Bruno Torturra: Got a smartphone? Start broadcasting

Translator: Khanh Do-Bao Reviewer: Phuong Quach

Has anyone among you ever been exposed to tear gas?

Có ai trong số các bạn đã từng bị xịt hơi cay chưa?

Tear gas? Anyone?

Hơi cay ấy? Có ai không nào?

I'm sorry to hear that, so you might know that it's a very toxic substance,

Tôi rất tiếc khi nghe điều đó, hẳn bạn cũng biết hơi cay là chất cực độc,

but you might not know that it's a very simple molecule

nhưng bạn có lẽ không biết rằng nó là một phân tử khá đơn giản

with an unpronouncable name:

với cái tên cực khó phát âm:

it's called chlorobenzalmalononitrile.

được gọi là chlorobenzalmalononitrile.

Tôi phát âm được rồi.

It's decades old, but it's becoming very trendy among police forces

Chất này có tuổi đời được vài thập niên nhưng rất được cảnh sát ưa dùng

around the planet lately, it seems,

mới đây trên khắp thế giới, có vẻ là vậy,

and according to my experience as a non-voluntary breather of it,

theo kinh nghiệm bản thân là người đã từng vô tình hít phải hơi cay,

tear gas has two main but quite opposite effects.

hơi cay có hai mặt ảnh hưởng chính trái ngược nhau.

One, it can really burn your eyes,

Một là nó có thể thực sự làm bỏng mắt bạn,

and two, it can also help you to open them.

và hai là nó cũng có thể giúp bạn mở mắt.

Tear gas definitely helped to open mine to something

Hơi cay chắc chắn đã giúp tôi mở mắt thấy vài thứ

that I want to share with you this afternoon:

mà tôi muốn chia sẻ với các bạn buổi chiều nay:

that livestreaming the power of independent broadcasts through the web

đó là sức mạnh truyền hình từ nguồn truyền thông riêng trực tiếp trên web

can be a game-changer in journalism,

có thể làm thay đổi diện mạo ngành báo chí,

in activism, and as I see it, in the political discourse as well.

chủ nghĩa tích cực, và như tôi thấy, cả trong đàm phán chính trị nữa.

That idea started to dawn on me in early 2011

Ý tưởng này đến với tôi từ đầu năm 2011

when I was covering a protest in São Paulo.

khi tôi đang tường thuật một cuộc biểu tình ở São Paulo.

It was the marijuana march,

Đó là cuộc diễu hành ủng hộ cần sa,

a gathering of people asking for the legalization of cannabis.

một nhóm người đòi hợp pháp hóa cần sa.

When that group started to move,

Khi nhóm này bắt đầu lấn tới,

the riot police came from the back with rubber bullets, bombs,

cảnh sát bạo động tung đạn cao su, bom từ phía sau

and then the gas.

và sau đó là hơi cay.

But to make a long story short,

Kể cho ngắn gọn thì,

I had entered that protest as the editor-in-chief

tôi bước vào cuộc biểu tình đó với tư cách tổng biên tập

of a well-established printed magazine where I'd worked for 11 years,

của một tạp chí có tiếng từ khá lâu , nơi tôi đã làm việc suốt 11 năm,

and thanks to this unsolicited effects of tear gas,

và nhờ có ảnh hưởng không mong đợi của khí cay,

I left it as a journalist that was now committed to new ways

tôi bỏ nghề báo và bây giờ gắn bó với

of sharing the raw experience of what it's like to be there, actually.

nghề chia sẻ trải nghiệm sống hoàn toàn chân thật.

So in the following week, I was back in the streets,

Cho nên trong tuần sau khi thôi việc, tôi quay trở lại con phố bạo loạn,

but that time, I wasn't a member of any media outlet anymore.

nhưng lần đó, tôi không còn là nhân viên của công ty truyền thông nào nữa.

I was there as an independent livestreamer, and all I had with me

Tôi ở đấy như một nhà tường thuật độc lập, trên người chỉ có

was basically borrowed equipment.

chủ yếu là những thiết bị đi mượn.

I had a very simple camera and a backpack with 3G modems.

Tôi có một chiếc máy quay khá đơn giản và một chiếc balô đựng mô-đem phát mạng 3G.

And I had this weblink that could be shared through social media,

Và tôi có đường dẫn trang web để chia sẻ qua mạng xã hội,

could be put in any website,

có thể nhúng vào bất kỳ trang web nào,

and that time, the protest went along fine.

và lần đó, cuộc biểu tình đi theo chiều hướng tốt.

There was no violence.

Không có bạo lực.

There was no action scenes.

Không có những pha hành động.

But there was something really exciting,

Nhưng có một điều thực sự thú vị,

because I could see at a distance the TV channels covering it,

bởi vì tôi đã có thể thấy từ xa các kênh TV đang tác nghiệp,

and they had these big vans and the teams and the cameras,

họ có những chiếc xe tải to, các đội quay rầm rộ,

and I was basically doing the same thing

mà tôi cơ bản cũng đang làm điều tương tự,

and all I had was a backpack.

nhưng công cụ hành nghề chỉ có một chiếc balô.

And that was really exciting to a journalist,

Và điều đó thực sự thú vị với 1 nhà báo,

but the most interesting part was when I got back home, actually,

nhưng phần thú vị nhất là khi tôi trở về,

because I learned that I had been watched

vì tôi phát hiện là đã có hơn

by more than 90,000 people,

90,000 người xem clip tường thuật,

and I got hundreds of emails and messages of people asking me, basically,

và tôi nhận được hàng trăm email và tin nhắn hỏi tôi, kiểu như

how did I do it,

làm sao tôi làm được điều đó,

how it was possible to do such a thing.

việc đó khả thi đến mức nào.

And I learned something else, that that was actually the first time

Và tôi đã học thêm được vài điều khác, đó thật sự là lần đầu tiên

that somebody had ever done a livestreaming in a street protest

có người tường thuật trực tiếp trên con đường đang biểu tình

in the country.

tại quốc gia đó.

And that really shocked me,

Tôi cảm thấy sốc,

because I was no geek, I was no technology guy,

vì tôi đâu phải dân kỳ cựu, cũng không phải tay giỏi công nghệ,

and all the equipment needed was already there,

thế mà tất cả những thiết bị cần thiết đều có sẵn,

was easily available.

đều dễ dàng kiếm được.

And I realized that we had a frontier here,

Tôi cũng nhận ra rằng chúng ta đang đi đến biên giới mới,

a very important one,

một biên giới rất quan trọng,

that it was just a matter of changing the perspective,

đó chính là vấn đề thay đổi cách nhìn,

and the web could be actually used,

và trang web có thể được sử dụng,

already used, as a colossal and uncontrollable

đã được sử dụng, như một kênh truyền hình phá cách, mạng lưới truyền hình

and highly anarchical TV channel, TV network,

rất hỗn loạn, không điều khiển được,

and anyone with very basic skills and very basic equipment,

mà bất kì ai với những kĩ năng cơ bản cùng những thiết bị cơ bản,

even someone like me who had this little stuttering issue,

kể cả người như tôi đây, bị nói lắp chút ít, cũng có thể tham gia,

so if it happens, bear with me please,

nếu tôi có nói lắp, hãy thứ lỗi cho tôi nhé.

even someone like me could become a broadcaster.

tầm thường như tôi cũng trở thành phóng viên được ư.

And that sounded revolutionary in my mind.

Trong đầu tôi, điều này nghe như một cuộc cách mạng.

So for the next couple of years,

Thế là trong vài năm tiếp theo,

I started to experiment with livestreaming in different ways,

tôi đã bắt đầu thử nghiệm với truyền trực tiếp theo nhiều cách khác nhau,

not only in the streets but mostly in studios and in homes,

không chỉ ở trên đường phố mà hầu hết là ở studio và ở nhà,

until the beginning of 2013, last year,

mãi đến đầu năm 2013, năm ngoái.

when I became the cofounder of a group called Mídia NINJA.

khi tôi đồng sáng lập một nhóm mang tên Mídia NINJA.

NINJA is an acronym

NINJA là từ viết tắt

that stands for Narrativas Independentes Jornalismo e Ação,

cho Narrativas Independentes Jornalismo e Ação,

or in English, independent narratives, journalism, and action.

hoặc tiếng Việt nghĩa là tường thuật độc lập, báo chí và hành động.

It was a media group that had little media plan.

Đây là nhóm truyền thông thực hiện kế hoạch cỡ nhỏ.

We didn't have any financial structure.

Chúng tôi không có cấu trúc tài chính nào.

We were not planning to make money out of this,

Chúng tôi cũng không định dựa vào đây để kiếm tiền,

which was wise, because you shouldn't try to make money out of journalism now.

điều này thật sáng suốt, vì tình hình bây giờ bạn không nên kiếm tiền từ nghề báo.

But we had a very solid and clear conviction,

Nhưng chúng tôi đã có niềm tin rõ ràng và chắc chắn,

that we knew that the hyperconnected environment of social media

rằng chúng tôi biết môi trường siêu kết nối của phương tiện truyền thông xã hội

could maybe allow us to consolidate

cho phép chúng tôi củng cố

a network of experimental journalists throughout the country.

mạng lưới những nhà báo thử nghiệm trên khắp cả nước.

So we launched a Facebook page first, and then a manifesto,

Vậy là chúng tôi lập trang Facebook, rồi lập tuyên ngôn,

and started to cover the streets in a very simple way.

và bắt đầu bằng cách đơn giản là lấy tin trên các con phố.

But then something happened, something that wasn't predicted,

Nhưng sau đó có vài việc xảy ra, mà chúng tôi không lường trước,

that no one could have anticipated.

chẳng ai có thể đoán trước được.

Street protests started to erupt in São Paulo.

Những cuộc biểu tình đường phố bắt đầu nổ ra ở São Paulo.

They began as very local and specific.

Họ bắt đầu từ những nơi cụ thể trong nội thành.

They were against the bus fare hike that had just happened in the city.

Người ta biểu tình phản đối vé xe buýt tăng cao vừa được ban hành.

This is a bus.

Đây là chiếc xe bus.

It's written there, "Theft."

Có người đã viết lên chữ, "Ăn cướp".

But those kind of manifestations started to grow,

Những kiểu phản đối bắt đầu nổi lên,

and they kept happening.

và cứ tiếp nối nhau bùng nổ.

So the police violence against them started to grow as well.

Sự đàn áp bạo lực của cảnh sát cũng nổi lên theo.

But there was another conflict,

Nhưng còn có một xung đột nữa,

the one I believe that's more important here

tôi nghĩ là quan trọng hơn

to make my point that it was a narrative conflict.

nói cho rõ hơn, đó là xung đột về cách tường thuật.

There was this mainstream media version of the facts

Sự kiện có thể được tường thuật theo phiên bản báo chí chính thống

that anyone who was on the streets could easily challenge

mà bất cứ ai trên đường cũng có thể dễ dàng hỏi rằng

if they presented their own vision of what was actually happening there.

liệu họ có phiên bản tường thuật riêng về những gì thực sự xảy ra hay không.

And it was this clash of visions, this clash of narratives,

Và chính xung đột về góc nhìn và quan điểm này,

that I think turned those protests

tôi nghĩ rằng đã gây ra biểu tình kéo dài

into a long period in the country of political reckoning

trên đất nước đặt nặng về chính trị,

where hundreds of thousands of people,

nơi mà hàng trăm hàng nghìn người,

probably more than a million people

có khi là hơn một triệu người

took to the streets in the whole country.

rầm rộ đổ bộ xuống đường trên khắp cả nước.

But it wasn't about the bus fare hike anymore.

Vấn đề không phải là tiền vé xe buýt tăng cao nữa.

It was about everything.

Xung đột liên quan đến mọi thứ.

The people's demands, their expectations,

Đòi hỏi của nhân dân, nguyện vọng của họ,

the reasons why they were on the streets

nguyên nhân họ ra đường

could be as diverse as they could be contradictory in many cases.

vừa đa dạng vừa mâu thuẫn trong nhiều trường hợp.

If you could read it, you would understand me.

Nếu bạn đọc được những dòng này, bạn sẽ hiểu ý tôi.

But it was in this environment of political catharsis

Chính những khởi nguồn kích thích này

that the country was going through

đang xảy ra ở đất nước này

that it had to do with politics, indeed,

buộc đất nước này phải đi vào con đường chính trị,

but it had to do also with a new way of organizing,

và cũng do vấn đề mới trong việc tổ chức,

through a new way of communicating.

thông qua những dạng truyền thông mới.

It was in that environment that Mídia NINJA emerged

Cũng từ môi trường đó mà nhóm NINJA nổi lên

from almost anonymity to become a national phenomenon,

từ kênh vô danh thành hiện tượng quốc gia,

because we did have the right equipment.

bởi chúng tôi có trang thiết bị chuẩn.

We are not using big cameras.

Chúng tôi không dùng máy quay hoành tráng.

We are using basically this.

Mà dùng thứ này.

We are using smartphones.

Điện thoại thông minh.

And that, actually, allowed us to become invisible in the middle of the protests,

Nhờ nó mà chúng tôi lẫn vào giữa dòng người,

but it allowed us to do something else:

nhờ nó chúng tôi làm được một điều:

to show what it was like to be in the protests,

thể hiện góc nhìn của một người biểu tình,

to present to people at home a subjective perspective.

cho những người ngoài cuộc thấy cái nhìn khách quan.

But there was something that is more important,

Nhưng theo tôi có thứ còn quan trọng hơn,

I think, than the equipment.

hơn cả phương tiện hành nghề.

It was our mindset,

Đó là tư duy,

because we are not behaving as a media outlet.

vì chúng tôi không ứng xử như một đơn vị truyền thông.

We are not competing for news.

Chúng tôi không phải giành giật tin tức.

We are trying to encourage people,

Chúng tôi khuyến khích người khác,

to invite people, and to actually teach people

mời họ tường thuật, thậm chí còn dạy họ

how to do this, how they also could become broadcasters.

cách để bản thân họ cũng có thể trở thành phóng viên.

And that was crucial to turn Mídia NINJA from a small group of people,

Và điều chính yếu là nhóm NINJA chúng tôi đã biến quy mô nhỏ bé của mình

and in a matter of weeks,

chỉ sau vài tuần,

we multiplied and we grew exponentially throughout the country.

nhân rộng và phát triển nhanh chóng khắp cả nước.

So in a matter of a week or two, as the protests kept happening,

Vài tuần sau cuộc biểu tình vẫn diễn ra,

we were hundreds of young people

chúng tôi cũng trở thành nhóm trăm người trẻ tuổi

connected in this network throughout the country.

kết nối với nhau qua mạng lưới quốc gia.

We were covering more than 50 cities at the same time.

Chúng tôi tường thuật trên 50 thành phố cùng một lúc.

That's something that no TV channel could ever do.

Chưa có kênh truyền hình nào làm được vậy.

That was responsible for turning us suddenly, actually,

Điều đó đã đưa chúng tôi, một cách đột ngột,

into kind of the mainstream media of social media.

thành kênh truyền thông xã hội chính thống.

So we had a couple of thousands of followers on our Facebook page,

Chúng tôi có vài nghìn người theo dõi trên trang Facebook,

and soon we had a quarter of a million followers.

tăng dần đến 250 nghìn người.

Our posts and our videos

Bài viết và các clip

were being seen by more than 11 million timelines a week.

đạt mốc 11 triệu lượt xem hàng tuần.

It was way more than any newspaper or any magazine could ever do.

Nhiều hơn bất cứ báo chí hay tạp chí nào.

And that turned Mídia NINJA into something else,

Điều đó khiến Mídia NINJA trở thành kênh

more than a media outlet, than a media project.

vượt mức quy mô của một đơn vị truyền thông, hơn cả một dự án truyền thông thông thường.

It became almost like a public service

Kênh đã trở thành một dịch vụ cộng đồng

to the citizen, to the protester,

cho người dân, cho người biểu tình,

to the activist,

cho nhà hoạt động xã hội,

because they had a very simple and efficient and peaceful tool

bởi giờ đây họ đã có công cụ hiệu quả giản dị

to confront both police and media authority.

để đối kháng thông tin với cảnh sát và nhà cầm quyền.

Many of our images started to be used in regular TV channels.

HÌnh ảnh của chúng tôi bắt đầu được dùng trên các kênh truyền thông truyền thống.

Our livestreams started to be broadcast even in regular televisions

Băng tường thuật trực tiếp có khi phát trên cả TV

when things got really rough.

lúc tình hình quá khó khăn.

Some our images were responsible to take some people out of jail,

Một số hình ảnh dùng để đưa một số người ra khỏi tù,

people who were being arrested unfairly

những người bị bắt bớ vô cớ,

under false accusations, and we could prove them innocent.

bị buộc tội sai, chúng tôi có thể chứng minh họ vô tội.

And that also turned Mídia NINJA very soon

Thật không may, kênh NINJA từ đó

to be seen as almost an enemy of cops, unfortunately,

cũng sớm bị coi như kẻ thù của cảnh sát,

and we started to be severely beaten, and eventually arrested on the streets.

chúng tôi bắt đầu bị đánh đập dữ dội, và còn bị bắt bỏ tù nữa.

It happened in many cases.

Việc đó cũng thường hay xảy ra.

But that was also useful, because we were still at the web,

Những như thế cũng có ích, vì chúng tôi vẫn nắm giữ trang web,

so that helped to trigger an important debate in the country

giúp khơi dậy buổi tranh luận quan trọng trong nước

on the role of the media itself

dưới tư cách truyền thông báo chí

and the state of the freedom of the press in the country.

và tự do ngôn luận trên cả nước.

So Mídia NINJA now evolved

Hiện giờ nhóm Mídia NINJA đã phát triển

and finally consolidated itself in what we hoped it would become:

và mở rộng theo kỳ vọng nó sẽ trở thành:

a national network of hundreds of young people,

một mạng lưới quốc gia của hàng trăm phóng viên trẻ,

self-organizing themselves locally

tự tổ chức tại địa phương

to cover social, human rights issues,

tường thuật chủ đề xã hội, những vấn đề về nhân quyền,

and expressing themselves not only politically

bày tỏ quan điểm không chỉ theo quan điểm chính trị

but journalistically.

mà còn theo quan điểm báo chí.

What I started to do in the beginning of this year,

Đầu năm nay tôi có hoạt động bên ngoài,

as Mídia NINJA is already a self-organizing network,

do kênh Mídia NINJA là mạng tự vận hành,

I'm dedicating myself to another project.

tôi có thời gian cống hiến cho dự án khác.

It's called Fluxo, which is Portuguese for "stream."

Dự án mang tên "Fluxo", tiếng Bồ Đào Nha có nghĩa là "dòng chảy".

It's a journalism studio in São Paulo downtown,

Đó là một trường quay ở nội thành São Paulo

where I used livestream to experiment

nơi tôi từng truyền hình trực tiếp để thử nghiệm

with what I call post-television formats.

các định dạng hậu kỳ truyền thông.

But I'm also trying to come up with ways to finance independent journalism

Tôi cũng đang tìm cách tạo tài chính cho kênh báo chí độc lập

through a direct relationship with an audience,

thông qua mối quan hệ trực tiếp với khán giả,

with an active audience,

khán giả xem trực tiếp,

because now I really want to try to make a living

vì giờ tôi thực muốn kiếm sống

out of my tear gas resolution back then.

từ quyết định mang đầy hơi cay lúc trước.

But there's something more significant here,

Nhưng có một ý tưởng bao trùm ở đây,

something that I believe is more important and more crucial than my personal example.

ý tưởng thiết yếu quan trọng hơn hình mẫu cá nhân tôi.

I said that livestream could turn the web into a colossal TV network,

Tôi có trình bày là truyền hình trực tiếp có thể biến trang web thành mạng truyền hình khổng lồ,

but I believe it does something else,

nhưng tôi còn tin tưởng vào một điều,

because after watching people using it,

vì sau khi nhận thấy khán giả theo dõi kênh,

not only to cover things but to express, to organize themselves politically,

không chỉ để cập nhật thông tin, mà còn tự bày tỏ, tự tổ chức về mặt chính trị,

I believe livestream can turn cyberspace into a global political arena

tôi tin truyền hình trực tiếp có thể biến hệ thống mạng thành vũ đài chính trị,

where everyone might have a voice,

nơi mọi người đều có tiếng nói,

a proper voice,

tiếng nói thích đáng,

because livestream takes the monopoly of the broadcast political discourse,

vì truyền hình trực tiếp trên mạng phá vỡ thế độc quyền phát sóng đàm phán chính trị,

of the verbal aspect of the political dialogue

thay đổi diện mạo ngôn từ trong đối thoại chính trị

out of the mouths of just politicians and political pundits alone,

của riêng các chính trị gia và các học giả,

and it empowers the citizen through this direct and non-mediated power

cũng như trao quyền cho nhân dân thông qua sức mạnh trực tiếp và gián tiếp

of exchanging experiences and dialogue,

của việc trao đổi đối thoại và kinh nghiệm,

empowers them to question and to influence authorities

cho họ có quyền thắc mắc và gây ảnh hưởng đến chính quyền

in ways in which we are about to see.

theo nhiều cách chúng tôi định trình bày.

And I believe it does something else that might be even more important,

Điều quan trọng hơn nữa, tôi cho là

that the simplicity of the technology can merge objectivity and subjectivity

sự giản đơn tiện lợi của công nghệ sẽ hoà lẫn góc nhìn chủ quan và khách quan

in a very political way, as I see it,

một cách chính trị, như cách mà tôi thấy đây,

because it really helps the audience,

vì điều đó thật sự giúp người xem,

the citizen, to see the world through somebody else's eye,

người dân, quan sát thế giới từ góc nhìn người khác,

so it helps the citizen to put him- or herself

giúp họ dễ đặt mình

in other people's place.

vào vị trí, tâm thế của người khác.

And that idea, I think, should be the intention,

Tôi cho rằng ý tưởng này nên được hoạch định,

should be the goal of any good journalism, any good activism,

là trọng tâm của báo chí và hoạt động tuyên truyền,

but most of all, any good politics.

và trên hết là, chính trị hữu ích.

Thank you very much. It was an honor.

Cảm ơn các bạn. Tôi rất vinh dự.

(Applause)

(Vỗ tay)