Philip Howard: Four ways to fix a broken legal system

Phillip Howard: Hiến 4 kế sách khôi phục hệ thống pháp luật đã sụp đổ

Translator: Ha Tran Reviewer: LD .

I've always been interested in

Tôi luôn quan tâm tới

the relationship of formal structures and human behavior.

mối quan hệ của các cấu trúc máy móc,hình thức và hành vi con người.

If you build a wide road out to the outskirts of town, people will move there.

Nếu bạn xây dựng 1 con đường rộng tới vùng ngoại ô, thì mọi người sẽ chuyển đến đó sinh sống ngay.

Well, law is also a powerful driver

Luật cũng là yếu tố điều khiển mạnh mẽ

of human behavior.

hành vi con người.

And what I'd like to discuss today

Và ngày hôm nay tôi muốn thảo luận về

is the need to overhaul and simplify the law

nhu cầu tu sửa và đơn giản hóa luật lệ

to release the energy and passion

nhằm giải phóng năng lượng và niềm đam mê

of Americans, so that we can begin

của người Mỹ, nhờ đó chúng ta có thể bắt đầu

to address the challenges of our society.

tập trung vào các thách thức trong xã hội chúng ta,

You might have noticed that law has grown

Bạn có lẽ đã nhận thấy rằng luật đã phát triển

progressively denser in your lives over the last decade or two.

mạnh mẽ và liên quan mật thiết tới đời sống của mình trong hơn 1 hoặc 2 thập kỷ trở lại đây.

If you run a business, it's hard to do much of anything

Nếu bạn mở 1 công việc kinh doanh thì sẽ rất khó làm được việc gì

without calling your general counsel.

khi thiếu sự giúp đỡ từ luật sư riêng.

Indeed, there is this phenomenon now

Thực vậy, hiện nay có tồn tại 1 hiện tượng

where the general counsels are becoming the CEOs.

các luật sư trở thành các giám đốc điều hành(CEO).

It's a little bit like the Invasion Of The Body Snatchers.

Nó giống bộ phim kinh dị Cuộc Xâm Lăng của Các Kẻ Trộm Xác.

You need a lawyer to run the company,

Bạn cần 1 luật sư để điều hành công ty

because there's so much law.

vì có đến là lắm các loại luật.

But it's not just business that's affected by this,

Không chỉ ngành kinh doanh bị ảnh hưởng.

it's actually pressed down into the daily activities

Mà nó còn gây áp lực cho sinh hoạt hằng ngày

of ordinary people.

của những người bình thường.

A couple of years ago I was hiking near Cody, Wyoming.

Cách đây 1 vài năm, tôi leo núi gần Cody, Wyoming.

It was in a grizzly bear preserve,

Nó nằm trong 1 khu bảo tồn gấu xám Bắc Mỹ

although no one told me that before we went.

tuy nhiên chẳng ai bảo tôi biết điều đó trước khi chúng tôi đi.

And our guide was a local science teacher.

Và hướng dẫn viên là 1 giáo viên khoa học địa phương.

She was wholly unconcerned about the bears,

Cô ấy chẳng ngại mấy con gấu

but she was terrified of lawyers.

nhưng lại sợ mấy tay luật sư.

The stories started pouring out.

Câu chuyện bắt đầu tuôn trào.

She'd just been involved in an episode where a parent

Cô ấy đã tham gia vào 1 vụ việc, 1 vị phụ huynh

had threatened to sue the school

đe dọa kiện nhà trường

because she lowered the grade of the student by 10 percent

vì cô ấy đã hạ 10% số điểm học sinh đó

when he turned the paper in late.

vì cậu ta nộp bài thi muộn.

The principal didn't want to stand up to the parent

Ông hiệu trưởng không muốn ủng hộ vị phụ huynh

because he didn't want to get dragged into some legal proceedings.

vì ông không muốn bị cuốn vào các vụ kiện tụng.

So, she had to go to meeting after meeting, same arguments made

Thế là cô ấy phải họp hết buổi này đến buổi khác, các lý lẽ giống nhau

over and over again.

luôn được lặp lại.

After 30 days of sleepless nights, she finally capitulated

Sau 30 đêm mất ngủ, cô ấy cuối cùng kết thúc vụ việc

and raised the grade.

bằng cách nâng điểm.

She said, "Life's too short, I just can't keep going with this."

Cô ấy nói, " Cuộc sống quá ngắn ngủi, tôi không thể kéo dài vụ việc này thêm nữa."

About the same time, she was going to take two students to a leadership conference

Cùng lúc đó, cô ấy định dẫn 2 học sinh tới dự 1 cuộc hội thảo kỹ năng lãnh đạo

in Laramie, which is a couple of hours away,

ở Laramie, cách trường vài giờ,

and she was going to drive them in her car,

và cô ấy định đưa chúng đi bằng xe của mình

but the school said, "No, you can't drive them in the car

nhưng nhà trường nói, " Không, cô không thể lái xe đưa các em đi được

for liability reasons.

vì các lý do trách nhiệm pháp lý.

You have to go in a school bus."

Cô phải đi bằng xe bus của trường."

So, they provided a bus that held 60 people

Thế là 1 chiếc xe bus 60 chỗ

and drove the three of them back and forth

chở 3 cô trò đi lại

several hours to Laramie.

vài giờ tới Laramie.

Her husband is also a science teacher,

Chồng cô ấy cũng là 1 giáo viên dạy môn khoa học,

and he takes his biology class on a hike

và anh ấy tổ chức 1 cuộc đi bộ cho lớp sinh học

in the nearby national park.

trong công viên quốc gia gần đó.

But he was told he couldn't go on the hike this year

Nhưng anh ấy không được phép làm điều đó trong năm nay

because one of the students in the class was disabled,

vì 1 trong số học sinh trong lớp bị tàn tật

so the other 25 students didn't get to go on the hike either.

nên 25 học sinh khác không được đi.

At the end of this day I could have filled a book

Vào cuối ngày hôm nay tôi có thể viết 1 cuốn sách

just with stories about law

về các câu chuyện về luật pháp

from this one teacher.

từ giáo viên này.

Now, we've been taught to believe that law

Nào, người ta dạy chúng ta phải tin luật pháp

is the foundation of freedom.

là nền tảng của tự do.

But somehow or another, in the last couple of decades,

Nhưng không hiểu sao trong 2 thập kỷ gần đây

the land of the free has become a legal minefield.

mảnh đất tự do đã trở thành khu mỏ luật lệ.

It's really changed our lives in ways

Nó thay đổi cuộc sống chúng ta

that are sort of imperceptible;

mà chúng ta không nhận thức được.

and yet, when you pull back, you see it all the time.

Và khi nhìn lại, bạn sẽ thấy nó.

It's changed the way we talk. I was talking to a

Nó thay đổi cách chúng ta trò chuyện. Khi nói chuyện với

pediatrician friend

anh bạn làm bác sĩ khoa nhi

in North Carolina. He said,

ở Bắc Carolina. Anh ấy nói,

"Well you know, I don't deal with patients the same way anymore.

" Cậu biết tớ không làm việc với các bệnh nhân như trước nữa,

You wouldn't want to say something off-the-cuff

Cậu không muốn nói điều gì đó thiếu suy nghĩ

that might be used against you."

để rồi sau đó có thể được dùng để chống lại cậu."

This is a doctor, whose life is caring for people.

Đây là 1 bác sĩ mà cả cuộc đời dành để chăm sóc mọi người.

My own law firm has a list of questions

Công ty luật của tôi có 1 danh sách các câu hỏi

that I'm not allowed to ask

mà tôi không được phép hỏi

when interviewing candidates,

khi phỏng cấn các ứng viên.

such as the sinister question,

Ví dụ như 1 câu hỏi rất nham hiểm

bulging with hidden motives and innuendo,

chứa đầy động cơ tiềm ẩn và lời ám chỉ,

"Where are you from?"

"Anh từ đâu đến?"

(Laughter)

(Tiếng cười)

Now for 20 years, tort reformers have been sounding the alarm

Trong 20 năm, những nhà cải cách sai lầm đã nghe thấy tiếng chuông báo động

that lawsuits are out of control.

về các vụ kiện tụng đã vượt ngoài tầm kiểm soát.

And we read every once in while

Và chúng tôi đã đọc nhiều lần

about these crazy lawsuits, like the guy

về các vụ kiện điên cuồng này, giống anh chàng

in the District of Columbia who sued his dry cleaners for 54 million dollars

ở Quận Columbia đã kiện những người giặt khô đồ của anh ta đòi 54 triệu $

because they lost his pair of pants.

vì họ đã làm mất cái quần của anh ta.

The case went on for two years; I think he's still appealing the case.

Vụ kiện kéo dài 2 năm. Tôi nghĩ anh ta vẫn đang theo kiện

But the reality is, these crazy cases

Nhưng thực tế là, các vụ kiện dở hơi kiểu này

are relatively rare. They don't usually win.

khá hiếm. Họ không luôn thắng kiện.

And the total of direct tort cost

Và tổng chi phí bồi thường sai lầm dân sự trực tiếp

in this country is about two percent,

ở nước ta là khoảng 2%,

which is twice as much as in other countries

gấp đôi so với ở các nước khác.

but, as taxes go, hardly crippling.

Nhưng, khi đánh thuế thì hầu như không tê liệt.

But the direct costs are really only the tip of the iceberg.

Chi phí trực tiếp chỉ là bề nổi.

What's happened here, again,

Điều đang diễn ra ở đây

almost without our knowing,

chúng ta hầu như không biết đến

is our culture has changed.

là nền văn hóa của chúng ta đã thay đổi.

People no longer feel free

Người dân không còn cảm thấy vô tư

to act on their best judgment.

khi hành động dựa trên suy xét, phán đoán của mình.

So, what do we do about it?

Vậy, chúng ta phải làm gì?

We certainly don't want to give up the rights,

Chúng ta chắc chắn không muốn từ bỏ các quyền tìm kiếm bồi thường thiệt hại tại tòa.

when people do something wrong, to seek redress in the courts.

khi ai đó làm sai điều gì.

We need regulation to make sure

Chúng ta cần pháp chế để đảm bảo

people don't pollute and such.

người dân không làm sai.

We lack even a vocabulary to deal with

Chúng ta thậm chí thiếu cả từ vựng để xử lý

this problem,

vấn đề này.

and that's because we have the wrong frame of reference.

Và vì chúng ta có khung thẩm quyền sai phạm.

We've been trained to think that the way to look at every dispute,

Chúng ta phải luyện tập cách nghĩ khi nhìn vào mỗi cuộc tranh cãi

every issue, is a matter of kind of individual rights.

mỗi vấn đề, là vấn đề của các quyền cá nhân.

And so we peer through a legal microscope, and look at everything.

Và nhìn mọi thứ qua lăng kính pháp luật.

Is it possible that there are extenuating circumstances

Liệu rằng có lý khi các trường hợp giảm nhẹ

that explain why Johnny

giải thích việc Jonny ở Cody, bang Wyoming

turned his paper in late in Cody, Wyoming?

nộp bài thi muộn?

Is it possible that the doctor

Liệu rằng có lý khi bác sĩ

might have done something differently when the sick person gets sicker?

lẽ ra đã làm được 1 điều khác khi bệnh nhân ốm hơn?

And of course the hindsight bias is perfect.

Và dĩ nhiên khuynh hướng nhận thức muộn là hoàn hảo.

There's always a different scenario that you can sketch out

Luôn có 1 kịch bản khác mà bạn có thể vẽ ra khả năng

where it's possible that something could have been done differently.

giải quyết vấn đề khác đi.

And yet, we've been trained to squint into this legal microscope,

Tuy nhiên, chúng ta phải luyện tập để cố ghé mắt nhìn vào lăng kinh hiển vi luật pháp này,

hoping that we can judge any dispute

hy vọng chúng ta có thể suy xét mọi cuộc tranh luận

against the standard of a perfect society,

đi ngược với tiêu chuẩn 1 xã hội hoàn hảo,

where everyone will agree what's fair,

nơi ai cũng sẽ tán thành điều công bằng

and where accidents will be extinct,

và các tai nạn sẽ tuyệt chủng,

risk will be no more.

rủi ro, nguy hiểm sẽ không còn.

Of course, this is Utopia;

Dĩ nhiên, đây là xã hội trong mơ,

it's a formula for paralysis, not freedom.

đó là công thức cho sự tê liệt, không phải tự do.

It's not the basis of the rule of law,

Đó không phải nền tảng của quy tắc pháp luật,

it's not the basis of a free society.

và 1 xã hội tự do.

So, now I have the first of four propositions

Bây giờ tôi sẽ đưa ra đề xuất đầu tiên.

I'm going to leave with you about how you simplify the law:

Tôi sẽ để các bạn đơn giản hóa pháp luật.

You've got to judge law mainly

Các bạn phải đánh giá pháp luật chủ yếu

by its effect on the broader society,

dựa trên ảnh hưởng của nó tới xã hội rộng lớn

not individual disputes.

chứ không phải các cuộc tranh luận cá nhân.

Absolutely vital.

Cực kỳ quan trọng.

So, let's pull back from the anecdotes for a second

Hãy dừng câu chuyện tôi đang kể trong 1 giây

and look at our society from high above.

và từ trên cao nhìn xuống xã hội chúng ta.

Is it working?

Nó có hiệu quả?

What does the macro-data show us?

Các dữ liệu vĩ mô sẽ cho ta thấy điều gì?

Well, the healthcare system has been transformed:

Hệ thống chăm sóc sức khỏe đã được chuyển đổi.

a culture pervaded with defensiveness,

Một nền văn hóa tràn ngập sự phòng ngự.

universal distrust of the system of justice,

Hệ thống công lý toàn cầu đều không đáng tin cậy.

universal practice of defensive medicine.

Cả thế giới dùng thuốc phòng bệnh.

It's very hard to measure

Thật khó để đo được

because there are mixed motives.

vì các động lực luôn lẫn lộn.

Doctors can make more on ordering tests sometimes,

Các bác sĩ có thể làm được nhiều hơn trên các xét nghiệm theo thứ tự.

and also they no longer even know what's right or wrong.

Và họ cũng thậm chí không còn biết cái gì đúng, sai nữa.

But reliable estimates

Nhưng các ước tính đáng tin

range between 60 billion and

dao động từ 60 tỉ

200 billion dollars per year.

và 200 tỉ$ mỗi năm.

That's enough to provide care to all the people

Số tiền đó đủ để cung cấp dịch vụ chăm sóc cho tất cả người dân

in America who don't have it.

Mỹ chưa có.

The trial lawyers say, "Well, this legal fear

Các luật sư ở tòa án nói, " Nỗi sợ hãi pháp luật này

makes doctors practice better medicine."

khiến các bác sĩ hành nghề tốt hơn."

Well that's been studied too, by the Institute of Medicine

Điều đó đã được nghiên cứu bởi Viện Y Học

and others. Turns out that's not the case.

và các viện khác. Hóa ra là không phải vậy.

The fear has chilled professional interaction

Nỗi sợ hãi làm nguội lạnh tương tác nghề nghiệp

so thousands of tragic errors occur

gây ra hàng nghìn lỗi sai thảm kịch

because doctors are afraid

vì bác sĩ sợ

to speak up: "Are you sure that's the right dosage?"

nói lên câu, " Anh có chắc đó là liều thuốc đúng?"

Because they're not sure,

Vì họ không chắc,

and they don't want to take legal responsibility.

và không muốn chịu trách nhiệm pháp lý.

Let's go to schools.

Hãy tới các trường học.

As we saw with the teacher in Cody, Wyoming,

Như trường hợp giáo viên ở Cody, Wyoming,

she seems to be affected by the law.

cô ấy có vẻ chịu ảnh hưởng bởi luật pháp.

Well it turns out the schools are literally drowning in law.

Hóa ra các trường học đang chết chìm trong luật.

You could have a separate section of a law library

Các bạn có thể có 1 khu riêng trong thư viện luật

around each of the following legal concepts:

cho mỗi khái niệm pháp luật sau.

due process, special education,

Quá trình hợp lý, nền giáo dục đặc biệt,

no child left behind,

không đứa trẻ nào bị rớt lại sau,

zero tolerance, work rules ...

mức chịu đựng bằng 0, các luật lệ phải hiệu quả.

it goes on. We did a study

Nó tiếp tục. Chúng tôi đã làm 1 cuộc nghiên cứu

of all the rules that affect one school

mọi luật lệ ảnh hưởng tới 1 ngôi trường

in New York. The Board of Ed. had no idea.

ở New York. Ban giám hiệu không biết gì hết.

Tens of thousands of discreet rules,

Hàng chục nghìn quy tắc bất thành văn,

60 steps to suspend a student from school:

60 bước để đình chỉ 1 học sinh.

It's a formula for paralysis.

Đó là 1 công thức cho sự tê liệt.

What's the effect of that? One is a decline in order.

Ảnh hưởng của nó là gì? Một là sự giảm theo thứ tự.

Again, studies have shown

Các nghiên cứu lại cho thấy

it's directly attributable

nó trực tiếp gắn với

to the rise of due process.

sự gia tăng của quá trình hợp lý.

Public agenda did a survey for us a couple of years ago

Cơ quan công cộng đã thực hiện 1 cuộc điều tra cho chúng ta cách đây 1 vài năm

where they found that 43 percent of the high school teachers in America

họ thấy rằng 43% giáo viên trung học ở Mỹ

say that they spend at least half of their time

nói rằng họ dành ít nhất 1 nửa thời gian của mình

maintaining order in the classroom.

để giữ trật tự trong lớp học.

That means those students are getting half the learning

Đồng nghĩa với việc các học sinh đó đang học được 1 nửa

they're supposed to, because if one child is disrupting the class

lượng kiến thức theo tiêu chuẩn, vì nếu 1 học sinh quấy rối trong lớp

no one can learn.

thì những học sinh còn lại không thể học được.

And what happens when the teacher tries to assert order?

Và chuyện gì xảy ra khi giáo viên cố gắng xác lập trật tự?

They're threatened with a legal claim.

Họ bị đe dọa bởi khiếu nại pháp luật.

We also surveyed that. Seventy-eight percent of the middle and high school teachers

Chúng tôi cũng điều tra rằng 78% giáo viên THCS và THPT

in America have been threatened by their students

ở Mỹ đã bị học sinh đe dọa

with violating their rights, with lawsuits

vì xâm phạm quyền lợi của chúng, các học sinh đó

by their students. They are threatening, their students.

đe dọa sẽ kiện giáo viên vì họ đã đe dọa học sinh.

It's not that they usually sue,

Không phải chúng luôn kiện.

it's not that they would win, but it's an

Và sẽ thắng kiện, nhưng nó ám chỉ

indication of the corrosion of authority.

sự thái hóa quyền lực.

And how has this system of law worked for government?

Và hệ thống luật pháp này đã làm được gì cho chính phủ?

It doesn't seem to be working very well does it?

Nó có vẻ hiệu không hiệu quả cho lắm nhỉ?

Neither in Sacramento nor in Washington.

Kể cả ở Washington hay Sacramento.

The other day at the State of the Union speech,

Gần đây trong bài phát biểu Liên Bang,

President Obama said,

tổng thống Obama nói,

and I think we could all agree with this goal,

và tôi nghĩ chúng ta có thể tán thành mục tiêu này,

"From the first railroads to the interstate highway system,

" Từ đường sắt đầu tiên đến hệ thống đường cao tốc liên bang,

our nation has always been the first to compete.

nước ta luôn đi đầu cuộc cạnh tranh.

There is no reason Europe or China should have the fastest trains."

Không có lý do gì mà châu Âu hay Trung Quốc lại có những con tàu nhanh nhất cả."

Well, actually there is a reason:

Thực ra có 1 lý do,

Environmental review has evolved into a process

nhận xét môi trường đã tiến triển thành 1 quá trình

of no pebble left unturned

kiểm tra kỹ càng từng ngóc ngách

for any major project taking the better part of a decade,

mọi dự án chính quan trọng trong thập kỷ

then followed by years of litigation

kéo theo sau là nhiều năm trời tố tụng

by anybody who doesn't like the project.

do những người không thích cái dự án đó.

Then, just staying above the Earth for one more second,

Từ trên cao nhìn xuống trái đất trong 1 giây

people are acting like idiots,

sẽ thấy mọi người hành động như lũ ngu đần,

(Laughter)

(Tiếng cười)

all across the country.

khắp đất nước.

(Applause)

(Vỗ tay)

Idiots. A couple of years ago,

Ngu ngốc. Cách đây 1 vài năm,

Broward County, Florida, banned running at recess.

hạt Broward, bang Florida đã cấm chạy nhảy trong giờ ra chơi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

That means all the boys are going to be ADD.

Nghĩa là tất cả các cậu bé sẽ là ADD.

I mean it's just absolutely

Tôi muốn nói đó đúng là

a formula for failure.

1 công thức cho sự thất bại.

My favorite, though, are all the warning labels.

Mặc dù công thức thất bại yêu thích của tôi là các nhãn mác cảnh báo.

"Caution: Contents are hot,"

Cẩn thận, bên trong nước nóng,

on billions of coffee cups.

trên hàng tỷ cốc cà phê.

Archeologists will dig us up in a thousand years

Các nhà khảo cổ sẽ khai quật chúng ta lên trong 1000 năm nữa

and they won't know about defensive medicine and stuff,

và họ sẽ không biết về thuốc phòng bệnh

but they'll see all these labels, "Contents are extremely hot."

nhưng họ sẽ thấy các nhãn mác đó, dung dịch cực kỳ nóng.

They'll think it was some kind of aphrodisiac.

Họ sẽ nghĩ đó là 1 loại thuốc kích dục.

That's the only explanation. Because why

Đó là lời giải thích duy nhất. Vì tại sao

would you have to tell people that something was actually hot?

bạn phải bảo người ta là cái đó thực sự nóng?

My favorite warning was one on a five-inch fishing lure.

Cảnh báo yêu thích của tôi là mồi câu cá dài 5 inch.

I grew up in the South and whiled away the summers fishing.

Tôi lớn lên ở phía Nam và hay đi câu cá mùa hè.

Five-inch fishing lure, it's a big fishing lure,

Mồi câu 5 inch là loại mồi lớn

with a three pronged hook in the back,

với lưỡi câu 3 chạc

and outside it said, "Harmful if swallowed."

và bên ngoài ghi, " Nguy hiểm nếu nuốt phải."

(Laughter)

(Tiếng cười)

So, none of these people

Chẳng người nào

are doing what they think is right.

đang làm điều họ cho là đúng.

And why not? They don't trust the law. Why don't they trust the law?

Tại sao vậy? Vì họ không tin luật pháp. Tại sao họ lại không tin?

Because it gives us the worst of both worlds:

Vì luật pháp cho chúng ta điều tồi tệ nhất của cả 2 thế giới.

It's random -- anybody can sue for almost anything

Nó thật tùy tiện. Ai cũng có thể kiện vì bất cứ điều gì

and take it to a jury, not even an effort at consistency --

và mang nó tới quan tòa. Thậm chí không 1 nỗ lực nhất quán nào.

and it's also too detailed.

Và nó cũng quá chi tiết.

In the areas that are regulated, there are so many rules

Trong các lĩnh vực có áp đặt luật lệ, thì có quá nhiều luật

no human could possibly know it.

đến nỗi chả ai có thể biết hết.

Well how do you fix it? We could spend 10,000 lifetimes

Làm thế nào để sửa? Chúng ta có thể dành 10,000 lần tuổi thọ

trying to prune this legal jungle.

cố gắng cắt tỉa rừng rậm luật pháp này.

But the challenge here is not one of just

Nhưng thách thức ở đây không chỉ là 1 lần

amending the law,

tu chính luật pháp.

because the hurdle for success is trust.

Vì trở ngại cho thành công là sự tin cậy.

People -- for law to be the platform for freedom,

Để luật pháp trở thành nền tảng của sự tự do

people have to trust it.

người dân phải tin tưởng nó.

So, that's my second proposition:

Đó là đề xuất thứ 2 của tôi.

Trust is an essential condition

Sự tin cậy là 1 điều kiện thiết yếu

to a free society.

đối với 1 xã hôi tự do.

Life is complicated enough without legal fear.

Thiếu nỗi sợ pháp luật, cuộc sống sẽ rất phức tạp.

But law is different than other kinds of uncertainties,

Nhưng luật pháp khác với các loại thiếu chắc chắn khác.

because it carries with it the power of state.

Vì nó chứa đựng quyền lực của nhà nước.

And so the state can come in.

Và chính quyền có thể đi vào đời sống nhân dân.

It actually changes the way people think.

Luật pháp thay đổi cách nghĩ của mọi người.

It's like having a little lawyer on your shoulders

Như là có 1 luật sư nhỏ bé trên vai

all day long, whispering in your ear,

cả ngày, thì thầm vào tai bạn,

"Could that go wrong? Might that go wrong?"

" Việc này có thể trở thành sai lầm không? Liệu có ổn không?"

It drives people from the smart part of the brain --

Nó điều khiển con người từ phần não nhỏ

that dark, deep well of the subconscious,

là 1 cái giếng sâu hút, đen tối của tiềm thức,

where instincts and experience,

là nơi cư trú của bản năng và kinh nghiệm

and all the other factors of creativity

và mọi yếu tố sáng tạo khác

and good judgment are --

và khả năng phán đoán đúng.

it drives us to the thin veneer of conscious logic.

Nó đưa chúng ta tới vỏ bọc của logic ý thức.

Pretty soon the doctor's saying, "Well, I doubt

Bác sĩ lo sợ khá sớm, " Tôi nghi ngờ

if that headache could be a tumor, but who would protect me

liệu bệnh đau đầu có thể là do 1 khối u, nhưng ai sẽ bảo vệ tôi

if it were? So maybe I'll just order the MRI."

nếu đúng như thế, thế nên tôi có lẽ sẽ chỉ cho chụp cộng hưởng từ (MRI, khác với chụp CT)."

Then you've wasted 200 billion dollars in unnecessary tests.

Sau đó bạn đã lãng phí 200 tỉ $ vào các xét nghiệm không cần thiết.

If you make people self-conscious

Nếu bạn khiến mọi người tự ý thức

about their judgments, studies show

về các phán xét của mình, theo các nghiên cứu cho thấy

you will make them make worse judgments.

bạn sẽ khiến họ đưa ra các phán xét tồi tệ hơn.

If you tell the pianist to think about how she's hitting the notes

Néue bạn bảo nhạc công piano nghĩ về cách cô ấy đánh phím đàn

when she's playing the piece, she can't play the piece.

khi đang chơi 1 bản nhạc, cô ấy sẽ không thể chơi bản nhạc đó.

Self-consciousness is the enemy of accomplishment.

Tự ý thức là kẻ thù của sự hoàn hảo.

Edison stated it best. He said,

Edison đã chỉ ra rất rõ. Ông nói,

"Hell, we ain't got no rules around here,

" Quái, đừng có mà đưa luật ra đây,

we're trying to accomplish something."

chúng tôi đang cố hoàn thiện 1 thứ đây."

(Laughter)

(Tiếng cười)

So, how do you restore trust?

Vậy, làm sao để phục hồi sự tin cậy?

Tweaking the law's clearly not good enough,

Tu chỉnh luật rõ ràng là không đủ.

and tort reform, which is a great idea,

Và cải cách sai phạm dân sự, 1 ý tưởng hay

lowers your cost if you're a businessperson,

làm giảm bớt chi phí nếu bạn là doanh nhân

but it's like a Band-Aid on this gaping wound of distrust.

nhưng nó giống 1 miếng băng dán lên vết thương mở miệng của sự thiếu tin cậy.

States with extensive tort reform

Các bang có cải cách sai phạm dân sự mở rộng

still suffer all these pathologies.

vẫn phải chịu mọi sự bệnh tật.

So, what's needed is not just to limit claims,

Nên điều cần thiết không chỉ là giới hạn các quyền khiếu nại,

but actually create a dry ground of freedom.

mà phải thực sự xây dựng được 1 nền tảng chắc chắn cho sự tự do.

It turns out that freedom actually has a formal structure.

Hóa ra sự tự do có 1 cấu trúc khá máy móc, câu nệ.

And it is this:

Và đó là:

Law sets boundaries,

luật pháp thiết lập các ranh giới

and on one side of those boundaries are all the things

và ở 1 bên ranh giới là những thứ

you can't do or must do --

bạn không thể làm hoặc phải làm.

you can't steal, you've got to pay your taxes --

Không được ăn trộm. Phải trả thuế.

but those same boundaries are supposed to define

Nhưng các ranh giới giống nhau đó phải xác lập

and protect a dry ground of freedom.

và bảo vệ 1 nền tảng vững chắc của sự tự do.

Isaiah Berlin put it this way:

Isaiah Berlin đã nói,

"Law sets frontiers, not artificially drawn,

" Luật pháp thiết lập các giới tuyến, con người không được dịch chuyển

within which men shall be inviolable."

để trở nên bất khả xâm phạm."

We've forgotten that second part.

Chúng ta đã quên mất phần thứ 2.

Those dikes have burst. People wade through law

Các con đê đó đã vỡ. Mọi người lội qua pháp luật

all day long.

suốt ngày.

So, what's needed now

Vậy điều cần thiết bây giờ là

is to rebuild these boundaries.

tái xây dựng các ranh giới đó.

And it's especially important to rebuild them

Và đặc biệt quan trọng là phải tái xây dựng các hạn chế ranh giới

for lawsuits.

cho các vụ kiện tụng.

Because what people can sue for establishes the boundaries

Vì người dân có thể kiện vì những thứ giúp thiết lập nên các ranh giới

for everybody else's freedom.

cho sự tự do của những người khác.

If someone brings a lawsuit over, "A kid fell off the seesaw,"

Nếu ai đó kiện vì 1 đứa trẻ ngã khỏi ván bập bênh

it doesn't matter what happens in the lawsuit,

thì bất kể điều gì diễn ra trong vụ kiện

all the seesaws will disappear.

mọi ván bập bênh khác sẽ phải biến mất.

Because no one will want to take the risk of a lawsuit.

Vì không ai muốn dây dưa với nguy cơ vướng vào 1 vụ kiện.

And that's what's happened. There are no seesaws, jungle gyms,

Và đó là điều xảy ra. Không ván bập bênh, cầu trượt

merry-go-rounds, climbing ropes,

ngựa gỗ, leo thừng,

nothing that would interest a kid over the age of four,

trẻ em khoảng hơn 4 tuổi sẽ chẳng hứng thú với trò gì

because there's no risk associated with it.

vì chúng không thấy có tí mạo hiểm gì trong đó.

So, how do we rebuild it?

Vậy, làm sao chúng ta tái xây dựng được ranh giới đó?

Life is too complex for...

Cuộc sống quá phức tạp cho ...

(Applause)

(Vỗ tay)

Life is too complex for a software program.

Cuộc sống quá phức tạp đối với 1 chương trình phần mềm.

All these choices involve value judgments

Mọi lựa chọn liên quan đến việc phán xét giá trị,

and social norms, not objective facts.

và các quy tắc xã hội, chứ không phải các sự việc khách quan.

And so here is the fourth proposition.

Và đây là đề xuất thứ 4.

This is what we have, the philosophy we have to change to.

Đây là những gì chúng ta có, chúng ta phải thay đổi theo triết lý đó.

And there are two essential elements of it:

Và có 2 yếu tố thiết yếu của nó.

We have to simplify the law.

Chúng ta phải đơn giản hóa pháp luật.

We have to migrate from all this complexity

Phải di cư khỏi mọi sự rắc rối phức tạp này

towards general principles and goals.

để hướng tới các mục tiêu và nguyên tắc khái quát.

The constitution is only 16 pages long.

Hiến pháp chỉ dài 16 trang.

Worked pretty well for 200 years.

Hoạt động khá hiệu quả trong 200 năm qua.

Law has to be simple enough

Luật phap phải đơn giản đủ để

so that people can internalize it

mọi người có thể tiếp nhận

in their daily choices.

trong các lựa chọn hàng ngày.

If they can't internalize it, they won't trust it.

nếu họ không thể tiếp thu nó, họ sẽ không tin nó.

And how do you make it simple?

Và làm sao để đơn giản hóa nó?

Because life is complex,

Vì cuộc sống là phức tạp.

and here is the hardest and biggest change:

Và đây là thay đổi khó khăn nhất cũng là thay đổi to lớn nhất.

We have to restore the authority

Chúng ta phải phục hồi thẩm quyền

to judges and officials

của các thẩm phán và quan chức

to interpret and apply the law.

để họ diễn giải và áp dụng luật pháp.

(Applause)

(Vỗ tay)

We have to rehumanize the law.

Chúng ta phải nhân đạo hóa luật pháp.

To make law simple so that you feel free,

Đơn giản hóa luật pháp để mọi người cảm thấy tự do

the people in charge have to be free

những người chịu trách nhiệm phải được tự do

to use their judgment to interpret and apply the law

sử dụng sự suy xét của mình để diễn giải và áp dụng luật pháp

in accord with reasonable social norms.

cùng với các quy tắc xã hội phù hợp.

As you're going down, and walking down the sidewalk during the day,

Khi bạn đang đi trên vỉa hè vàoban ngày

you have to think that if there is a dispute,

bạn phải nghĩ rằng nếu có 1 cuộc tranh luận,

there's somebody in society who sees it as their job

liệu có ai đó trong xã hội coi công việc của họ

to affirmatively protect you

là bảo vệ bạn không,

if you're acting reasonably.

nếu mà bạn đang làm đúng.

That person doesn't exist today.

Người đó ngày nay không tồn tại

This is the hardest hurdle.

Đây là rào cản khó khăn nhất.

It's actually not very hard. Ninety-eight percent of cases, this is a piece of cake.

Không thực sự khó đến vậy đâu. 98% các vụ việc đều dễ như ăn kẹo.

Maybe you've got a claim in small claims court

Có lẽ bạn đòi ai đó bồi thường 100$ tại toà án khiếu kiện địa phương

for your lost pair of pants for $100,

vì bị mất cái quần

but not in a court of general jurisdiction for millions of dollars.

nhưng không phải tại 1 phiên tòa xét xử vì và đòi bồi thường hàng triệu đô la.

Case dismissed without prejudice or refiling in small claims court.

Vụ thưa kiện bị bãi bỏ mà không gây thiệt hại hay tái gửi hồ sơ tại tòa án địa phương.

Takes five minutes. That's it,

Chỉ cần 5 phút. Thế thôi.

it's not that hard.

Nó không khó đến thế.

But it's a hard hurdle because we got into this legal quicksand

Nhưng đó là 1 rào cản khỏ khăn vì chúng ta đã rơi vào bãi cát lún pháp luật

because we woke up in the 1960s

vì chúng ta thức tỉnh vào những năm 60

to all these really bad values: racism,

với các giá trị xấu xa, phân biệt chủng tộc

gender discrimination, pollution --

giới tính, ô nhiễm.

they were bad values. And we wanted to create a legal system

Đó là các giá trị tồi. Và chúng ta muốn hình thành 1 hệ thống luật

where no one could have bad values anymore.

để trừ bỏ các giá trị xấu xa đó.

The problem is, we created a system

Vấn đề là chúng ta đã tạo ra 1 hệ thống

where we eliminated the right to have good values.

mà chúng ta đã loại bỏ quyền có các giá trị tốt.

It doesn't mean that people in authority

Điều đó không có nghĩa mọi người có thẩm quyền

can do whatever they want.

làm bất cứ điều gì họ muốn.

They're still bounded by legal goals and principles:

Họ vẫn bị hạn chế bởi các mục tiêu và nguyên tắc pháp luật.

The teacher is accountable to the principal,

Giáo viên phải chịu trách nhiệm trước nguyên tắc.

the judge is accountable to an appellate court,

Quan tòa phải chịu trách nhiệm trước 1 tòa thượng thẩm.

the president is accountable to voters.

Tổng thống phải chịu trách nhiệm trước cử tri.

But the accountability's up the line

Nhưng các trách nhiệm đó

judging the decision against the effect on everybody,

đánh giá quyết định chống lại ảnh hưởng lên người dân

not just on the disgruntled person.

không chỉ với những người không bằng lòng.

You can't run a society by the lowest common denominator.

Bạn không thể điều hành 1 xã hội với mẫu số chung nhỏ nhất.

(Applause)

(Vỗ tay)

So, what's needed is a basic shift in philosophy.

Vậy,điều cần thiét là 1 sự thay đổi căn bản trong triết lý.

We can pull the plug on a lot of this stuff if we shift our philosophy.

Chúng ta có thể giả quyết vấn đề này nếu thay đổi triết lý của chúng ta.

We've been taught that authority is the enemy of freedom.

Chúng ta đã được dạy rằng thẩm quyền là kẻ thù của tự do.

It's not true. Authority, in fact,

Điều đó không đúng. Thẩm quyền, thực ra

is essential to freedom.

là tối quan trọng cho sự tự do.

Law is a human institution;

Luật pháp là thể chế loài người.

responsibility is a human institution.

Trách nhiệm là thể chế loài người.

If teachers don't have authority to run the classroom,

Nếu giáo viên không có quyền quản lý lớp học,

to maintain order, everybody's learning suffers.

giữ trật tự, thì học sinh sẽ phải chịu hậu quả.

If the judge doesn't have the authority to toss out unreasonable claims,

Nếu quan tòa không có thẩm quyền đá phăng các vụ kiện đòi bồi thường vô lý

then all of us go through the day looking over our shoulders.

thì chúng ta sẽ phải cẩn trọng dè dặt cả đời.

If the environmental agency can't decide

Nếu công ty môi trường không thể quyết định

that the power lines are good for the environment,

dây điện tốt cho môi trường

then there's no way to bring the power from the wind farms

thì sẽ không có cách gì để tải điện từ các trang trại phong năng

to the city.

đến thành phố.

A free society requires red lights and green lights,

Một xã hội tự do đòi hỏi đèn đỏ và đèn xanh,

otherwise it soon descends into gridlock.

nếu không nó sẽ sớm thành nơi chuyên ách tắc giao thông.

That's what's happened to America. Look around.

Đó là điều đã xảy ra với nước Mỹ. Hãy nhìn xung quanh.

What the world needs now

Thế giới cần bây giờ

is to restore the authority to make common choices.

là tái thiết thẩm quyền để đưa ra các lựa chọn chung.

It's the only way to get our freedom back,

Đó là cách duy nhất lấy lại sự tự do của chúng ta.

and it's the only way to release the energy and passion

Và đó là cách duy nhất giải phóng năng lượng và niềm đa mê

needed so that we can meet the challenges

cần thiết để chúng ta có thể đáp ứng các thách thức

of our time. Thank you.

của thời đại. Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)