The interspecies Internet? An idea in progress...

Türler arası internet? Gelişmekte olan bir fikir

Çeviri: Enis Başol Gözden geçirme: ipek uzun

Diana Reiss: You may think you're looking

Diana Reiss: Dönerek oynayan bir yunusa

through a window at a dolphin spinning playfully,

bir pencereden baktığınızı düşünebilirsiniz,

but what you're actually looking through

ama aslında aynada dönerek oynayışını

is a two-way mirror at a dolphin

izleyen yunusa iki taraflı aynadan

looking at itself spinning playfully.

bakıyorsunuz.

This is a dolphin that is self-aware.

Bu kendini bilen bir yunus.

This dolphin has self-awareness.

Bu yunus kendinin farkında.

It's a young dolphin named Bayley.

Bayley adında genç bir yunus.

I've been very interested in understanding the nature

30 yıldır yunusların zekasının doğasını

of the intelligence of dolphins for the past 30 years.

anlamaya çok ilgi duydum.

How do we explore intelligence in this animal

Bizden çok farklı olan bu hayvandaki zekayı

that's so different from us?

nasıl keşfederiz?

And what I've used is a very simple research tool,

Benim kullandığım çok basit bir araştırma aleti:

a mirror, and we've gained great information,

Bir ayna. Bununla çok müthiş bilgiler

reflections of these animal minds.

ve bu hayvanın zekasının yansımalarını elde ettik.

Dolphins aren't the only animals, the only non-human animals,

Yunuslar insana benzemediği halde aynada kendini tanıma özelliği gösteren

to show mirror self-recognition.

tek hayvanlar değil.

We used to think this was a uniquely human ability,

Bunun sadece insanlara has bir yetenek olduğunu düşünürdük,

but we learned that the great apes, our closest relatives,

ama bize en fazla benzeyen hayvan olan büyük maymunların da

also show this ability.

bu yeteneğe sahip olduklarını gördük.

Then we showed it in dolphins,

Sonra yunuslarda ve

and then later in elephants.

fillerde de olduğunu gözlemledik.

We did this work in my lab with the dolphins and elephants,

Bu gözlemleri benim laboratuvarımda yunuslar ve filler üzerinde yaptık

ve geçenlerde bu özelliğin saksağan kuşunda da olduğu gözlemlendi.

and it's been recently shown in the magpie.

Now, it's interesting, because we've embraced

Şimdi, ilginçtir. Darwin'in fiziksel evrimin devamı

this Darwinian view of a continuity in physical evolution,

fiziksel devamlılık görüşünü

this physical continuity.

benimsiyoruz.

But we've been much more reticent, much slower

Ama diğer hayvanlardaki bilişsel, duygusal ve

at recognizing this continuity in cognition,

bilinçsel devamlılığı tanımakta

in emotion, in consciousness in other animals.

suskun ve çok yavaş kalıyoruz.

Other animals are conscious.

Diğer hayvanlar bilinçli.

They're emotional. They're aware.

Duygusal ve farkındalar.

There have been multitudes of studies with many species

Senelerdir bir çok farklı tür üzerinde yapılan

over the years that have given us exquisite evidence

ve şekil olarak bizden çok farklı olan diğer hayvanlarda da

for thinking and consciousness in other animals,

düşünce ve bilinç olduğuna dair ciddi deliller sunan

other animals that are quite different than we are in form.

bir çok araştırma yapıldı.

We are not alone.

Yalnız değiliz.

We are not alone in these abilities.

Bu yeteneklere sahip olan sadece biz değiliz.

And I hope, and one of my biggest dreams,

Umarım, en büyük hayallerimden biri de

is that, with our growing awareness

diğer varlıkların bilinçli olduğuna dair

about the consciousness of others

farkındalığımızın artmasıyla

and our relationship with the rest of the animal world,

ve hayvanlar aleminin geri kalanıyla olan ilişkimiz vesilesiyle

that we'll give them the respect and protection

onlara hak ettikleri saygı ve himayeyi

that they deserve.

sağlayabileceğiz.

So that's a wish I'm throwing out here for everybody,

Aslında bu herkesin onlar için dilemesini istediğim bir şey,

and I hope I can really engage you in this idea.

ve inşallah hepiniz hakikaten bu fikrime katılırsınız.

Now, I want to return to dolphins,

Şimdi yunuslara geri dönmek istiyorum.

because these are the animals that I feel like

Çünkü bu hayvanlar için olan hissiyatım,

I've been working up closely and personal with

30 seneden daha uzun bir süredir bu hayvanlarla

for over 30 years.

kişisel olarak yakın çalışıyorum.

And these are real personalities.

Bunlar gerçek kişilikler.

They are not persons, but they're personalities

İnsan veya kişi değiller, ama kelimenin tam anlamıyla

in every sense of the word.

kişilikleri var.

And you can't get more alien than the dolphin.

Tabi yunustan daha değişiğini de bulamazsınız.

They are very different from us in body form.

Vücut yapıları bizden çok farklı.

They're radically different. They come from a radically different environment.

Tamamen farklılar. Tamamen farklı bir çevreden geliyorlar.

Aslında, 95 milyon yıllık ayrı evrim

In fact, we're separated by 95 million years

of divergent evolution.

bizi ayırıyor.

Look at this body.

Şu vücuda bir bakın.

And in every sense of making a pun here,

Kelimenin tam manasıyla...

these are true non-terrestrials.

bunlar karada yaşamak için yaratılmamışlar.

I wondered how we might interface with these animals.

Bu hayvanlarla aradaki arabağı nasıl kurarız diye merak ediyordum.

In the 1980s, I developed an underwater keyboard.

1980'lerde, bir su altı klavyesi geliştirdim.

This was a custom-made touch-screen keyboard.

Bu el yapımı, dokunmatik ekranlı bir klavyeydi.

What I wanted to do was give the dolphins choice and control.

Yapmaya çalıştığım şey yunuslara seçme ve kontrol imkanı sunmaktı.

These are big brains, highly social animals,

Bunlar büyük beyinli, bir hayli sosyal hayvanlardır.

and I thought, well, if we give them choice and control,

Ben de, eğer seçme ve kontrol imkanı versek

if they can hit a symbol on this keyboard --

klavyedeki bir sembole vurabilirler mi ki diye düşündüm.

and by the way, it was interfaced by fiber optic cables

Bu arada, Apple II bilgisayar ve Hewlett-Packard fiber optik kablolarıyla...

from Hewlett-Packard with an Apple II computer.

ara bağlantıları sağlanmıştı.

This seems prehistoric now,

Şimdi tarih öncesine ait gibi gözükebilir.

but this was where we were with technology.

Ama teknolojideki seviyemiz buydu.

So the dolphins could hit a key, a symbol,

Yunuslar bir tuşa, bir sembole vurunca,

they heard a computer-generated whistle,

bilgisayarın ürettiği bir ıslık sesi duydular.

and they got an object or activity.

Bu onlara bir hedef veya etkinlik sağlıyordu.

Now here's a little video.

İşte size kısa bir video.

This is Delphi and Pan, and you're going to see Delphi

Bunlar Delphi ve Pan. Delphi'nin bir tuşa vuruşunu,

hitting a key, he hears a computer-generated whistle -- (Whistle) --

bilgisayarın ürettiği bir ıslık sesi duyuşunu -- (Islık) --

and gets a ball, so they can actually ask for things they want.

ve topu alışını görüyorsunuz. Yani, aslında arzu ettikleri şeyi isteyebiliyorlar.

What was remarkable is, they explored this keyboard

Esas dikkat çekici olan, bu klavyeyi kendi başlarına

on their own. There was no intervention on our part.

keşfetmiş olmaları. Bizim tarafımızdan hiç bir müdahale olmadı.

They explored the keyboard. They played around with it.

Klavyeyi keşfettiler ve onunla oynadılar.

Nasıl çalıştığını çözdüler...

They figured out how it worked.

And they started to quickly imitate the sounds

ve klavyede duydukları sesleri

çabucak taklit etmeye başladılar.

they were hearing on the keyboard.

They imitated on their own.

Kendi başlarına taklit ettiler.

Beyond that, though, they started learning

Bunun da ötesinde; semboller, sesler ve

associations between the symbols, the sounds

hedefler arasındaki bağlantıyı öğrenmeye

and the objects.

başladılar.

What we saw was self-organized learning,

Orada gördüğümüz özörgütlemeli öğrenmeydi

and now I'm imagining, what can we do

ve şimdi düşünüyorum da, yeni teknolojilerle

with new technologies?

neler yapabiliriz?

How can we create interfaces, new windows into

Bu gün var olan teknolojilerle hayvanların zihninde yeni pencereleri...

the minds of animals, with the technologies that exist today?

ve arayüzleri nasıl oluşturabiliriz?

So I was thinking about this, and then, one day,

Bunu düşünüyordum ve sonra bir gün,

I got a call from Peter.

Peter beni aradı.

Peter Gabriel: I make noises for a living.

Peter Gabriel: Gürültü yaparak geçimimi sağlıyorum.

On a good day, it's music,

İyi bir günde bu müzik oluyor.

and I want to talk a little bit about

Hayatımdaki en şaşırtıcı müzik yapımı

the most amazing music-making experience I ever had.

tecrübesinden bahsetmek istiyorum

I'm a farm boy. I grew up surrounded by animals,

Ben çiftçi çocuğuyum. Etrafımda hayvanlarla büyüdüm.

and I would look in these eyes and wonder

Gözlerine bakardım ve orada neler

what was going on there?

olduğunu merak ederdim.

So as an adult, when I started to read about

Bir yetişkin olarak; Penny Patterson'un Koko ile,

the amazing breakthroughs with Penny Patterson and Koko,

Sue Savage-Rumbaugh'un Kanzi ve Panbanisha ile

with Sue Savage-Rumbaugh and Kanzi, Panbanisha,

...ve İrene Pepperberg'in Papağan Alex ile

Irene Pepperberg, Alex the parrot,

gerçekleştirdikleri şaşırtıcı gelişmeleri okumaya başladığımda,

I got all excited.

hepten heyecanlandım.

What was amazing to me also

Bana şaşırtıcı gelen bir başka konu da

was they seemed a lot more adept

bizim dilimizi anlamada

at getting a handle on our language

bizim onların dilini anlamaya çalışırken

than we were on getting a handle on theirs.

olduğumuzdan çok daha hünerli gözüküyorlardı.

I work with a lot of musicians from around the world,

Dünyanın her yerinden bir çok müzisyenle çalışıyorum

and often we don't have any common language at all,

ve çoğu zaman hiç ortak dilimiz olmaz.

but we sit down behind our instruments,

Ama enstrümanlarımızın başına geçtiğimizde,

and suddenly there's a way for us to connect and emote.

bu bir anda iletişimimizin ve duygularımızı paylaşmanın bir yolu oluverir.

So I started cold-calling, and eventually got through

İşte rastgele aramaya başladım ve sonunda

to Sue Savage-Rumbaugh,

Sue Savage-Rumbaugh'a ulaştım

and she invited me down.

...ve beni evine davet etti.

I went down, and the bonobos

Evine gittim. Cüce şempanzeler

had had access to percussion instruments,

daha önce vurmalı çalgılara ve müziksel oyuncaklara erişim

musical toys, but never before to a keyboard.

imkanı bulmuşlardı, ama hiç klavye görmemişlerdi.

At first they did what infants do,

İlk başta çocukların yaptığı şeyleri yaptılar:

just bashed it with their fists,

Tuşları sertçe yumrukladılar.

and then I asked, through Sue,

Sonra, Sue vasıtasıyla Panbanisha'dan

if Panbanisha could try with one finger only.

tek eliyle denemesini istedim.

Sue Savage-Rumbaugh: Can you play a grooming song?

Sue Savage-Rumbaugh: Hafif bir müzik çalabilir misin?

I want to hear a grooming song.

Hafif bir müzik dinlemek istiyorum.

Play a real quiet grooming song.

Çok sakin, hafif bir müzik çal.

PG: So groom was the subject of the piece.

Peter Gabriel: Yani parçanın konusu hafifti.

(Music)

(Müzik)

So I'm just behind, jamming,

Ben de tam arkadayım, parazit yapıyorum.

yeah, this is what we started with.

Evet, bununla başladık işte.

Sue's encouraging her to continue a little more.

Sue, birazcık daha devam etmesi için onu teşvik ediyor.

(Music)

(Müzik)

She discovers a note she likes,

Sevdiği bir notayı keşfediyor,

finds the octave.

oktavı buluyor.

She'd never sat at a keyboard before.

Daha önce hiç klavyenin başına oturmadı.

Nice triplets.

Güzel üçlü.

SSR: You did good. That was very good.

Sue Savage-Rumbaugh: İyi iş çıkardın. Çok iyiydin.

PG: She hit good.

Peter Gabriel: İyi vurdu.

(Applause)

(Alkış)

So that night, we began to dream,

İşte o gece hayal etmeye başladık.

and we thought, perhaps the most amazing tool

Düşündük ki muhtemelen insanoğlunun oluşturduğu

that man's created is the Internet,

en şaşırtıcı alet internet.

and what would happen if we could somehow

Peki bir şekilde yeni arayüzler bulsak,

find new interfaces,

yani gezegenimizi birlikte paylaştığımız

visual-audio interfaces that would allow

bu fevkalade sezgili varlıklara

these remarkable sentient beings

internet erişimi sağlayacak

that we share the planet with access?

görsel ve işitsel arayüzler bulsak neler olurdu?

And Sue Savage-Rumbaugh got excited about that,

Sue Savage-Rumbaugh heyecan duydu ve

called her friend Steve Woodruff,

arkadaşı Steve Woodruff'ı aradı.

and we began hustling all sorts of people

Sonra, çalışmaları bu konu ile alakalı olan veya ilham verebilecek

whose work related or was inspiring,

her türlü insanı sık boğaz etmeye başladık.

which led us to Diana,

Bu da bizi Diana'a ve

and led us to Neil.

Neil'e götürdü.

Neil Gershenfeld: Thanks, Peter. PG: Thank you.

Neil Gershenfeld: Teşekkürler, Peter. Peter Gabriel: Ben teşekkür ederim.

(Alkış)

(Applause)

NG: So Peter approached me.

Neil Gershenfeld: Sonra Peter bana yaklaştı.

I lost it when I saw that clip.

O videoyu izlediğimde kendimden geçtim.

He approached me with a vision of doing these things

Tüm bu şeyleri insanlar için değil de, hayvanlar için yapma

not for people, for animals.

vizyonuyla bana yaklaştı.

And then I was struck in the history of the Internet.

Sonra, internetin tarihine takıldım.

This is what the Internet looked like when it was born

Doğduğunda internet böyle gözüküyordu.

and you can call that the Internet

Buna orta yaşlı beyaz adamların...

of middle-aged white men,

interneti diyebilirsiniz.

mostly middle-aged white men.

Yani çoğunlukla orta yaşlı beyaz adamların.

Vint Cerf: (Laughs)

Vint Cerf: (Güler)

(Laughter)

(Kahkaha)

NG: Speaking as one.

Neil Gershenfeld: Tek konuşuyorum.

Then, when I first came to TED,

Sonra, TED'e ilk geldiğimde,

which was where I met Peter, I showed this.

Peter ile de burada karşılaştım zaten, bunu gösterdim.

This is a $1 web server,

Bu 1 dolarlık web sunucusu.

and at the time that was radical.

O zamanlar çok uç bir şeydi.

And the possibility of making a web server for a dollar

Sonra 1 dolarlık web sunucuları yapma ihtimali

grew into what became known as the Internet of Things,

Nesnelerin İnterneti diye bilinen şey oldu çıktı.

which is literally an industry now with tremendous implications

Artık bu, sağlık hizmetleri ve enerji verimliliği için

for health care, energy efficiency.

...gerçekten mükemmel neticeleri olan bir sanayi.

And we were happy with ourselves.

Kendi halimizden memnunduk.

And then when Peter showed me that,

Bir gün Peter bana bunu gösterdi

I realized we had missed something,

ve ben de bir şeyi gözardı ettiğimizin farkına vardım.

O şey gezegenin geri kalanıydı.

which is the rest of the planet.

So we started up this interspecies Internet project.

Böylelikle türlerarası internet projesine başladık.

Now we started talking with TED

Yunusları, maymunları ve filleri

about how you bring dolphins and great apes and elephants

TED'e nasıl getirebileceğimizi TED'le görüşmeye başladık.

to TED, and we realized that wouldn't work.

Sonra bunun işe yaramayacağını fark ettik.

So we're going to bring you to them.

Dolayısıyla sizi onlara götüreceğiz.

So if we could switch to the audio from this computer,

Şimdi bu bilgisayardan gelen sesi açabilirsek,

we've been video conferencing with cognitive animals,

akıllı hayvanlarla video konferansı düzenliyoruz.

and we're going to have each of them

Her birine zaman ayıracağız

just briefly introduce them.

ve sadece kısaca onları tanıtacağız.

And so if we could also have this up, great.

Bunu da büyütebilirsek, harika.

So the first site we're going to meet

İlk önce Waco'daki Cameron Park Hayvanat Bahçesinden

is Cameron Park Zoo in Waco, with orangutans.

orangutanlarla görüşeceğiz.

In the daytime they live outside. It's nighttime there now.

Gündüz açık alanda oluyorlar. Orada şimdi gece.

So can you please go ahead?

Buyurun lütfen.

Terri Cox: Hi, I'm Terri Cox

Terri Cox: Merhaba, ben Teksas, Waco'daki

with the Cameron Park Zoo in Waco, Texas,

Cameron Park Hayvanat Bahçesinden Terri Cox.

and with me I have KeraJaan and Mei,

Burada benimle birlikte KeraJaan ve Mei var.

two of our Bornean orangutans.

Borneo orangutanlarımızdan ikisi.

During the day, they have a beautiful, large outdoor habitat,

Gün içinde güzel, geniş açık yaşam alanları var.

and at night, they come into this habitat,

Gece de bu yaşam alanına...

into their night quarters,

gece barınaklarına geliyorlar.

where they can have a climate-controlled

Burada uyuyabilecekleri klima kontrollü ve

and secure environment to sleep in.

güvenli bir çevre var.

We participate in the Apps for Apes program

Maymunlar için uygulamalar programından

Orangutan Outreach, and we use iPads

Orangutan Destek programına katılıyoruz ve güdülenmelerine yardımcı olmak,

to help stimulate and enrich the animals,

hayvanlara değer katmak ve

and also help raise awareness

tehlike altındaki bu hayvanlar adına...

for these critically endangered animals.

farkındalık yaratmak için iPadleri kullanıyoruz.

And they share 97 percent of our DNA

Bunlar bizim DNAmızın yüzde 97'sini paylaşıyorlar

and are incredibly intelligent,

ve inanılmaz derecede zekiler.

so it's so exciting to think of all the opportunities

Bu yüzden, dünyalarını aydınlatmak ve yaşamlarını

that we have via technology and the Internet

zenginleştirmek için teknoloji ve internet sayesinde

to really enrich their lives and open up their world.

sahip olduğumuz imkanları düşünmek çok heyecan verici.

We're really excited about the possibility

Türlerarası internet ihtimali bile

of an interspecies Internet,

bizi heyecanlandırıyor.

and K.J. has been enjoying the conference very much.

Konferans K.J.'nin çok hoşuna gitti zaten.

NG: That's great. When we were rehearsing last night,

Neil Gershenfeld: Bu harika. Dün gece prova yaparken,

filleri izleyerek eğlendi.

he had fun watching the elephants.

Next user group are the dolphins at the National Aquarium.

Bir sonraki kullanıcı grup Milli Akvaryum'daki yunuslar.

Please go ahead.

Lütfen buyurun.

Allison Ginsburg: Good evening.

Allison Ginsburg: iyi akşamlar.

Well, my name is Allison Ginsburg,

Şey, benim adım Allison Ginsburg.

Baltimore'daki Milli Akvaryum'dan canlı bağlanıyoruz.

and we're live in Baltimore at the National Aquarium.

Benimle birlikte şu an sekiz şişe burunlu atlantik yunusundan üçü var.

Joining me are three of our eight Atlantic bottlenose dolphins:

20-year-old Chesapeake, who was our first dolphin born here,

Biri burada doğan ilk yunusumuz, yirmi yaşındaki Chesapeake,

her four-year-old daughter Bayley,

diğeri dört yaşındaki kızı Bayley...

and her half sister, 11-year-old Maya.

...ve bir diğeri de onun yarım kardeşi on bir yaşındaki Maya.

Now, here at the National Aquarium

Şimdi, Milli Akvaryum olarak,

we are committed to excellence in animal care,

hayvan bakımında mükemmeliyet,

to research, and to conservation.

koruma ve araştırma için çalışıyoruz.

The dolphins are pretty intrigued as to what's going on here tonight.

Bu gece burada ne olduğu ile ilgili yunusların biraz kafası karıştı.

They're not really used to having cameras here

Gece 8'de kameraların burada olmasına...

at 8 o'clock at night.

...pek de alışık değiller.

In addition, we are very committed to doing

Ayrıca farklı türde araştırmalar yapmak da

different types of research.

amaçlarımız arasında.

As Diana mentioned, our animals are involved

Diana'nın da bahsettiği gibi, bizim hayvanlarımız

in many different research studies.

bir çok araştırmaya dahiller.

NG: Those are for you.

Neil Gershenfeld: Bunlar size.

Okay, that's great, thank you.

Peki, mükemmel, teşekkürler.

And the third user group, in Thailand,

Üçüncü kullanıcı grup Tayland'dan

is Think Elephants. Go ahead, Josh.

Think Elephants Kurumu. Buyur, Josh.

Josh Plotnik: Hi, my name is Josh Plotnik,

Josh Plotnik: Merhaba, Benim adım Josh Plotnik.

and I'm with Think Elephants International,

Uluslararası Think Elephants Kurumu'nda çalışıyorum.

and we're here in the Golden Triangle of Thailand

Şu an burada, Tayland'ın Altın Üçgeni'ndeyiz.

with the Golden Triangle Asian Elephant Foundation elephants.

Yanımızda Altın Üçgen Asya Filleri Kurumu'nun filleri var.

And we have 26 elephants here,

Burada 26 filimiz var

and our research is focused on the evolution of intelligence with elephants,

ve araştırmalarımız fillerde zekanın evrimi üzerine odaklanmış durumda.

but our foundation Think Elephants is focused

Ancak Think Elephant Kurumumuz filleri...

on bringing elephants into classrooms around the world

bu şekilde sanal olarak dünyanın her yerindeki okullara

virtually like this and showing people

taşımayı ve bu hayvanların ne kadar da inanılmaz olduğunu

how incredible these animals are.

insanlara göstermeyi amaçlıyor.

So we're able to bring the camera right up to the elephant,

Kamerayı tam olarak file doğru yaklaştırabiliyoruz,

put food into the elephant's mouth,

filin ağzına yiyecek koyabiliyoruz ve

show people what's going on inside their mouths,

insanlara ağzında neler olduğunu gösterebiliyoruz ve

and show everyone around the world

dünyanın her yerinde insanlara bu hayvanların

how incredible these animals really are.

gerçekten de ne kadar inanılmaz hayvanlar olduklarını gösteriyoruz.

NG: Okay, that's great. Thanks Josh.

Neil Gershenfeld: Tamam, mükemmel. Teşekkürler Josh.

And once again, we've been building great relationships

Bir kez daha prova yapmaya başladığımızdan beri

among them just since we've been rehearsing.

mükemmel ilişkiler kuruyoruz zaten.

So at that point, if we can go back to the other computer,

Bu noktada, diğer bilgisayara geri geçebilirsek,

we were starting to think about how you integrate

gezegendeki biyokütlenin geri kalanını...

the rest of the biomass of the planet into the Internet,

internete nasıl entegre edebileceğimizi düşünmeye başlıyorduk

and we went to the best possible person

ve düşünebileceğim muhtemel en iyi

I can think of, which is Vint Cerf,

...kişiye, yani Vint Cerf'e gittik.

who is one of the founders who gave us the Internet. Vint?

Kendisi bize interneti bahşeden kuruculardan biridir. Vint?

VC: Thank you, Neil.

Vint Cerf: Teşekkürler, Neil.

(Applause)

(Alkış)

A long time ago in a galaxy — oops, wrong script.

Galaksinin birinde yıllar önce --- ayy, yanlış metin.

Forty years ago, Bob Kahn and I

Kırk yıl önce, Bob Kahn ve ben...

did the design of the Internet.

internetin tasarımını yaptık.

Thirty years ago, we turned it on.

Otuz yıl önce, interneti başlattık.

Just last year, we turned on the production Internet.

Tam olarak geçen yıl internet ürününü başlattık.

You've been using the experimental version

Geçtiğimiz 30 yıl boyunca

for the last 30 years.

deneme sürümünü kullanıyordunuz.

The production version, it uses IP version 6.

Ürün sürümü altıncı IP sürümünü kullanıyor.

It has 3.4 times 10 to the 38th possible terminations.

38. muhtemel bitişe 3.4 çarpı 10.

That's a number only that Congress can appreciate.

Bu sadece meclisin takdir edebileceği bir sayı.

But it leads to what is coming next.

Ancak sonra gelecek olana götürüyor.

When Bob and I did this design,

Bob ve ben bu tasarımı yaptığımızda,

we thought we were building a system to connect computers together.

bilgisayarları birbirine bağlayan bir sistem kurduğumuzu düşünüyorduk.

What we very quickly discovered

Çok çabuk farkına vardık ki

is that this was a system for connecting people together.

bu aslında insanları birbirine bağlayan bir sistemmiş.

And what you've seen tonight

Bu gece burada gördükleriniz size

tells you that we should not restrict this network

bu ağı sadece bir türe kısıtlamamanızı

to one species,

ve diğer akıllı ve bilinçli türlerin de

that these other intelligent, sentient species

bu sistemin bir parçası olması

should be part of the system too.

...gerektiğini söylüyor.

This is the system as it looks today, by the way.

Bu arada, sistem günümüzde böyle gözüküyor.

This is what the Internet looks like to a computer

Bu, trafiğin ne yöne akması gerektiğini çözmeye

that's trying to figure out where the traffic

çalışan bir bilgisayara

is supposed to go.

internetin görünüş şekli.

This is generated by a program

Bu, internet bağlantısına

that's looking at the connectivity of the Internet,

çeşitli ağların birbirine nasıl bağlandığına bakan

and how all the various networks are connected together.

bir program tarafından üretildi.

There are about 400,000 networks, interconnected,

400.000 işletim şirketi tarafından bağımsız olarak işletilen,

run independently by 400,000 different operating agencies,

birbirine bağlı yaklaşık 400.000 ağ var.

and the only reason this works

Bunun çalışmasının tek sebebi

is that they all use the same standard TCP/IP protocols.

hepsinin aynı standart TCP/IP protokolünü kullanmaları.

Well, you know where this is headed.

Yani bunun nereye gittiğini biliyorsunuz.

The Internet of Things tell us

Nesnelerin İnterneti bize

that a lot of computer-enabled appliances and devices

bir çok bilgisayar tabanlı uygulamaların ve aygıtların

are going to become part of this system too:

bu sistemin bir parçası olacağını söylüyor.

appliances that you use around the house,

Yani, evde kullandığınız,

that you use in your office,

ofislerinizde kullandığınız,

that you carry around with yourself or in the car.

arabanızda veya yanınızda taşıdığınız uygulamalar.

That's the Internet of Things that's coming.

Gelen Nesnelerin İnterneti.

Now, what's important about what these people are doing

Şimdi, bu insanların yaptıkları işin önemli olan kısmı...

is that they're beginning to learn

...bizden olmayan ama

how to communicate with species

bizimle aynı duyum alanını paylaşan türlerle

that are not us

nasıl iletişim kurulacağını

but share a common sensory environment.

öğrenmeye başlamalarıdır.

We're beginning to explore what it means

Başka bir insan olmayan bir şeyle

to communicate with something

nasıl iletişim kurulduğunu

that isn't just another person.

keşfetmeye başlıyoruz.

Well, you can see what's coming next.

Bir sonraki adımı görebiliyorsunuzdur.

All kinds of possible sentient beings

Bu sistem yoluyla duyu yetisine sahip tüm varlıklarla

may be interconnected through this system,

bağlantı kurulabilir.

Bu deneylerin sonuçlarını sabırsızlıkla bekliyorum.

and I can't wait to see these experiments unfold.

What happens after that?

Sonra ne olur?

Well, let's see.

Bir bakalım.

There are machines that need to talk to machines

Makinelerle konuşan makineler ve

and that we need to talk to, and so as time goes on,

bizimle konuşan makineler var. Zaman geçtikçe,

we're going to have to learn

bilgisayarlarla nasıl iletişim

how to communicate with computers

kuracağımızı ve onlara kendimizle nasıl

and how to get computers to communicate with us

iletişim kurduracağımızı öğrenmek zorunda kalacağız.

in the way that we're accustomed to,

Hem de alışık olduğumuz yöntemlerle.

not with keyboards, not with mice,

Klavyelerle veya farelerle değil;

but with speech and gestures

konuşma, mimik ve

and all the natural human language that we're accustomed to.

alışık olduğumuz doğal insan diliyle.

So we'll need something like C3PO

Yani birlikte yaşadığımız makinelerden bazısıyla

to become a translator between ourselves

aramızda tercüman olmak için

and some of the other machines we live with.

C3PO gibi bir şeye ihtiyacımız olacak.

Now, there is a project that's underway

Şimdi yapım aşamasında olan gezegenler arası internet

called the interplanetary Internet.

diye bir proje var.

It's in operation between Earth and Mars.

Dünya ve Mars arasında faaliyet gösteriyor.

It's operating on the International Space Station.

Uluslararası Uzay İstasyonu tarafından yönetiliyor.

It's part of the spacecraft that's in orbit around the Sun

Güneşin etrafında yörüngede olan ve iki gezegen arasında

that's rendezvoused with two planets.

gelip giden uzay mekiğinin bir parçası.

So the interplanetary system is on its way,

Yani gezegenler arası sistem yolda.

but there's a last project,

Ama son bir proje daha var:

which the Defense Advanced Research Projects Agency,

Orjinal ARPANET'i, interneti ve

which funded the original ARPANET,

gezegenler arası mimariyi finanse eden

funded the Internet, funded the interplanetary architecture,

ABD Savunma Bakanlığı İleri Araştırma Projeleri Ajansı

is now funding a project to design a spacecraft

şimdi de yüz yıl içinde en yakın yıldıza gitmek için

to get to the nearest star in 100 years' time.

...bir uzay mekiği tasarlama projesini finanse ediyor.

What that means is that what we're learning

Bu da demek oluyor ki diğer türlerle

with these interactions with other species

.etkileşim yoluyla öğrendiklerimiz...

will teach us, ultimately,

en nihayetinde bize, başka bir dünyadan gelen.

how we might interact with an alien from another world.

bir uzaylıyla nasıl iletişim kurabileceğimizi öğretecek.

I can hardly wait.

Sabırsızlıkla bekliyorum.

(Applause)

(Alkış)

June Cohen: So first of all, thank you,

June Cohen: Her şeyden önce, teşekkürler.

and I would like to acknowledge that four people

Dört tam gün boyunca bizimle konuşabilen

who could talk to us for full four days

dört kişinin her birinin dörder dakikadan...

actually managed to stay to four minutes each,

...konuşabildiğini belirtmek istiyorum ve

and we thank you for that.

bunun için size teşekkür ediyorum.

I have so many questions,

Bir sürü sorum var,

but maybe a few practical things that the audience might want to know.

ama belki seyircilerin bilmek isteyebileceği bir kaç pratik şey.

Bu fikrinizi burada, TED'de faaliyete geçiriyorsunuz. --- Peter Gariel: Bu gün.

You're launching this idea here at TED — PG: Today.

JC: Today. This is the first time you're talking about it.

June Cohen: Bu gün. İlk defa bahsediyorsunuz.

Tell me a little bit about where you're going to take the idea.

Bu fikri nerelere kadar götüreceğinizden biraz bahsedin.

Bir sonraki adım ne?

What's next?

PG: I think we want to engage as many people

Peter Gabriel: Bence buradaki insanlardan mümkün olduğunca

here as possible in helping us

fazlasının bize yardım etmesini

think of smart interfaces that will make all this possible.

ve bunları mümkün kılacak akıllı arayüzler düşünmelerini sağlamaya çalışıyoruz.

NG: And just mechanically,

NG: Mekanik olarak,

there's a 501(c)(3) and web infrastructure

501(c)(3) ve web arayüzü ve her şey var,

and all of that, but it's not quite ready to turn on,

ama başlatmak için hazır değil.

so we'll roll that out, and contact us

Onu açacağız. Bununla ilgili bilgi

if you want the information on it.

almak istiyorsanız bizimle iletişim kurun.

The idea is this will be -- much like the Internet functions

Fikir şu: Ağların ağı gibi,

as a network of networks,

internet fonksiyonlarına çok benzer.

which is Vint's core contribution,

Bu da Vint'in temel katkısı.

this will be a wrapper around all of these initiatives,

Bu, tüm o bireysel olarak muhteşem inisiyatifleri küresel olarak

that are wonderful individually, to link them globally.

birleştirebilmek için bir kaplık niteliğinde olacak.

JC: Right, and do you have a web address

June Cohen: Peki, daha sonra bakabileceğimiz

that we might look for yet?

bir web adresiniz var mı?

NG: Shortly. JC: Shortly. We will come back to you on that.

NG: Yakında. JC: Yakında. Bu konuda sana geri döneceğiz.

And very quickly, just to clarify.

Hızlıca bir açıklama yapalım.

Some people might have looked at the video that you showed

Bazı insanlar gösterdiğiniz videoya bakıp

and thought, well, that's just a webcam.

bu sadece webcam diye düşünmüş olabilir.

What's special about it?

Bunun özelliği nedir?

If you could talk for just a moment

Bunu nasıl yaptığınızdan

about how you want to go past that?

biraz bahsedebilir misin?

NG: So this is scalable video infrastructure,

NG: Bu ölçeklendirilebilir video altyapısı,

not for a few to a few but many to many,

azdan aza değil, çoktan çoğa.

so that it scales to symmetrical video sharing

Yani simetrik video ve içerik paylaşımını tüm dünyada

and content sharing across these sites around the planet.

bu siteler üzerinden ölçeklendirir.

So there's a lot of back-end signal processing,

Yani çok fazla arka uç sinyal işleme var,

not for one to many, but for many to many.

ama birden çoğa değil, çoktan çoğa.

JC: Right, and then on a practical level,

JC: Peki, uygulama düzeyinde,

which technologies are you looking at first?

ilk olarak hangi teknolojilere bakıyorsunuz?

I know you mentioned that a keyboard is a really key part of this.

Klavyenin, bunun kilit bir parçası olduğundan bahsettiğinizi biliyorum.

DR: We're trying to develop an interactive touch screen for dolphins.

DR: Yunuslar için etkileşimli dokunmatik ekran geliştirmeye çalışıyoruz.

This is sort of a continuation of some of the earlier work,

Bu daha önceki bazı çalışmaların bir çeşit devamı ve

bu amaca yönelik başlangıç parasını bu gün aldık.

and we just got our first seed money today towards that,

so it's our first project.

Yani ilk projemiz.

JC: Before the talk, even. DR: Yeah.

JC: Hatta tam da konuşmadan önce. DR: Evet.

JC: Wow. Well done.

JC: Vay. Çok güzel.

All right, well thank you all so much for joining us.

Pekala, bize katıldığınız için hepinize teşekkür ederiz.

It's such a delight to have you on the stage.

Sizi sahnede görmek çok büyük bir zevkti.

DR: Thank you. VC: Thank you.

DR: Teşekkürler. VC: Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)