծելով Համայնքային Առողջության Ակադեմիա

a global platform to train, connect and empower.

ամաշխարհային հարթակ վերապատրաստելու, միավորելու և լիազորելու:

(Applause)

(Ծափահարություն)

Thank you.

Շնորհակալություն

(Applause)

(Ծափահարություն)

Thank you.

Շնորհակալություն

Here's the idea:

Միտքը սա է.

we'll create and curate

մենք կստեղծենք և կընտրենք

the best in digital education resources.

լավագույնը թվային կրթության ռեսուրսների միջից:

We will bring those to community health workers around the world,

Մենք դա հասանելի կդարձնենք համայնքային բուժաշխատողների համար,

including A.B. and Musu.

ներառյալ Ա.Բ.-ն և Մուսուն:

They'll get video lessons on giving kids vaccines

Կստանան վիդեո դասեր երեխաներին պատվաստումներ տալու մասին

and have online courses on spotting the next outbreak,

և կունենան առցանց դասընթացներ իրավիճակների հայտնաբերման վերաբերյալ,

so they're not stuck using flip charts.

որ կախված չմնան թղթե գրատախտակներից:

We'll help these countries accredit these workers,

Մենք կօգնենք այդ երկրներին հավատարմագրելու այդ աշխատողներին,

so that they're not stuck remaining an under-recognized, undervalued group,

որպեսզի նրանք չմնան չճանաչված, չհարգված խումբ,

but become a renowned, empowered profession,

այլ դառնան հայտնի, լիազորված մասնագիտություն,

just like nurses and doctors.

ինչպես բուժքույրերն ու բժիշկները:

And we'll create a network of companies and entrepreneurs

Եվ մենք կստեղծենք ընկերությունների և ձեռնարկատերերի ցանց,որ ստեղծել են

who've created innovations that can save lives

նորարարություններ, որոնք կարող են փրկել կյանքեր

and help them connect to workers like Musu,

և օգնել աշխատողների ինչպես Մուսուն,

so she can help better serve her community.

այնպես որ կարողանա օգնել լավ ծառայել իր համայնքին:

And we'll work tirelessly to persuade governments

Մենք եռանդուն կաշխատենք համոզելու կառավարությանը

to make community health workers a cornerstone of their health care plans.

համայնքային բուժաշխատողներին դարձնել իրենց առողջապահական ծրագրերի հիմնական օղակ:

We plan to test and prototype the academy in Liberia

Մենք նախատեսում ենք թեստավորել և նախագծել ակադեմիա Լիբերիայում

and a few other partner countries,

և մի քանի այլ համագործակցող երկրներում,

and then we plan to take it global,

և հետո դարձնել համաշխարհային,

including to rural North America.

ներառելով Հս. Ամերիկայի գյուղական համայնքները:

With the power of this platform,

Այս հարթակի ուժով,

we believe countries can be more persuaded

մենք հավատում ենք,որ երկրները ավելի համողված կլինեն,

that a health care revolution really is possible.

որ առողջապահական հեղափոխությունը իրոք հնարավոր է:

My dream is that this academy will contribute to the training

Իմ երազանքն է, որ այս ակադեմիան նպաստի վերապատրասի,

of hundreds of thousands of community members

հարյուրավոր, հազարավոր համայնքային, անդամների,

to help bring health care to their neighbors --

որը կոգնի առողջապահությունը տարածել հարևան տարածքներով -

the hundreds of millions of them

նրանցից հարյուր միլիոնավորները,

that live in the world's most remote communities,

ովքեր ապրում են աշխարհի հեռավոր անկյուններում,

from the forest communities of West Africa,

սկսած Աֆրիկայի անտառային համայնքներից

to the fishing villages of rural Alaska;

մինչև Ալյասկայի գյուղական համայնքները,

from the hilltops of Appalachia, to the mountains of Afghanistan.

սկսած Ապալաչի բլուրներից մինչև Աֆղանստանի լեռները:

If this vision is aligned with yours,

Եթե դուք համամիտ եք այս տեսլականի հետ,

head to communityhealthacademy.org,

ապա այցելեք communityhealthacademy.org

and join this revolution.

և միացեք այս հեղափոխությանը:

Let us know if you or your organization or someone you know could help us

Մեզ տեղյակ պահեք, եթե դուք, կամ Ձեր կազմակերպությունը, կարող է օգնել մեզ,

as we try to build this academy over the next year.

քանի որ մենք փորձում ենք ակադեմիան կառուցել մյուս տարի:

Now, as I look out into this room,

Հիմա, երբ ես նայում եմ այս սենյակին,

I realize that our journeys are not self-made;

ես գիտակցում եմ, որ մեր ճանապարհը ինքնակերտված չէր,

they're shaped by others.

կառուցված էր ուրիշների կողմից:

And there have been so many here that have been part of this cause.

Եվ այստեղից այնքան շատերն են պատճառ դրա:

We're so honored to be part of this community,

Մեզ համար մեծ պատիվ է լինել այս համայնքի մասնիկը,

and a community that's willing to take on a cause

համայնք, որ պատրաստ է հանձն առնել որպես հուսադրող,

as audacious as this one,

ինչպիսին այս մեկն է,

so I wanted to offer, as I end,

և ես ցանկանում եմ առաջարկել մի բան,

a reflection.

որպես վերջաբան:

I think a lot more about what my father taught me.

Ես շատ ավելի շատ եմ մտածում, թե ինչ է իմ հայրը ինձ սովորեցրել:

These days, I too have become a dad.

Այս օրերին, ես նույնպես հայր եմ դարձել:

I have two sons,

Ես ունեմ երկու որդի,

and my wife and I just learned that she's pregnant with our third child.

և իմ կինը և ես նոր ենք իմացել, որ նա հղի է մեր երրորդ երեխայով:

(Applause)

Thank you.

(Ծափահարություն)

(Applause)

Շնորհակալություն

(Ծափահարություն)

I was recently caring for a woman in Liberia

Ես վերջերս խնամում էի մի կնոջ Լիբերիայում,

who, like my wife, was in her third pregnancy.

ով իմ կնոջ պես, երրորդ անգամ էր հղիանում:

But unlike my wife,

Բայց, ի տարբերություն իմ կնոջ,

had had no prenatal care with her first two babies.

նախածննդյան խնամք չէր ստացել իր երկու երեխաների հետ:

She lived in an isolated community in the forest that had gone for 100 years

Նա ապրում էր անտառի մի մեկուսացած համայնքում, որը 100 տարի է

without any health care

առանց առողջապահության մնացելէ

until ...

մինչև…

until last year when a nurse trained her neighbors

մինչև անցած տարի, երբ մի բուժքույր վերապատրաստեց իր հարևաններին

to become community health workers.

դառնալու համայնքային բուժաշխատող:

So here I was,

Այսպիսով ես,

seeing this patient who was in her second trimester,

տեսնելով հաճախորդին, ով իր երկրորդ եռամսյակում էր,

and I pulled out the ultrasound to check on the baby,

հանեցի ուլտրաձայնային սարքը ստուգելու նրա երեխային,

and she started telling us stories about her first two kids,

և նա սկսեց պատմել պատմություններ իր առաջին երկու երեխաների մասին,

and I had the ultrasound probe on her belly,

և երբ կատարում էի ուլտրաձայնային հետազոտությունը որովայնի վրա,

and she just stopped mid-sentence.

նա կանգնացրեց ինձ գործի կեսին:

She turned to me and she said,

Նա թեքվեց դեպի ինձ և ասաց.

"Doc, what's that sound?"

«Բժիշկ, ինչ ձայն է դա»:

It was the first time she'd ever heard her baby's heartbeat.

Առաջին անգամն էր, որ նա լսում էր իր երեխայի սրտի բաբախյունը:

And her eyes lit up in the same way my wife's eyes and my own eyes lit up

Եվ նրա աչքերը պայծառացան նույն կերպ, ինչ իմ կնոջ և իմ աչքերը վառվեցին,

when we heard our baby's heartbeat.

երբ մենք լսեցինք երեխայի սրտի բաբախյունը:

For all of human history,

Մարդկության ողջ պատմության ընթացքում,

illness has been universal and access to care has not.

հիվանդությունները եղել են համընդհանուր իսկ խնամքին հասանելիությունը`ոչ:

But as a wise man once told me:

Ինչպես մի խելացի մարդ մի անգամ ասել է.

no condition is permanent.

ոչ մի պայման վերջնական չէ:

It's time.

Ժամանակն է:

It's time for us to go as far as it takes

Ժամանակն է գնալ այնքան,

to change this condition together.

մինչև այս պայմանը փոխենք միասին:

Thank you.

Շնորհակալություն

(Applause)

(Ծափահարություն)