This is what democracy looks like | Anthony D. Romero

Translator: Nguyên Võ Reviewer: Thanh Nguyen Ba

Thung Lủng Silicon bị ám ảnh bởi sự phá vỡ quy cũ.

Silicon Valley is obsessed with disruption,

but these days, the biggest disruptor didn't come out of Silicon Valley.

Nhưng ngày nay, người phá vỡ quy cũ lớn nhất không đến từ Thung Lủng Silicon.

It came out of steel towns in Ohio,

Nó đến từ những thị trấn thép ở Ohio,

rural communities in Pennsylvania,

các cộng đồng nông thôn ở Pennsylvania,

the Panhandle in Florida.

Khu Panhandle ở Florida.

And this last US presidential election

Và cuộc bầu cử tổng thống Mỹ lần rồi

was the mother of all disruptions.

đã là mẹ của tất cả những sự phá vỡ quy củ.

Once again, politics is personal.

Một lần nữa, chính trị mang tính chất cá nhân.

Millions of Americans became activists overnight,

Hàng triệu người Mỹ trở thành các nhà hoạt động sau một đêm,

pouring into the streets in record numbers

họ đổ ra các con đường với con số kỉ lục

in record time.

trong khoảng thời gian kỉ lục.

(Laughter)

(Tiếng cười)

The election has done to family holiday dinners

Cuộc bầu cử đã tác động đến các bữa tối gia đình dịp lễ

what Uber has done to New York City's taxi system.

như cách mà Uber tác động đến hệ thống taxi của New York

Couples have broken up and marriages disrupted.

Các cặp đôi đã chia tay và các cuộc hôn nhân tan vỡ

And the election is doing to my private life

Và cuộc bầu cử đang tác động đến cuộc sống riêng của tôi

what Amazon is doing to shopping malls.

như cách Amazon tác động đến các khu thương mại.

These days, the ACLU is on the front lines 24/7,

Ngày nay, tổ chức ACLU hoạt động túc trực 24/7,

and even if I manage to sneak away for a couple of miles on the treadmill,

Và thậm chí nếu tôi có trốn đi để chạy bộ một vài dặm trên máy chạy bộ.

any cardio benefit I get is instantly obliterated

thì bất kì lợi ích tim mạch nào tôi có được đều lập tức bị xoá sạch

when I read another presidential tweet on the headline scroll.

khi tôi đọc một dòng tweet khác của tổng thống trên cuộn tiêu đề tin tức.

Even my secret pleasure

Thậm chí thú vui bí mật của tôi

of studying the Italian painters

về việc nghiên cứu các danh hoạ người Ý

have been infected by politics.

cũng bị lây nhiễm bởi chính trị.

Now, I study, even stalk, the old masters.

Giờ đây, tôi nghiên cứu, thậm chí rình ngắm các tuyệt tác cũ.

This is my desk,

Đây là bàn làm việc của tôi,

with a postcard exhibition

với một triển lãm bưu thiếp

of some famous and obscure paintings

của những bức hoạ nổi tiếng và tối nghĩa

mostly from the Italian Renaissance.

đa phần từ thời Phục Hưng ở Ý.

Now, art used to provide me with a necessary break

Giờ, nghệ thuật đã từng cho tôi những giờ nghỉ cần thiết

from the hurly-burly of politics

khỏi những sự ồn ào chính trị

in my daily work at the ACLU,

trong công việc hàng ngày của tôi tại tổ chức ACLU,

but not anymore.

nhưng không còn như vậy nữa.

I was at the Women's March in San Francisco

Tôi đã ở cuộc Diễu Hành Vì Phụ Nữ ở San Francisco

the day after inauguration,

ngày sau lễ nhậm chức tổng thống,

and the crowd was chanting, "This is what democracy looks like."

Và đám đông ca vang rằng, "Dân chủ trông như thế này đây."

"This is what democracy looks like."

"Dân chủ trông như thế này đây."

And there I was holding my sign and my umbrella in the rain,

Và ở đó, tôi đang cầm tấm biểu ngữ và chiếc dù trong mưa,

and I flashed on an old painting

Và tôi chợt nhớ đến một bức hoạ cổ

that first captivated me many years ago.

đã từng làm tôi say mê nhiều năm trước.

I struggled to remember the different pieces

Tôi ráng gượng để nhớ lại những mảnh khác nhau

of an actual painting

của một bức tranh thực thụ.

of good and bad government.

về nhà nước tốt và nhà nước xấu.

It was almost like the old master was taunting me.

Nó cứ như nhà danh hoạ cổ đang chế nhạo tôi.

You want to know what democracy looks like?

"Ngươi muốn biết nền dân chủ trông như thế nào sao?

Go back and look at my frescoes.

Hãy trở về và xem lại các bịch hoạ của ta."

And so I did.

vậy nên tôi đã làm theo.

In 1339, Ambrogio Lorenzetti finished a monumental commission

Vào năm 1339, Ambrogio Lorenzetti đã hoàn thành một bức tranh đặt hàng vĩ đại

in the governing council chamber of Siena's Palazzo Pubblico.

trong phòng nghị sự của hội đồng cai trị tại Palazzo Pubblico ở Siena.

It's a painting that speaks to us, even screams to us, today.

Đó là một bức hoạ nhắn nhủ chúng ta, thậm chí thét lên với chúng ta hôm nay

"Art is a lie that makes us realize truth,"

"Nghệ thuật là sự lừa dối khiến chúng ta nhận ra sự thực,"

Pablo Picasso once said.

Pablo Picasso từng nói.

And as we search for the truth about government,

Và khi chúng ta tìm kiếm sự thật về nhà nước,

we should keep Ambrogio's work,

chúng ta nên giữ kiệt tác của Ambrogio,

not a lie but an allegory, in our collective mind's eye.

không như một sự lừa dối, mà như một câu chuyện ngụ ngôn,

trong con mắt nhận thức cộng đồng của chúng ta.

During Lorenzetti's time,

Trong thời đại của Lorenzetti,

the political legitimacy of Italian city-states

Tính hợp pháp của chính trị của các bang-thành phố Ý

was often on very shaky ground.

thường nằm trên một nền tảng rất lung lay.

Siena was a republic,

Siena là một nước cộng hoà,

but there had been enormous unrest

nhưng đã có lượng lớn các bất ổn

in the two decades leading up to the commission.

trong hai thập niên dẫn đến bức hoạ đặt hàng này

Các nhà lãnh đạo chính trị của Siena, những người đã thậm chí cai trị

Siena's political leaders, who would literally govern

under the eyes of these allegorical figures,

dưới sự quan sát của các hình ảnh ngụ ngôn này,

were Lorenzetti's intended audience.

là các mục tiêu thính giả của Lorenzetti.

He was cataloging the obligations

Ông đã phân loại các nghĩa vụ

of the governing to the governed.

của những người cai trị đối với những người bị trị.

Now, you can spend years studying these frescoes.

Giờ bạn có thể dành hàng năm trời nghiên cứu các bích hoạ này.

Some scholars have.

Một số học giả đã làm điều đó.

I'm hardly an art historian,

Tôi gần như không phải là một nhà sử học,

but I am passionate about art,

nhưng tôi đam mê nghệ thuật,

and a work this massive can overwhelm me.

và một kiệt tác tầm cỡ này có thể là qua tải với tôi.

So first, I focus on the big stuff.

Nên đầu tiên, tôi tập trung vào những thứ to lớn trước.

This is the allegory of good government.

Đây là ngụ ngôn về nhà nước tốt.

The majestic figure here in the middle

Nhân vật oai nghiêm ở ngay chính giữa đây

is dressed in Siena's colors

được tô điểm với các màu sắc của Siena

and he personifies the republic itself.

và ông ta được nhân cách hoá cho chính bản thân nền cộng hoà.

Lorenzetti labels him "Commune,"

Lorenzetti gắn nhãn cho ông là "Công Xã"

and he's basically telling the Sienese

và ông căn bản đang nói với người dân Siena

that they, and not a king or a tyrant, must rule themselves.

rằng họ, chứ không phải một vị vua hay nhà chuyên chế nào,

phải tự cai trị chính họ.

Now, surrounding Commune are his advisors.

Giờ xung quanh Công Xã là các nhà tham mưu.

Justice is enthroned.

Công Lí được tôn lên ngôi.

She's looking up at the figure of wisdom,

Bà nhìn lên hình ảnh của sự ngôn ngoan,

who actually supports her scales of justice.

người thật ra đang chống đỡ cho cán cân công lí của bà.

Concord, or Harmony,

Phối Hợp, hay Hoà Hợp,

holds a string that comes off the scales of justice

giữ một sợi dây nối ra từ cán cân công lí

that binds her to the citizens,

gắn kết bà với các công dân,

making them all compatriots in the republic.

biến họ thành các đồng bào trong nền cộng hoà.

And finally we see Peace.

Và cuối cùng ta thấy Hoà Bình.

She looks chilled out,

Bà trông có vẻ thanh thơi,

like she's listening to Bob Marley.

cứ như bà đang nghe Bob Marley vậy.

When good government rules,

Khi nhà nước tốt cai trị,

Peace doesn't break a sweat.

Hoà Bình không cần phải đổ mồ hôi.

Bây giờ, đây là các hình ảnh và quan niệm to lớn.

Now, these are big images and big ideas,

but I really love the small stuff.

nhưng tôi thực sự yêu các thứ nhỏ nhặt.

Along another wall,

Dọc theo một bức tường khác,

Lorenzetti illustrates the effects of good government

Lorenzetti cho thấy ảnh hưởng của nhà nước tốt

on the real and everyday lives of ordinary people

trong đời sống thật hàng ngày của các dân thường

with a series of delicious little details.

với một chuỗi các chi tiết nhỏ "ngon lành."

In the countryside, the hills are landscaped and farmed.

Ở vùng nông thôn, các ngọn đồi được định hình và dùng cho trồng trọt.

Crops are being sown, hoed, reaped, milled, plowed,

Vụ mùa được cắt, đào, gặt hái, xay, cày,

all in one picture.

tất cả trong một bức tranh.

Crops and livestock are being brought to market.

Vụ mùa và gia súc đang được mang đến chợ.

In the city, builders raise a tower.

Ở thành phố, các thợ xây đang dựng một ngọn tháp.

People attend a law lecture, a TED Talk of the 14th century.

Người dân tham dự một cuộc diễn thuyết luật,

một cuộc diễn thuyết TED của thế kỉ 14.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Schoolchildren play.

Các học sinh chơi đùa.

Tradesmen thrive.

Các thương gia mưa sinh.

Dancers larger than life dance with joy.

Các vũ công lớn hơn thực tế nhảy múa hân hoan.

And watching over the republic is the winged figure Security,

Và dõi theo nền cộng hoà là hình ảnh An Ninh được chắp cánh,

whose banner reads,

người mang biểu ngữ rằng,

"Everyone shall go forth freely without fear."

"Mọi người sẽ tiến về phía trước một cách tự do và không có sợ hãi."

Giờ thứ đáng kinh ngạc về các hình ảnh này từ 800 năm trước

Now, what's amazing about these images from 800 years ago

is that they're familiar to us today.

là chúng rất quen thuộc với chúng ta hôm nay.

We see what democracy looks like.

Chúng ta thấy được nền dân chủ trông như thế nào.

We experience the effects of good government in our lives,

Chúng ta trải nghiệm sự ảnh hưởng của nhà nước tốt trong cuộc sống chúng ta

just as Lorenzetti did in his life.

cũng như Lorenzetti đã làm trong cuộc đời ông.

But it is the allegory of bad government

Còn đây là chuyện ngụ ngôn về nhà nước xấu

that has been haunting me since November 9.

mà đã ám ảnh tôi kể từ vụ 11 Tháng 9.

It's badly damaged,

Nó bị tàn phá nặng nề,

but it reads like today's newspapers.

nhưng trông nó giống các bài báo hiện nay.

And ruling over bad government is not the Commune

Nhưng kẻ cai trị chính phủ xấu không phải là Công Xã.

but the Tyrant.

Mà là Bạo Chúa

He has horns, tusks, crossed eyes,

Hắn có sừng, răng nanh, mắt xết,

braided hair.

tóc bện,

Hắn rõ ràng là dành rất nhiều thời gian để làm bộ tóc đó.

He obviously spends a lot of time on that hair.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Justice now lies helpless at his feet,

Công Lí giờ nằm bất lực dưới chân hắn,

shackled.

bị còng lại.

Her scales have been severed.

Cán cân của bà đã bị cắt đứt.

Justice is the key antagonist to the Tyrant,

Công Lí là đối thủ mấu chốt của Bạo Chúa,

and she's been taken out.

Và bà đã bị loại bỏ.

Now, surrounding the Tyrant,

Giờ xung quanh Bạo Chúa,

Lorenzetti illustrates the vices that animate bad government.

Lorenzetti mô tả các tánh xấu minh hoạ một chính phủ xấu.

Avarice is the old woman clutching the strongbox

Lòng Tham là một lão bà bám chặt chiếc tủ sắt

and a fisherman's hook

và một lưỡi câu của ngư dân

to pull in her fortune.

để kéo về cho mình sự giàu có.

Vainglory carries a mirror,

Hư Vinh mang một chiếc gương,

and Lorenzetti warns us against narcissistic leaders

Và Lorenzetti cảnh báo chúng ta về các nhà lãnh đạo tự phụ

những người được dẫn lối bởi cái tôi và sự hảo huyền của chính bản thân.

who are guided by their own ego and vanity.

On the Tyrant's right is Cruelty.

Bên phải Bạo Chúa là Tàn Ác.

Treason, half lamb, half scorpion,

Phản Bội, nửa cừu, nửa bọ cạp,

lulls us into a false sense of security

ru ngủ chúng ta chìm vào cảm giác an ninh giả tạo.

and then poisons a republic.

và rồi đầu độc một nền cộng hoà.

Fraud, with the flighty wings of a bat.

Gian Lận, với đôi cánh bay của một con dơi.

On the Tyrant's left, you see Division.

Bên trái Bạo Chúa, bạn thấy Chia Rẽ.

She's dressed in Siena's colors.

Mụ được khoác lên mình màu sắc của Siena.

"Si" and "No" are painted on her body.

"Si" - Có và "No" - Không, được sơn lên thân thể mụ

She uses a carpenter's saw to chop her body in half.

Mụ dùng một cái cưa của thợ mộc để bổ thân thể mình thành hai.

And Fury wields the weapons of the mob,

Và Cuồng Bạo sử dụng các vũ khí của bọn côn đồ,

the stone and knife.

đá và dao.

Trong phần còn lại của bức bích hoạ, Lorenzetti cho ta thấy

In the remainder of the fresco, Lorenzetti shows us

the inevitable effects of bad government.

các tác động tất yếu của chính phủ xấu.

The civic ideals celebrated elsewhere in this room have failed us,

Các lí tưởng công dân được tôn vinh ở nơi khác tại căn phòng này

đã phụ lòng chúng ta.

and we see it.

Và chúng ta thấy điều đó.

The once beautiful city has fallen to pieces,

Một đô thị đẹp đẽ một thời đã sụp đổ thành từng mảnh,

the countryside barren,

Nông thôn thành đồng hoang,

the farms abandoned.

Các nông trại bỏ không.

Many are in flames.

Nhiều chỗ đang trong hoả hoạn.

And in the sky above is not the winged figure Security,

Và trên nền trời không phải là hình ảnh An Ninh được chắp cánh,

but that of Fear, whose banner reads:

mà là Sợ Hãi, kẻ có biểu ngữ nói rằng:

"None shall pass along this road

"Không ai sẽ vượt dọc con đường này

without fear of death."

mà không có nỗi sợ cái chết."

Bây giờ, hình ảnh cuối cùng, cái thực sự quan trong nhất,

Now, the final image, the most important one, really,

is one that Lorenzetti did not paint.

là cái mà Lorenzetti đã không vẽ.

It is of the viewer.

Đó là hình ảnh của người xem.

Today, the audience for Lorenzetti's frescoes

Ngày nay, những người thưởng thức các bích hoạ của Lorenzetti

is not the governing but the governed,

không phải là những người cai trị mà là bị trị,

the individual who stands in front of his allegories

cá nhân mà đứng trước các ngụ ngôn của ông

and walks away with insight,

rồi rời đi với sự thông hiểu,

who heeds a call to action.

những người chú ý đến lời kêu gọi hành động.

Lorenzetti warns us that we must recognize the shadows

Lorenzetti cảnh báo ta rằng ta phải nhận biết hình bóng

of Avarice, Fraud, Division, even Tyranny

của Lòng Tham, Gian Lận, Chia Rẽ, thậm chí Bạo Ngược

when they float across our political landscape,

Khi chúng nổi lên ở khắp các quan cảnh chính trị của ta,

especially when those shadows are cast

đặc biệt khi các hình bóng đó được phủ lên

by political leaders loudly claiming to be the voice of good government

bởi các nhà lãnh đạo chính trị lớn tiếng tự nhận là tiếng nói của chính phủ tốt.

and promising to make America great again.

và hứa hẹn sẽ làm nước Mỹ vĩ đại trở lại.

And we must act.

Và chúng ta phải hành động.

Nền dân chủ không được là một môn thể thao quan sát.

Democracy must not be a spectator sport.

The right to protest, the right to assemble freely,

Quyền phản đối, quyền tổ chức tự do,

the right to petition one's government,

quyền kiến nghị chính phủ của một cá nhân,

these are not just rights.

Chúng không chỉ là quyền.

In the face of Avarice, Fraud and Division,

Khi đối mặt với Lòng Tham, Gian Lận, và Chia Rẽ,

these are obligations.

chúng là những nghĩa vụ.

We have to disrupt --

Chúng ta phải phá vỡ...

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

We have to disrupt our lives

Ta phải phá vỡ quy cũ trong cuộc sống của chúng ta.

so that we can disrupt

Để chúng ta có thể phá vỡ

the amoral accretion of power

sự gia tăng phi đạo đức của quyền lực.

by those who would betray our values.

bởi những kẻ sẽ phản bội các giá trị của chúng ta.

We and we the people

Chúng ta, và chúng ta những người dân

must raise justice up

phải dìu Công Lí dậy

and must bring peace to our nation

và phải mang hoà bình đến đất nước của chúng ta

and must come together in concord,

Và liên kết với nhau nhịp nhàng,

and we have a choice.

và chúng ta có một lựa chọn.

We could either paint ourselves

Chúng ta có thể vẽ mình

into the worst nightmare of Lorenzetti's bad government,

vào ác mộng tồi tệ nhất của chính phủ xấu của Lorenzetti,

or we can stay in the streets,

hoặc ta có thể ở lại trên các con đường,

disruptive, messy, loud.

gây rối, hỗn loạn, và ồn ào.

That is what democracy looks like.

Đó là diện mạo của nền dân chủ

Thank you.

Cảm ơn

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

Chris Anderson: First of all, wow.

Chris Anderson: Đầu tiên, wow.

Obviously, many people passionately --

Dễ thấy là nhiều người một cách đam mê....

you spoke to many people passionately here.

Bạn đã nói một cách đam mê với nhiều người ở đây

I'm sure there are other people here

Tôi chắc là có nhiều người khác ở đây

who'd say, look, Trump was elected by 63 million people.

sẽ nói là, nhìn đi, Trump đã được bầu bởi 63 triệu người.

He's far from perfect,

Ông ta không phải hoàn hảo,

but he's trying to do what he was elected to do.

nhưng ông ấy đang cố gắng làm những việc mà ông được bầu để làm.

Shouldn't you give him a chance?

anh không nên cho ông ấy một cơ hội sao?

Anthony Romero: I think we have to recognize

Anthony Romero: Tôi nghĩ ta nên nhận ra

the legitimacy of him as president

về tư cách của ông ta như một vị tổng thống

versus the legitimacy of his policies.

so với tính hợp pháp của các chính sách của ông ta

And when so many of the policies are contrary to fundamental values,

Và khi mà quá nhiều các chính sách mâu thuẫn với các giá trị căn bản,

that we're all equal under the law,

rằng chúng ta đều bình đẳng trước pháp luật,

that we're not judged by the color of our skin or the religion we worship,

rằng chúng ta không bị đánh giá bởi màu da hay tôn giáo mà chúng ta thờ phụng

we have to contest those values

Chúng ta phải thách thức các giá trị đó

even as we recognize and honor the fact

thậm chí khi ta nhận ra và tôn trọng sự thật rằng

that our democracy rendered us a president who is championing those values.

nền dân chủ của chúng ta đã tạo ra một vị tổng thống bênh vực các giá trị đó.

CA: And the ACLU isn't just this force on the left, right?

CA: Và tổ chức ACLU không chỉ là một lực lượng cánh tả, phải không?

You're making other arguments as well.

Bạn cũng đang nói về các luận điểm khác.

AR: Well, you know,

AR: Chà, anh biết đấy,

very often we piss everyone off at one point.

chúng tôi làm mọi người nổi điên ở một điểm nào đó.

That's what we do.

Đó là thứ chúng tôi làm.

And we recently were taking stands

Và chúng tôi gần đây đang giữ vững lập trường

for why Ann Coulter needs to be able to speak at Berkeley,

cho việc tại sao Ann Coulter cần phải có khả năng lên tiếng tại Berkley

and why Milo has free speech rights.

và tại sao Milo có các quyền tự do ngôn luận.

And we even wrote a blog

Và thậm chí bọn tôi viết một trang blog

that almost burnt the house down among some of our members,

mà gần như đã thiêu rụi nhà của một số trong các thành viên bọn tôi,

unfortunately, when we talked about the fact

không may là khi chúng tôi nói về sự thật

that even Donald Trump has free speech rights as president,

rằng kể cả Donald Trumpt có quyền tự do ngôn luận như một tổng thống,

and an effort to hold him accountable

và nỗ lực để làm ông ấy chịu trách nhiệm

for incitement of violence at his marches or his rallies

cho việc kích động bạo lực ở các cuộc diễu hành và mít tin của ông ấy

is unconstitutional and un-American.

là phi hiến pháp và không phải người Mỹ.

And when you put that statement out there

Và khi bạn đem câu tuyên bố đó ra bên ngoài

đến một nhóm sôi sục các người ủng hộ

to a very frothy base

that always is very excited for you to fight Donald Trump,

luôn luôn hào hứng khi bạn đấu tranh với Donald Trump,

and then you have a new one saying, "Wait, these rights are for everybody,

và rồi bạn có một câu nói mới, "Đợi đã, các quyền này là cho mọi người,

even the president that we don't like."

kể cả vị tổng thống chúng ta không thích.

And that's our job.

và đó là công việc của chúng tôi.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

CA: Anthony, you spoke to so many of us so powerfully.

CA: Anthony, bạn đã mạnh mẽ nói với nhiều người trong chúng tôi.

Thank you so much. Thank you.

Cảm ơn rất nhiều, Cảm ơn

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)