Wade Davis: The worldwide web of belief and ritual

Wade Davis; Dünya genelindeki inanç ve ritüel ağı üzerine.

Çeviri: Hidayet Utkan Tan Gözden geçirme: osman oguz ahsen

You know, culture was born of the imagination,

Bildiğiniz gibi, kültür hayal gücünden doğmuştur ve

and the imagination -- the imagination as we know it --

bizim bildiğimiz şekliyle hayal gücü,

came into being when our species descended

türümüzün atası Homo erectus soyundan

from our progenitor, Homo erectus,

geldiği zaman ortaya çıkmıştır ve bilinçle aşılanarak

and, infused with consciousness, began a journey that would carry it

dünyanın yaşanılabilir her köşesine

to every corner of the habitable world.

taşınacağı bir yolculuğa başlamıştır.

For a time, we shared the stage with our distant cousins, Neanderthal,

Bir süre sahneyi, açıkça bir miktar farkındalık kıvılcımına sahip olan

who clearly had some spark of awareness,

uzak kuzenlerimiz Neandarteller ile paylaştık.

but -- whether it was the increase in the size of the brain,

Ancak, ister beynimizin hacminin artması,

or the development of language,

dilin gelişimi veya

or some other evolutionary catalyst --

bazı evrimsel katalizörler yoluyla olsun -

we quickly left Neanderthal gasping for survival.

hayatta kalma mücadelesi verirken kısa sürede Neandertal'i terkettik.

By the time the last Neanderthal disappeared in Europe,

27,000 yıl önce ilk Neanderaller

27,000 years ago,

Avrupa'da yok olduklarında,

our direct ancestors had already,

İlk atalarımız zaten,

and for 5,000 years,

5000 yıldır,

been crawling into the belly of the earth,

iç yağı mumlarının alevinde

where in the light of the flickers of tallow candles,

üst Paleolitik dönemin muhteşem sanatını meydana

they had brought into being

getirdikleri bir dünya üzerinde

the great art of the Upper Paleolithic.

gezmekteydiler.

And I spent two months in the caves of southwest France

"Juniper Fuse" adında güzel bir kitap yazmış olan,

with the poet Clayton Eshleman, who wrote a beautiful book called "Juniper Fuse."

Clayton Eshleman isimli bir şair ile güneybatı Fransa'nın mağralarında iki ay geçirdim.

And you could look at this art and you could, of course,

Bu sanata baktığınızda tabii ki bu sanatı

see the complex social organization

meydana getiren insanların

of the people who brought it into being.

kompleks sosyal organizasyonlarını görebilirsiniz.

But more importantly, it spoke of a deeper yearning,

Ancak daha önemlisi avlanma büyüsünden daha derin

something far more sophisticated than hunting magic.

çok daha sofistike bir özlemden söz ediyordu.

And the way Clayton put it was this way.

Clayton bunun şu şekilde açıkladı:

He said, "You know, clearly at some point,

Dedi ki" Biliyorsun, belli bir noktada açıkca,

we were all of an animal nature, and at some point, we weren't."

hepimiz hayvan doğasındaydık ve belli bir noktada ise, değildik.

And he viewed proto-shamanism as a kind of original attempt,

İlk şamanizmi, geri döndürülemeyecek şekilde

through ritual, to rekindle a connection

kaybolmuş olan bir bağlantıyı, rituel yoluyla

that had been irrevocably lost.

yeniden alevlendirmek olarak görmektedir.

So, he saw this art not as

Böylelikle, bu sanatı avlanma büyüsü

hunting magic, but as postcards of nostalgia.

olarak değil ancak nostalji kartpostalları olarak görmekteydi.

And viewed in that light,

Bu ışık altında bakıldığında tamamen

it takes on a whole other resonance.

başka bir yankı almaktadır.

And the most amazing thing about the Upper Paleolithic art

Üst Paleolitik sanat ile ilgili en şaşırtıcı şey ise

is that as an aesthetic expression,

bir estetik ifade biçimi olarak

it lasted for almost 20,000 years.

neredeyse 20,000 yol boyunca sürmüş olmasıdır.

If these were postcards of nostalgia,

Eğer bunlar nostaljinin kartpostalları idiyse

ours was a very long farewell indeed.

bizimki gerçekten çok uzun bir vedaydı.

And it was also the beginning of our discontent,

Bu ayrıca bizim huzursuzluğumuzun başlangıcıydı,

because if you wanted to distill all of our experience

çünkü Paleolitik'ten itibaren tüm deneyimlerimizi

since the Paleolithic, it would come down to two words:

damıtacak olursak, iki kelimeye indirgenirdi:

how and why.

nasıl ve niçin.

And these are the slivers of insight upon which cultures have been forged.

Bunlar kültürlerin üzerine işlendiği kavrayış dilimleridirler.

Now, all people share the same

Şimdi, bütün insanlar aynı ham,

raw, adaptive imperatives.

uyarlanabilir zorunlulukları paylaşmaktadır.

We all have children.

Hepimizin çocukları var.

We all have to deal with the mystery of death,

Hepimiz ölüm miti, ölümden sonra

the world that waits beyond death,

bizi bekleyen dünya, yaşlanan büyüklerimiz

the elders who fall away into their elderly years.

ile uğraşmak zorundayız.

All of this is part of our common experience,

Bütün bunlar bizim ortak deneyimimizin bir parçası,

and this shouldn't surprise us, because, after all,

ve bu bizi şaşırtmamalı çünkü,

biologists have finally proven it to be true,

biologlar sonunda, filozofların her zaman doğru olduğunu

something that philosophers have always dreamt to be true.

hayal ettikleri bir şeyin doğruluğunu kanıtladılar.

And that is the fact that we are all brothers and sisters.

Bu, hepimizin erkek ve kız kardeşler olduğumuz gerçeğidir.

We are all cut from the same genetic cloth.

Hepimiz aynı genetik kumaştan kesildik.

All of humanity, probably, is descended from a thousand people

İnsanlığın tümü, takriben 70.000 yıl önce Afrika'yı

who left Africa roughly 70,000 years ago.

terk eden muhtemelen 1000 kişinin soyundan gelmektedir.

But the corollary of that is that,

Ancak bunun sonucu şudur:

if we all are brothers and sisters

eğer hepimiz kardeş isek,

and share the same genetic material,

ve aynı genetik malzemeyi paylaşıyorsak,

all human populations share the same raw human genius,

tüm insan nüfusları aynı ham insan dehasını,

the same intellectual acuity.

aynı zekayı paylaşmaktadırlar.

And so whether that genius is placed

Böylece, bu dehanın Batının büyük başarısı olan

into -- technological wizardry

teknolojik sihre mi yoksa tersine

has been the great achievement of the West --

efsanenin özündeki anıların

or by contrast, into unraveling the complex threads

karmaşık düğümlerini çözmek için mi kullanıldığı

of memory inherent in a myth,

sadece bir tercih ve kültürel

is simply a matter of choice and cultural orientation.

yönelim meselesidir.

There is no progression of affairs

İnsan deneyiminde

in human experience.

şartların ilerlemesi diye bir şey yoktur.

There is no trajectory of progress. There's no pyramid

İlerleyişin bir yörüngesi yoktur.

that conveniently places Victorian England at the apex

Viktorya dönemi İngilteresini en tepeye

and descends down the flanks

ve kanatlardan aşağıya doğru

to the so-called primitives of the world.

dünyanın sözde ilkellerini koyan bir piramit bulunmamaktadır.

All peoples are simply cultural options,

Tüm insanlar sadece kültürel opsiyonlar,

different visions of life itself.

hayatın değişik görünüşleridirler.

But what do I mean by different visions of life

Ancak, varoluş için tamamen farklı

making for completely different

ihtimaller barındıran, hayatın

possibilities for existence?

farklı görünümleri ile ne demek istiyorum?

Well, let's slip for a moment into the greatest culture sphere

Bir anlığına hayal gücü tarafından şu ana kadar

ever brought into being by the imagination,

meydana getirilmiş en muhteşem kültür sahasına,

that of Polynesia.

Polonezya'ya bir göz atalım.

10,000 square kilometers,

10,000 kilometrekare, onlarca binlerce ada

tens of thousands of islands flung like jewels upon the southern sea.

güney denizi üzerine mücevherler gibi fırlatılmışlar.

I recently sailed on the Hokulea,

Yakın zamanda, denizciler hakkında

named after the sacred star of Hawaii,

bir film yapmak için, tüm Güney Pasifik boyunca,

throughout the South Pacific to make a film

ismini Hawai'nin kutsal yıldızından alan Hokulea üzerinde,

about the navigators.

denize açıldım.

These are men and women who, even today, can name

Bunlar, bugün bile, geceleyin gökyüzünde

250 stars in the night sky.

250 yıldızın ismini söyleyebilen erkekler ve kadınlar.

These are men and women who can sense the presence of distant atolls

Bunlar, ufkun ötesindeki uzak mercan adalarının varlığını;

of islands beyond the visible horizon,

teknelerinin gövdeleri boyunca

simply by watching the reverberation of waves

dalgaların kırılmalarını izleyerek,

across the hull of their vessel, knowing full well

Pasifikteki her ada grubunun; bir adli tıp uzmanının

that every island group in the Pacific

parmak izi okuyuşundaki,

has its unique refractive pattern

aynı kesinlik ile okunabilen,

that can be read with the same perspicacity

kendine özgü kırılma biçimleri olduğunu çok iyi bilerek,

with which a forensic scientist would read a fingerprint.

hisseden erkek ve kadınlar.

These are sailors who in the darkness, in the hull of the vessel,

Bunlar, karanlıkta, teknelerinin gövdelerinde,

can distinguish as many as 32 different sea swells

zaman içinde herhangi bir noktada, kano boyunca hareket ederek,

moving through the canoe at any one point in time,

okyanus boyunca titreşen büyük akıntılardan

distinguishing local wave disturbances

lokal dalga bozukluklarını ayırt ederek,

from the great currents that pulsate across the ocean,

32 kadar farklı deniz kabarmasını,

that can be followed with the same ease

dünyevi bir kaşifin bir nehri denize kadar takip etmesindeki

that a terrestrial explorer would follow a river to the sea.

aynı kolaylıkla seçebilen denizciler.

Indeed, if you took all of the genius

Aslında, bizim ay üzerine bir insan

that allowed us to put a man on the moon

koymamızı sağlayan tüm dehayı alır

and applied it to an understanding of the ocean,

ve bunu okyanusun anlaşılmasına uygularsanız

what you would get is Polynesia.

elde edeceğiniz şey Polonezya'dır.

And if we slip from the realm of the sea

Eğer denizin dünyasından

into the realm of the spirit of the imagination,

hayal gücünün ruhunun dünyasına kayarsak

you enter the realm of Tibetan Buddhism.

Tibetli Budistlerin dünyasına girersiniz.

And I recently made a film called "The Buddhist Science of the Mind."

Yakın zamanda "Aklın Budist Bilmi" adlı bir film yaptım.

Why did we use that word, science?

Neden bilim kelimesini kullandık?

What is science but the empirical pursuit of the truth?

Bilim doğrunun deneysel yollarla aranmasından başka nedir?

What is Buddhism but 2,500 years

Budizm aklın doğasının

of empirical observation

2500 yıllık deneysel gözleminden

as to the nature of mind?

başka nedir ki?

I travelled for a month in Nepal with our good friend, Matthieu Ricard,

İyi dostumuz Matthieu Ricard ile Nepalde 1 ay süresince seyahat ettim

and you'll remember Matthieu famously said to all of us

ve hatırlarsanız bir keresinde burada TED'te

here once at TED,

Matthieu bize mükemmel bir şekilde şöyle söylemişti:

"Western science is a major response to minor needs."

"Batı bilimi küçük ihtiyaçlara verilen çok büyük bir cevaptır"

We spend all of our lifetime trying to live to be 100

Hepimiz hayatımızı dişlerimizi kaybetmeden

without losing our teeth.

100 yaşına kadar yaşamaya çalışarak geçiriyoruz.

The Buddhist spends all their lifetime trying to understand the nature of existence.

Budistler tüm yaşamlarını varoluşun doğasını anlamaya çalışarak geçirirler.

Our billboards celebrate naked children in underwear.

Bizim reklam panolarımız iç çamaşırları içindeki çıplak çocukları göklere çıkarıyorlar.

Their billboards are manuals,

Onların reklam panoları kılavuzlar,

prayers to the well-being of all sentient creatures.

hisseden tüm varlıkların iyilikleri için yapılan dualardır.

And with the blessing of Trulshik Rinpoche, we began a pilgrimage

Trulshik Rinpoche'nin kutsaması ile birlikte,

to a curious destination,

Muhteşem bir doktorun eşliğinde, ilginç bir istikamete doğru

accompanied by a great doctor.

kutsal bir yolculuğa başladık.

And the destination was a single room in a nunnery,

Varış yerimiz, 55 yıl önce bir kadının

where a woman had gone into lifelong retreat

ömür boyu inzivaya çekildiği,

55 years before.

rahibe manastırındaki bir odaydı.

And en route, we took darshan from Rinpoche,

Ve giderken Rinpoche'den bir görüş aldık,

and he sat with us and told us about the Four Noble Truths,

bizimle oturdu ve bize Budist yolunun

the essence of the Buddhist path.

4 yüce doğrusunu anlattı.

All life is suffering. That doesn't mean all life is negative.

Hayatın tamamı acı çekmektir. Bu hayatının tamamının olumsuz olduğu anlamına gelmez.

It means things happen.

Şeylerin oldukları anlamına gelir.

The cause of suffering is ignorance.

Acı çekmenin sebebi cahilliktir.

By that, the Buddha did not mean stupidity;

Budha bununla aptallığı kastetmedi;

he meant clinging to the illusion

hayatın durgun ve öngörülür olduğu

that life is static and predictable.

illüzyonuna tutunmayı kastetti.

The third noble truth said that ignorance can be overcome.

Üçüncü yüce doğru cahilliğin aşılabilir olduğunu söyledi.

And the fourth and most important, of course,

Dördüncü ve tabi ki en önemlisi ise

was the delineation of a contemplative practice

düşünceye dalma egzersizinin tarifinin

that not only had the possibility

insan kalbinin transformasyonunun

of a transformation of the human heart,

bir ihtimal değil ancak böyle bir dönüşümün

but had 2,500 years of empirical evidence

bir kesinlik olduğuna dair

that such a transformation was a certainty.

2500 yıllık deneysel kanıtın olmasıdır.

And so, when this door opened onto the face of a woman

Bu kapı 55 yıldır o odadan çıkmamış olan

who had not been out of that room in 55 years,

bir kadının yüzüne açıldığında,

you did not see a mad woman.

çılgın bir kadın görmediniz.

You saw a woman who was more clear

Bir dağ akarsuyu göletinden

than a pool of water in a mountain stream.

daha berrak bir kadın gördünüz.

And of course, this is what the Tibetan monks told us.

Tabi ki bu, Tibetli rahiperce bize söylenendi.

They said, at one point, you know, we don't really believe

Bir noktada, biliyorsunuz, sizin gerçekten aya

you went to the moon, but you did.

gittiğinize inanmıyoruz, ama gittiniz dediler.

You may not believe that we achieve enlightenment

Bizim bir yaşam süresinde aydınlanmayı başardığımıza

in one lifetime, but we do.

inanmayabilirsiniz, ancak başarıyoruz.

And if we move from the realm of the spirit

Eğer ruhun dünyasından

to the realm of the physical,

fizikselin dünyasına,

to the sacred geography of Peru --

Peru'nun kutsal coğrafyasına gidecek olursak:

I've always been interested in the relationships of indigenous people

Ben her zaman dünyanın gerçekten

that literally believe that the Earth is alive,

canlı olduğuna, tüm arzu ve ihtiyaçlarına

responsive to all of their aspirations,

cevap verdiğine inanan yerli insanların

all of their needs.

ilşkilerine ilgi duydum.

And, of course, the human population

Tabii ki, insan nüfüsunun

has its own reciprocal obligations.

kendi karşılıklı yükümlülükleri vardır.

I spent 30 years living amongst

Chinchero halkının arasında

the people of Chinchero

yaşayarak 30 yıl geçirdim

and I always heard about an event that I always wanted to participate in.

ve her zaman içinde yer almak istediğim bir olayı duydum.

Once each year, the fastest young boy

Her sene bir defa, her köydeki en hızlı

in each hamlet is given the honor of becoming a woman.

erkek çocuğuna kadın olma onuru verilir.

And for one day, he wears the clothing of his sister

Yılda bir kez kız kardeşinin kıyafetlerini giyer

and he becomes a transvestite,

ve bir travesti,

a waylaka. And for that day,

bir waylaka olur. O gün için

he leads all able-bodied men on a run,

bütün sağlıklı erkeklere bir koşuda öncülük eder,

but it's not your ordinary run.

ancak bu bidiğiniz sıradan bir koşu değildir.

You start off at 11,500 feet.

3500 metre yükseklikte başlarsınız.

You run down to the base of the sacred mountain, Antakillqa.

Kutsal dağ Antakillga'dan aşağıya doğru koşarsınız.

You run up to 15,000 feet,

4570 metre yukarı doğru koşarsınız,

descend 3,000 feet.

900 metre alçalırsınız.

Climb again over the course of 24 hours.

24 saat içerisinde tekrar tırmanırsınız.

And of course, the waylakama spin,

Tabii ki bu waylakama çevrimi

the trajectory of the route,

bu rotanın güzergahı,

is marked by holy mounds of Earth,

kokainin yeryüzüne, alkolün rüzgara

where coke is given to the Earth, libations of alcohol to the wind,

verildiği, dünyanın kutsal tepeleleri ile işaretlidir;

the vortex of the feminine is brought to the mountaintop.

dişilin doruğu dağın zirvesine getirilmektedir.

And the metaphor is clear: you go into the mountain as an individual,

Metafor açıktır: Dağa bir birey olarak girersiniz,

but through exhaustion, through sacrifice,

ancak bitkinlik, fedakarlık yoluyla,

you emerge as a community that has once again

gezegendeki yerini tekrar teyit etmiş bir

reaffirmed its sense of place in the planet.

halk olarak çıkarsınız.

And at 48, I was the only outsider ever to go through this,

48 yaşında iken, şimdiye kadar bundan geçen,

only one to finish it.

ve bitiren tek yabancı oldum.

I only managed to do it by chewing more coca leaves in one day

Bunu ancak bir günde, bu bitkinin 4000 yıllık tarihinde,

than anyone in the 4,000-year history of the plant.

herkesten daha çok koka yaprağı çiğneyerek yapabildim.

But these localized rituals become pan-Andean,

Ancak bu yerelleştirilmiş ritüeller, And medeniyetlerini birleştirici olmaya

and these fantastic festivals,

dönüştüler ve Qoyllur Rit'i gibi,

like that of the Qoyllur Rit'i, which occurs

bu fantastik festivaller Palides

when the Pleiades reappear in the winter sky.

kış gökyüzünde tekrar belirdiğinde yapılmaktadır.

It's kind of like an Andean Woodstock:

Bir çeşit And medeniyetleri Woodstock'una benzer:

60,000 Indians on pilgrimage

60,000 kızılderili büyük buzulun

to the end of a dirt road

3 dili tarafından hükmedilen Sinakara adındaki

that leads to the sacred valley, called the Sinakara,

kutsal vadiye giden

which is dominated by three tongues

toprak yolun sonuna doğru

of the great glacier.

kutsal bir yolculuktadır.

The metaphor is so clear. You bring the crosses from your community,

Bu metafor çok açık. Kendi topluluğunuzdan

in this wonderful fusion of Christian

haçları bu muhteşem hiristiyanlık ve kolombiya öncesi

and pre-Columbian ideas.

fikirlerin birleşimine getirirsiniz.

You place the cross into the ice,

Haçı tüm Apus'un veya Inca'nın dağlarının

in the shadow of Ausangate, the most sacred of all Apus,

en kutsalı Ausangate'nin gölgesine,

or sacred mountains of the Inca.

buzun üzerine koyarsınız.

And then you do the ritual dances that empower the crosses.

Sonra haçları güçlendiren ritüel danslarını yaparsınız.

Now, these ideas and these events

Bu fikirler ve olaylar, birçoğunuzun

allow us even to deconstruct iconic places

daha önceden bulunduğu Machu Picchu gibi ikonik yerleri

that many of you have been to, like Machu Picchu.

netleştirmenize olanak tanırlar.

Machu Picchu was never a lost city.

Machu Picchu hiç bir zaman kayıp bir şehir değildi.

On the contrary, it was completely linked in

Aksine, Inca'nın bir yüzyıldan kısa

to the 14,000 kilometers of royal roads

bir zamanda yaptığı 14,000 km'lik

the Inca made in less than a century.

kral yolları ile tamamen bağlantılıydı.

But more importantly, it was linked in

Ancak daha da önemlisi And uygarlığı düşüncesinin

to the Andean notions of sacred geography.

kutsal coğrafyasına bağlanmıştı.

The intiwatana, the hitching post to the sun,

Güneşe bakan bir bağlama kazığı olan intiwatana,

is actually an obelisk that constantly reflects the light

Machu Picchu'nun kutsal Apu'sunun, yani

that falls on the sacred Apu of Machu Picchu,

Sugarloaf dağının üzerine düşen ışığı

which is Sugarloaf Mountain, called Huayna Picchu.

sürekli yansıtan bir obelisktir aslında.

If you come to the south of the intiwatana, you find an altar.

Eğer intiwatana'nın güneyine gelirseniz bir adak taşı bulursunuz.

Climb Huayna Picchu, find another altar.

Huayna Picchu'ya tırmanın ve başka bir adak taşı bulun.

Take a direct north-south bearing,

Doğrudan kuzey-güney mevkiini alın,

you find to your astonishment

sizi hayret içinde bırakan,

that it bisects the intiwatana stone,

intiwatana taşını tam ikiye kestiğini,

goes to the skyline,

ufuk çizgisine gittiğini,

hits the heart of Salcantay, the second of the most important mountains

Salcantay'ın kalbine, inka imparatorluğunun

of the Incan empire.

ikinci en önemli dağına çarptığını bulacaksınız.

And then beyond Salcantay, of course,

Salcantay'ın ötesinde,

when the southern cross reaches the southernmost point in the sky,

güney haçı gökyüzündeki en güney uç noktaya ulaştığında

directly in that same alignment, the Milky Way overhead.

doğrudan aynı hizada, başınızın üzerinde bulunan Samanyoludur.

But what is enveloping Machu Picchu from below?

Ancak Machu Picchu'yu aşağıdan kaplayan nedir?

The sacred river, the Urubamba, or the Vilcanota,

Samanyolunun yeryüzündeki eşiti

which is itself the Earthly equivalent of the Milky Way,

kutsal nehir Uramba veya Vilcanota

but it's also the trajectory that Viracocha walked

ancak, ayrıca Viracocha'nın evreni meydana getirdiği

at the dawn of time when he brought the universe into being.

zamanın şafağında yürüdüğü yoldur.

And where does the river rise?

Bu nehir nereden doğuyor?

Right on the slopes of the Koariti.

Tam olarak Koariti'nin yamaçlarında.

So, 500 years after Columbus,

Böylelikle Kolombus'tan 500 yıl sonra

these ancient rhythms of landscape

bu manzaranın antik ritimleri

are played out in ritual.

ritüelde çalındılar.

Now, when I was here at the first TED,

Şimdi, Ben burada ilk TED'de iken

I showed this photograph: two men of the Elder Brothers,

Bu fotografı gösterdim: Büyük Ağabey'lerden iki adam,

the descendants, survivors of El Dorado.

El Dorado'dan kurtulmuş olan sonraki nesillerden.

These, of course, are the descendants

Bunlar tabii ki antik Tairona

of the ancient Tairona civilization.

medeniyetinin soyundan gelenlerdir.

If those of you who are here remember that I mentioned

Eğer burada olanlarınız hatırlarlarsa

that they remain ruled by a ritual priesthood,

geleneksel rahipliğin yönetiminde kaldıklarından bahsettim,

but the training for the priesthood is extraordinary.

ancak rahiplik için eğitim olağanüstüdür.

Taken from their families, sequestered in a shadowy world of darkness

Ailelerinden alınarak, 18 yıl boyunca karanlığın

for 18 years -- two nine-year periods deliberately chosen

gölgeli dünyasında tek başlarına bırakılırlar,

to evoke the nine months they spend in the natural mother's womb.

doğal ana rahminde geçirdikleri 9 ayı hatırlatmak için özenle seçilmiş iki 9 aylık periyot.

All that time, the world only exists as an abstraction,

Tüm bu sürede toplumlarının değerleri öğretilirken

as they are taught the values of their society.

dünya yalnızca bir soyutlama olarak var olmaktadır.

Values that maintain the proposition that their prayers,

Kozmik dengeyi yalnızca dualarının

and their prayers alone, maintain the cosmic balance.

sağladığını ifade eden değerleri.

Now, the measure of a society is not only what it does,

Şimdi, bir toplum sadece ne yaptığı ile değil aynı zamanda

but the quality of its aspirations.

özlemlerinin kalitesi ile de ölçülür.

And I always wanted to go back into these mountains,

Ben her zaman büyük antropolg Reichel-Dalmatoff'un da

to see if this could possibly be true,

bildirdiği gibi bunun doğru olup

as indeed had been reported by the great anthropologist,

olamayacağını görmek için bu dağlara

Reichel-Dolmatoff.

yeniden gitmek istedim.

So, literally two weeks ago,

Böylece tam olarak iki hafta önce

I returned from having spent six weeks with the Elder Brothers

kesinlikle hayatımın en olağanüstü

on what was clearly the most

seyahati olan, Ağabeylerle 6 hafta geçirdikten

extraordinary trip of my life.

sonra geri döndüm.

These really are a people who live and breathe

Bunlar gerçekten kutsalın dünyasını

the realm of the sacred,

soluyan ve yaşayan insanlar,

a baroque religiosity that is simply awesome.

harika, barok tarzda bir sofuluk.

They consume more coca leaves than any human population,

Herhangi bir insan topluluğundan çok daha fazla koka yaprağı tüketiyorlar,

half a pound per man, per day.

Kişi başına bir günde ¼kg.

The gourd you see here is --

Burada gördüğünüz su kabağı --

everything in their lives is symbolic.

hayatlarındaki her şey sembolik.

Their central metaphor is a loom.

Merkezi metaforları bir dokuma tezgahı.

They say, "Upon this loom, I weave my life."

"Bu tezgah üzerinde hayatımı dokuyorum" diyorlar.

They refer to the movements as they exploit the ecological niches of the gradient

Eğimlerin ekolojik konumlarından faydalanırken

as "threads."

hareketlerden "ipler" olarak bahsetmekteler.

When they pray for the dead, they make these gestures with their hands,

Ölüleri için dua ettiklerinde elleri ile bu jestleri yapıyorlar,

spinning their thoughts into the heavens.

düşüncelerini cennetlere fırlatıyorlar.

You can see the calcium buildup on the head of the poporo gourd.

Poporo kabağının tepesindeki kalsiyum birikmesini görebilirsiniz.

The gourd is a feminine aspect; the stick is a male.

Kabak dişi görünüştür, sopa ise erkek.

You put the stick in the powder

Kutsal külleri almak için sopayı

to take the sacred ashes -- well, they're not ashes,

tozun içine batırırsınız -- aslından onlar kül değildirler,

they're burnt limestone --

koka yaprağını güçlendirmek,

to empower the coca leaf, to change

ağzın ph dengesini değiştirerek

the pH of the mouth to facilitate the absorption

kokain hidrokloridin emilimini kolaylaştırmak için

of cocaine hydrochloride.

yakılmış kireç taşıdır.

But if you break a gourd, you cannot simply throw it away,

Ancak eğer bir kabağı kırarsanız, onu fırlatıp atamazsınız

because every stroke of that stick

çünkü o sopanın o kalsiyumu

that has built up that calcium,

biriktirmiş olan her vuruşunda

the measure of a man's life,

insan hayatının ölçüsü,

has a thought behind it.

arkasında bir düşüncesi vardır.

Fields are planted in such an extraordinary way,

Tarlalar o kadar olağan dışı bir şekilde

that the one side of the field

ekilmişlerdir ki, tarlanın bir kenarı

is planted like that by the women.

bu şekilde kadın tarafından ekilmiştir.

The other side is planted like that by the men. Metaphorically,

Diğer kenarı erkek tarafından bu şekilde ekilmiştir.

you turn it on the side, and you have a piece of cloth.

Metaforik olarak, kenarları üzerine koyarsanız bir parça elbise elde edersiniz.

And they are the descendants of the ancient Tairona civilization,

Onlar antik Tairona medeniyetinin soyundan gelmektedirler

the greatest goldsmiths of South America,

Güney Amerika'nın en büyük kuyumcuları

who in the wake of the conquest,

Fethin ardından,

retreated into this isolated volcanic massif

Karayip kıyılarından 6000 metre yükselen

that soars to 20,000 feet

bu izole edilmiş

above the Caribbean coastal plain.

volkanik dağlara çekilen insanlardır.

There are four societies:

Dört toplum vardır:

the Kogi, the Wiwa, the Kankwano and the Arhuacos.

Kogi, Wiwa, Kankwano ve Arhuacos.

I traveled with the Arhuacos,

Arhuacos ile seyahat ettim

and the wonderful thing about this story

ve bu hikaye ile ilgili en müthiş şey

was that this man, Danilo Villafane --

bu adam, Danilo Villafane --

if we just jump back here for a second.

eğer bir saniyeliğine buraya geri dönersek.

When I first met Danilo, in the Colombian embassy in Washington,

Danilo ile Washington'da Kolombiya elçiliğinde tanıştığımızda

I couldn't help but say, "You know,

Kendimi şunu söylemekten alıkoyamadım:

you look a lot like an old friend of mine."

"Biliyor musun, benim eski bir arkadaşıma çok benziyorsun"

Well, it turns out he was the son of my friend, Adalberto,

Daha sonradan, FARC tarafından öldürülen, 1974'ten,

from 1974, who had been killed by the FARC.

Adalberto'nun oğlu olduğu ortya çıktı.

And I said, "Danilo, you won't remember this,

Ve şöyle söyledim" Danillo, belki hatırlamazsın ama

but when you were an infant, I carried you on my back,

sen bir bebekken, seni dağlarda aşağı ve yukarı

up and down the mountains."

sırtımda taşıdım.

And because of that, Danilo invited us

Ve bu yüzden Danillo bizi daha önce

to go to the very heart of the world,

hiçbir gazetecinin girmesine izin verilmeyen bir yere

a place where no journalist had ever been permitted.

dünyanın tam kalbine davet etti.

Not simply to the flanks of the mountains,

Sadece dağların kenarlarına değil, ancak

but to the very iced peaks which are the destiny of the pilgrims.

kutsal yolculukların istikameti olan buzlu zirvelere.

And this man sitting cross-legged

Ve bu bağdaş kurararak oturan kişi

is now a grown-up Eugenio,

şu anda büyümüş bir Eugenio

a man who I've known since 1974.

1974'ten beri tanıdığım bir insan.

And this is one of those initiates.

Ve bu kabul törenlerinden bir tanesi.

No, it's not true that they're kept in the darkness for 18 years,

18 yıl boyunca karanlıkta tutuldukları doğru değil

but they are kept within the confines

ancak 18 yıl boyunca

of the ceremonial men's circle

törensel erkeklerin etki alanının sınırları

for 18 years.

içerisinde tutulurlar.

This little boy will never step outside

Bu küçük çocuk erkeklerin kulübelerini kuşatan

of the sacred fields

kutsal tarlalardan

that surround the men's hut for all that time,

hiç bir zaman dışarı çıkmayacak,

until he begins his journey of initiation.

ta ki kabul yolculuğuna başlayana kadar.

For that entire time, the world only exists as an abstraction,

Tüm bu zaman, kozmik dengeyi sadece dualarının sağladığı

as he is taught the values of society,

düşüncesi dahil, toplumun duaları öğretilirken

including this notion that their prayers alone

dünya sadece

maintain the cosmic balance.

bir soyutlama olarak var olmaktadır.

Before we could begin our journey,

Yolculuğumuza başlamadan önce

we had to be cleansed at the portal of the Earth.

Yeryüzünün ana kapısında arınmamız gerekti.

And it was extraordinary to be taken by a priest.

Ve bir rahip tarafından alınmak olağanüstüydü.

And you see that the priest never wears shoes because holy feet --

Ve rahibin hiçbir zaman ayakkabı giymediğini göreceksiniz

there must be nothing between the feet

çünkü bir mamo için yeryüzü ve

and the Earth for a mamo.

ayakları arasında hiçbir şey olmamalıdır.

And this is actually the place where the Great Mother

Burası Büyük Anne'nin

sent the spindle into the world

dağları oluşturan ve dünyanın kalbi

that elevated the mountains and created the homeland

dedikleri anavatanı yaratan

that they call the heart of the world.

iğ ağacını dünyaya gönderdiği yerdir.

We traveled high into the paramo,

Paramo'ya doğru yükseklere seyahat ettik

and as we crested the hills,

ve biz tepeleri aşarken

we realized that the men were interpreting

erkeklerin yüzeydeki

every single bump on the landscape

her tepeciği kendi yoğun

in terms of their own intense religiosity.

dinselliklerinin ışığında yorumladıklarını fark ettik.

And then of course, as we reached our final destination,

Sonra Mamancana denilen

a place called Mamancana,

nihai varış yerimize ulaştığımızda

we were in for a surprise,

kendimizi bir sürprizle karşı karşıya bulduk

because the FARC were waiting to kidnap us.

Çünkü FARC bizi kaçırmak için bekliyordu.

And so we ended up being taken aside into these huts,

Böylece karanlığa kadar gözden uzakta

hidden away until the darkness.

bu kulübelerde saklanmak zorunda kaldık.

And then, abandoning all our gear,

Sonra malzemelerimizin hepsini bırakarak

we were forced to ride out in the middle of the night,

gecenin karanlığında oldukça dramatik

in a quite dramatic scene.

bir manzarada ilerlemek zorunda kaldık.

It's going to look like a John Ford Western.

Bir John Ford Western'ine benzeyecek.

And we ran into a FARC patrol at dawn, so it was quite harrowing.

Şafakta bir FARC devriyesine rastladık ve çok fazla korkutucuydu.

It will be a very interesting film. But what was fascinating

Çok ilginç bir film olacak. Ancak asıl etkileyici olan

is that the minute there was a sense of dangers,

bir tehlike sezildiği anda mamolar

the mamos went into a circle of divination.

bir kehanet çemberi meydana getirdiler.

And of course, this is a photograph

Bu tabii ki, tam olarak bizim saklandığımız

literally taken the night we were in hiding,

gecede, bizi dağlardan çıkarırlarken

as they divine their route

rotalarını kutsala yönlendirdiklerinde

to take us out of the mountains.

çekilen bir fotograf.

We were able to, because we had trained

İşimizi yapmaya devam edebildik çünkü

people in filmmaking,

film yapımı işinde eğitimli

continue with our work,

insanlarımız vardı,

and send our Wiwa and Arhuaco filmmakers

Wiwa ve Arhuaco film yapımcılarımızı

to the final sacred lakes

filmin son sahnelerini çekmek için

to get the last shots for the film,

en son kutsal göllere gönderdik,

and we followed the rest of the Arhuaco back to the sea,

ve yüksekteki unsurları denize götürerek,

taking the elements from the highlands to the sea.

Arhuaco'nun geri kalanını denize doğru izledik.,

And here you see how their sacred landscape

Burada kutsal manzaralarının nasıl genelev, otel ve

has been covered by brothels and hotels and casinos,

kumarhanelerle kaplandığını görüyorsunuz

and yet, still they pray.

ve yine de halen dua ediyorlar.

And it's an amazing thing to think

Miami'ye yalnızca iki saat mesafedeki

that this close to Miami,

bir yerde sizin sağlınız için

two hours from Miami, there is an entire civilization of people

dua eden bir uygarlığın var olduğunu

praying every day for your well-being.

düşünmek gerçekten muhteşem bir şey.

They call themselves the Elder Brothers.

Kendilerine Büyük Ağabeyler diyorlar.

They dismiss the rest of us who have ruined the world

Dünyayı mahvetmiş olan geri kalanımızı

as the Younger Brothers. They cannot understand

Küçük Kardeşler diyerek reddediyorlar.

why it is that we do what we do to the Earth.

Dünyaya yaptığımız bu şeyleri neden yaptığımızı anlayamıyorlar.

Now, if we slip to another end of the world,

Şimdi dünyanın bir başka ucuna kayarsak,

I was up in the high Arctic

önceki başkan yardımcısının muhteşem kitabından bir miktar esinlenerek

to tell a story about global warming,

küresel ısınma hakkında

inspired in part by

bir hikaye anlatmak için

the former Vice President's wonderful book.

Arktik bölgesindeydim.

And what struck me so extraordinary

Beni en çok şaşırtan şey

was to be again with the Inuit --

yine Inuit halkları ile ilgili olan bir şeydi

a people who don't fear the cold, but take advantage of it.

-- soğuktan korkmayan ancak ondan faydalanan insanlar.

A people who

Hayal güçleri ile,

find a way, with their imagination,

buzdan bir hayat çıkarmanın,

to carve life out of that very frozen.

bir yolunu bulan insanlar.

A people for whom blood on ice

Buz üzerindeki kanın ölümün işareti

is not a sign of death, but an affirmation of life.

olmadığı ancak onlar için hayatın onaylanması olan insanlar.

And yet tragically, when you now go to those northern communities,

Ve trajik olarak, bu kuzeydeki toplumlara gittiğinizde

you find to your astonishment

Kuzey Grönland'daki Kanak gibi bir yerde,

that whereas the sea ice used to come in in September

sizi hayret içinde bırakan,

and stay till July,

deniz buzunun eskiden Eylül'de gelip,

in a place like Kanak in northern Greenland,

Temmuz kadar kaldığını, şu an ise

it literally comes in now in November

Kasım ayında geldiğini ve

and stays until March.

Marta kadar kaldığını öğrenirsiniz.

So, their entire year has been cut in half.

Böylece tüm bir yıl ikiye bölünmüş oluyor.

Now, I want to stress that none of these peoples

Şimdi, şunu vurgulamak isterim ki,

that I've been quickly talking about here

burada çabuk bir şekilde bahsettiğim insanların

are disappearing worlds.

hiçbirisi kaybolan dünyalar değildirler.

These are not dying peoples.

Bunlar ölmekte olan insanlar değiller.

On the contrary, you know,

Tam tersine, biliyorsunuz,

if you have the heart to feel and the eyes to see,

eğer hissetmek için kalbiniz ve görmek için gözleriniz

you discover that the world is not flat.

var ise, dünyanın düz olmadığını keşfedersiniz.

The world remains a rich tapestry.

Dünya zengin bir duvar kilimi olarak ve

It remains a rich topography of the spirit.

ruhun zengin bir topoğrafyası olarak kalmaktadır.

These myriad voices of humanity

İnsanlığın bu sayısız sesleri

are not failed attempts at being new,

başarısızlığa uğramış olan yeni ve

failed attempts at being modern.

modern olma çabalar değildirler.

They're unique facets of the human imagination.

İnsanlığın hayal gücünün eşsiz görünümleridirler.

They're unique answers to a fundamental question:

Temel bir soruya eşsiz yanıtlardır:

what does it mean to be human and alive?

İnsan ve canlı olmak ne anlama geliyor?

And when asked that question, they respond

Bu soru sorulduğunda 6000

with 6,000 different voices.

farklı sesle cevap veriyorlar.

And collectively, those voices become our human repertoire

Kitlesel biçimde, bu sesler

for dealing with the challenges that will confront us

sonraki bin yılda karşımıza çıkacak zorluklar ile

in the ensuing millennia.

başa çıkabilmemiz için insan repertuvarımız olurlar.

Our industrial society is scarcely

Sanayi toplumumuz sadece

300 years old.

300 yaşındadır.

That shallow history shouldn't suggest to anyone

Bu sığ tarihin önümüzdeki bin yılda karşımıza

that we have all of the answers

çıkacak bütün sorulara cevaplarımız

for all of the questions that will confront us

olduğunu kimseye

in the ensuing millennia.

önermemesi gerekir.

The myriad voices of humanity are not failed attempts at being us.

İnsanlığın sayısız sesleri biz olmakta başarısızlığa uğramış girişimler değildirler.

They are unique answers to that fundamental question:

Şu temel soruya olan eşsiz cevaplardır:

what does it mean to be human and alive?

İnsan ve canlı olmak ne anlama gelmektedir?

And there is indeed a fire burning over the Earth,

Dünya üzerinde kendisi ile birlikte sadece hayvanları ve bitkileri değil

taking with it not only plants and animals,

ancak insanlığın dehasını da

but the legacy of humanity's brilliance.

beraberinde götüren bir ateş yanmaktadır.

Right now, as we sit here in this room,

Şu an bu odada otururken

of those 6,000 languages spoken the day that you were born,

doğduğunuz günden beri konuşulan 6000 dilin

fully half aren't being taught to children.

tamamen yarısı çocuklara öğretilmemektedir.

So, you're living through a time

Böylelikle, insanlığın entelektüel,

when virtually half of humanity's intellectual,

sosyal ve ruhsal efsanesinin adeta yarısının

social and spiritual legacy

kayıp gitmesine izin verildiği

is being allowed to slip away.

bir zamanda yaşıyorsunuz.

This does not have to happen.

Bunun olması gerekmiyor.

These peoples are not failed attempts at being modern --

Bu insanlar, modern olma girişimlerinde başarısızlığa uğrayan,

quaint and colorful and destined to fade away

hoş ve renkli ve sanki bir doğa yasası sayesinde

as if by natural law.

kaderlerinde yok olmak olan insanlar değildirler.

In every case, these are dynamic, living peoples

Bunlar, her durumda, tanımlanabilir güçler tarafından

being driven out of existence by identifiable forces.

varoluşun dışına sürülmüş dinamik canlı insanlardır.

That's actually an optimistic observation,

Bu aslında iyimser bir gözlem çünkü

because it suggests that if human beings

eğer insanlar kültürel yıkımın etmeni iseler

are the agents of cultural destruction,

bizim aynı zamanda kültürel ayakta kalmayı

we can also be, and must be,

kolaylaştırabileceğimizi, ve kolaylaştırmamız gerektiğini

the facilitators of cultural survival.

önermektedir.

Thank you very much.

Çok teşekkürler.