How bees can keep the peace between elephants and humans | Lucy King

Çeviri: Burakhan Uçar Gözden geçirme: Can Boysan

Ever since I can remember,

Kendimi bildim bileli, Afrika filleri beni hep şaşırtmıştır.

African elephants have filled me with a sense of complete awe.

They are the largest land mammal alive today on planet Earth,

Günümüzde Dünya'da yaşayan en büyük kara memelisi olan bu hayvanlar,

weighing up to seven tons,

yedi ton ağırlığa ve omuzdan yere üç buçuk metre uzunluğa ulaşabiliyor.

standing three and a half meters tall at the shoulder.

They can eat up to 400 kilos of food in a day,

50-60 yıllık ömürlerinde günde 400 kiloya kadar yiyecek tüketebiliyor

and they disperse vital plant seeds across thousands of kilometers

ve hayati önem taşıyan tohumları binlerce kilometre boyunca yayıyorlar.

during their 50-to-60-year life span.

Central to their compassionate and complex society are the matriarchs.

Şefkatli ve karmaşık toplumlarının merkezinde anaerkillik yatıyor.

These female, strong leaders nurture the young

Dişi, güçlü liderler gençleri eğitiyor ve Afrika çalılarının zorlukları arasında

and navigate their way through the challenges of the African bush

yiyecek, su ve güvenli yer bulabilmeleri için onlara yol gösteriyor.

to find food, water and security.

Their societies are so complex,

Toplumları o kadar karmaşık ki hâlâ tam olarak iletişim kurma şekillerini,

we're yet to still fully tease apart

how they communicate, how they verbalize to each other,

kendilerini nasıl ifade ettiklerini ve diyalektlerini çözebilmiş değiliz.

how their dialects work.

And we don't really understand yet how they navigate the landscape,

Hâlâ anlayamadığımız şeylerden biri de, arazide göç yollarını nasıl buldukları

remembering the safest places to cross a river.

ve nehri geçmek için kullandıkları en güvenli yolu nasıl hatırladıkları.

I'm pretty sure that like me,

Eminim ki benim gibi

most of you in this room have a similar positive emotional response

çoğunuz da hayvanların en görkemlisi olan fillere karşı

to these most magnificent of all animals.

pozitif duygusal bir his besliyorsunuzdur.

It's really hard not to have watched a documentary,

Bir belgeselde görüp zekâları hakkında bilgi edinmemiş olmak çok zor.

learned about their intelligence

or, if you've been lucky, to see them for yourselves

hatta şanslıysanız vahşi doğalarında,

on safari in the wild.

kendi gözlerinizle de görmüşsünüzdür.

But I wonder how many of you

Fakat içinizden kaç kişinin

have been truly, utterly terrified by them.

onlardan tam anlamıyla korktuğunu merak ediyorum.

I was lucky to be brought up in Southern Africa

Uzun tatillere ama oldukça kısıtlı bütçeye sahip

by two teacher parents

öğretmen anne babam tarafından

who had long holidays but very short budgets.

Güney Afrika'da yetiştirilme şansına sahiptim.

And so we used to take our old Ford Cortina Estate,

Eski Ford Cortina Estate model arabamıza biner,

kız kardeşimle arka koltukta sıkışmış halde oturur,

and with my sister, we'd pile in the back,

take our tents and go camping in the different game reserves

çadırlarımızı alarak Güney Afrika'nın vahşi yaşam alanlarına

in Southern Africa.

kamp yapmaya giderdik.

It really was heaven for a young, budding zoologist like myself.

Benim gibi genç, yetişmekte olan bir zoolog için bu harika bir deneyimdi.

But I remember even at that young age

O genç yaşımda bile, vahşi yaşam alanlarındaki,

that I found the tall electric fences blocking off the game parks

geçişleri engelleyen uzun, elektrik çitlerinin oldukça bölücü olduklarını

quite divisive.

düşündüğümü hatırlıyorum.

Sure, they were keeping elephants out of the communities,

Böylece filleri topluluklardan uzak tutmuş oluyorlardı

but they also kept communities out of their wild spaces.

ama bunu yaparken hayvanları da vahşi alanlarından uzaklaştırıyorlardı.

It really was quite a challenge to me at that young age.

Bu, genç yaşta benim için oldukça zor bir durumdu.

It was only when I moved to Kenya at the age of 14,

Ancak 14 yaşımda Kenya'ya taşındığımızda,

when I got to connect to the vast, wild open spaces of East Africa.

Doğu Afrika'nın vahşi açık alanlarıyla bağ kurabilme imkânı buldum.

And it is here now that I feel truly, instinctively,

İşte ancak burada, gerçekten içgüdüsel olarak evde hissediyordum.

really at home.

I spent many, many happy years studying elephant behavior in a tent,

Samburu Ulusal Koruma Alanında bir çadırın içinde,

in Samburu National Reserve,

Profesör Fritz Vollrath ve Iain Douglas-Hamilton rehberliğinde

under the guideship of professor Fritz Vollrath and Iain Douglas-Hamilton,

doktoramı yaptığım zamanlarda,

fil topluluklarının karmaşıklığını çözmeye çalışıyordum

studying for my PhD and understanding the complexities of elephant societies.

ve o yıllar benim için çok güzeldi.

But now, in my role as head of the human-elephant coexistence program

Ancak şimdi, filler ve insanların bir arada yaşayabilmesi amacıyla

for Save the Elephants,

düzenlenmiş olan "Save the Elephants" programının yöneticisi olarak

we're seeing so much change happening so fast

gördüğümüz ani değişimlerden sonra,

that it's urged a change in some of our research programs.

araştırma programlarımızda da değişiklik yapmamız gerekti.

No longer can we just sit and understand elephant societies

Şu an sadece oturup fil topluluklarını anlamaya çalışmak

or study just how to stop the ivory trade,

ya da halen devam etmekte olan o korkunç fil dişi ticaretini

which is horrific and still ongoing.

durdurmanın yollarını aramak yeterli değil.

We're having to change our resources more and more

Giderek artan insan-fil çatışmasını ele alabilmek için

to look at this rising problem of human-elephant conflict,

kaynaklarımızı daha çok değiştirmek zorundayız.

as people and pachyderms compete for space and resources.

Çünkü insanlar ve kalın derili hayvanlar

yiyecek ve barınak için rekabet içindeler.

It was only as recently as the 1970s

Daha 1970'lerin sonunda,

that we used to have 1.2 million elephants roaming across Africa.

Afrika'da bulunan fil sayısı 1,2 milyondu.

Today, we're edging closer to only having 400,000 left.

Bugünse sayıları 400 bine kadar düştü.

And at the same time period, the human population has quadrupled,

Aynı zaman zarfında insan nüfusu dört kat arttı

and the land is being fragmented at such a pace

ve araziler o kadar hızlı bölündü ki bu hıza yetişmek gerçekten zor.

that it's really hard to keep up with.

Too often, these migrating elephants end up stuck inside communities,

Su ve yiyecek arayışındaki bu göç eden filler her seferinde

looking for food and water

but ending up breaking open water tanks,

günün sonunda insan topluluklarında su tanklarını patlatıyor,

breaking pipes

boruları kırıyor ve tabii ki yiyecek için gıda depolarına saldırıyor.

and, of course, breaking into food stores for food.

It's really a huge challenge.

Bu gerçekten zor bir durum.

Can you imagine the terror

Gecenin bir yarısı bir filin evinizin çatısını söktüğünü

of an elephant literally ripping the roof off your mud hut

ve o zifiri karanlıkta yiyecek ararken hortumunu içeri soktuğu zaman

in the middle of the night

and having to hold your children away

çocuğunuzu ondan korumak için

as the trunk reaches in, looking for food in the pitch dark?

uzak tutmanız gerektiği andaki dehşeti hayal edebiliyor musunuz?

These elephants also trample and eat crops,

Ayrıca bu filler ekinleri çiğneyip yiyorlar.

and this is traditionally eroding away

Bu da insanların fillere karşı olan hoşgörüsünü son derece olumsuz etkiliyor.

that tolerance that people used to have for elephants.

And sadly, we're losing these animals by the day

Sonuç olarak ne yazık ki, her gün hatta bazı ülkelerde her saat

and, in some countries, by the hour --

bu hayvanları kaybediyoruz.

to not only ivory poaching

Tek sebebi kaçak fil dişi avcılığı değil.

but this rapid rise in human-elephant conflict

Yiyecek ve barınak rekabetinde olan

as they compete for space and resources.

insanlar ve fillerin çatışmasının artması da buna neden oluyor.

It's a massive challenge.

Bu çok büyük bir sorun.

I mean, how do you keep seven-ton pachyderms,

10-12 kişilik gruplar halinde gezen bu yedi tonluk kalın derili hayvanları

that often come in groups of 10 or 12,

out of these very small rural farms

söz konusu açlık sınırında geçimlerini sürdüren bu insanlar iken

when you're dealing with people

who are living on the very edge of poverty?

nasıl bu küçük çiftliklerden uzak tutabilirsiniz ki?

They don't have big budgets.

O insanların yüksek bir bütçesi yok.

How do you resolve this issue?

Bu sorunu nasıl çözebilirsiniz?

Well, one issue is, you can just start to build electric fences,

Gittikçe yaygınlaşan bir yöntem olarak

Afrika genelinde de yapıldığı gibi

and this is happening across Africa,

elektrikli çitler kullanmaya başlayabilirsiniz.

we're seeing this more and more.

But they are dividing up areas and blocking corridors.

Fakat çitler bölgeleri ayırıyor ve geçişleri kapatıyor.

And I'm telling you, these elephants don't think much of it either,

Ve filler bu çitleri pek umursamıyor.

particularly if they're blocking a really special water hole

Özellikle de ihtiyaçları varken suya giden yolu kapatıyorsa

where they need water,

or if there's a very attractive female on the other side.

ya da karşı tarafta çekici bir dişi varsa.

It doesn't take long to knock down one of these poles.

Çitlerden birinin kırılması çok sürmez.

And as soon as there's a gap in the fence,

Bir delik açıldığı anda ise geri dönüp diğerlerini çağırırlar.

they go back, talk to their mates

and suddenly they're all through,

Göz açıp kapayıncaya kadar hepsi içeri girer

and now you have 12 elephants on the community side of the fence.

ve insanlarla birlikte 12 tane fille baş başa kalmış olursunuz.

And now you're really in trouble.

Bu sefer gerçekten başınız belada demektir.

People keep trying to come up with new designs for electric fences.

İnsanlar elektrikli çitler için farklı tasarımlar deniyorlar.

Well, these elephants don't think much of those either.

Fillerin bunu da umursadığı pek söylenemez.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So rather than having these hard-line, straight, electric,

O halde son derece bölücü, sert ve göçlere engel olan

really divisive migratory-blocking fences,

elektrikli çitlerin kullanımına başvurmaktansa

there must be other ways to look at this challenge.

bu sorunu çözmenin başka bir yolu olmalı.

I'm much more interested in holistic and natural methods

İnsanlar ve filleri gerekli yerlerde ayrı tutabilmek için

to keep elephants and people apart where necessary.

ben daha çok bütünsel ve doğal yollara başvurmaktan yanayım.

Simply talking to people,

Doğa hakkında çok bilgili olan

talking to rural pastoralists in northern Kenya

Kenya'nın kuzeyindeki kırsalda göçebe çobanlarla konuştuğumuzda

who have so much knowledge about the bush,

we discovered this story that they had that elephants would not feed on trees

vahşi arıların olduğu ağaçlara beslenmek için fillerin gitmediklerini öğrendik.

that had wild beehives in them.

Now this was an interesting story.

Bu ilginç bir bilgiydi.

As the elephants were foraging on the tree,

Filler ağaçta yiyecek ararken

they would break branches and perhaps break open a wild beehive.

içinde vahşi arıların bulunduğu bir kovanı yanlışlıkla kıracak

And those bees would fly out of their natural nests

ve arılar da doğal yuvalarından çıkarak onları sokmaya başlayacak.

and sting the elephants.

Now if the elephants got stung,

Yani eğer bir fil, arı tarafından sokulursa

perhaps they would remember that this tree was dangerous

bir sonraki seferde ağacın tehlikeli olduğunu hatırlar

and they wouldn't come back to that same site.

ve o bölgeye geri gelmez.

It seems impossible that they could be stung through their thick skin --

Onların o kalın derileriyle sokulması imkansız gibi görünüyor.

elephant skin is around two centimeters thick.

Bir filin derisinin kalınlığı yaklaşık 2 santimetre.

But it seems that they sting them around the watery areas,

Ancak görünüşe göre arılar filleri;

around the eyes, behind the ears, in the mouth, up the trunk.

Göz etrafı, kulak arkası, ağız, hortum ucu gibi ıslak bölgelerden sokuyor.

You can imagine they would remember that very quickly.

Bu acıyı çabucak hatırlayacaklarını tahmin edebilirsiniz.

And it's not really one sting that they're scared of.

İşin aslı, bir kere sokulmak onları korkutmuyor.

African bees have a phenomenal ability:

Afrika arılarının harika bir yeteneği vardır:

when they sting in one site, they release a pheromone

Bir yeri soktuklarında feromon hormonu salgılarlar

that triggers the rest of the bees to come and sting the same site.

ve diğer arıların da gelip aynı yeri sokmasını tetiklerler.

So it's not one beesting that they're scared of --

Bu yüzden filleri korkutan bir kere sokulmak değil.

it's perhaps thousands of beestings,

Onları asıl korkutan

coming to sting in the same area -- that they're afraid of.

belki de binlerce arının aynı yeri sokması.

And of course, a good matriarch

Ve kabile reisi bir dişi fil asla yavrusunu böyle bir riske atmaz.

would always keep her young away from such a threat.

Young calves have much thinner skins,

Yavruların çok daha ince derileri vardır

and it's potential that they could be stung

ve bu ince derilerden sokulma riskleri var.

through their thinner skins.

So for my PhD, I had this unusual challenge

Doktoram için alışılmadık olarak incelediğim konu;

of trying to work out

Afrika arılarının ve fillerinin aslında birbirleriyle ilişkisi olmadan

how African elephants and African bees would interact,

nasıl birbirleriyle etkileşim içerisinde olabilecekleriydi.

when the theory was that they wouldn't interact at all.

How was I going to study this?

Bu konu üzerinde nasıl çalışacaktım?

Well, what I did was I took the sound of disturbed African honey bees,

Kablosuz hoparlör sistemi kullanarak rahatsız edilmiş arı sesini

and I played it back to elephants resting under trees

ağacın altında dinlenmekte olan bir fil sürüsüne dinlettim.

through a wireless speaker system,

so I could understand how they would react as if there were wild bees in the area.

Bu şekilde, arılara karşı verecekleri tepkiyi öğrenebilecektim.

And it turns out that they react quite dramatically

Ve arı sesine verdikleri tepki aslında oldukça dramatik oldu.

to the sound of African wild bees.

Here we are, playing the bee sounds back to this amazing group of elephants.

İşte, bu harika bir grup file arı seslerini dinletiyoruz.

You can see the ears going up, going out,

Kulaklarını açıp kapattıklarını

they're turning their heads from side to side,

ve sağa sola baktıklarını görebiliyorsunuz.

one elephant is flicking her trunk to try and smell.

Fillerden biri hortumuyla hafifçe vurarak koklamaya çalışıyor.

There's another elephant that kicks one of calves on the ground

Bir diğeri ise tehlike varmışcasına

to tell it to get up as if there is a threat.

yerdeki yavru fili tekmeleyerek kalkmasını söylüyor.

And one elephant triggers a retreat,

En sonunda fillerden biri çekiliyor

and soon the whole family of elephants are running after her

ve ailenin geri kalanı da peşinden gidiyor.

across the savannah in a cloud of dust.

Ve arkalarında bir toz bulutu bırakarak bozkırda uzaklaşıyorlar.

(Sound of bees buzzing)

(Arı vızıltısı sesi)

(Sound of bees ends)

(Vızıltı son buluyor)

Now I've done this experiment many, many times,

Bu deneyi defalarca tekrarladım

and the elephants almost always flee.

ve filler neredeyse hepsinde kaçtı.

Not only do they run away,

Yalnızca kaçmıyorlar,

but they dust themselves as they're running,

kaçarken arıları uzaklaştırmak için havaya toz kaldırıyorlar.

as if to knock bees out of the air.

And we placed infrasonic microphones around the elephants

Ayrıca bu deneyi yaparken

fillerin etrafına infrasonik mikrofonlar yerleştirdik.

as we did these experiments.

And it turns out they're communicating to each other in infrasonic rumbles

Arı tehdidinden uzak durmak ve geri gelmemek için

to warn each other of the threat of bees

birbirlerini infrasonik frekanslarda uyardıkları ortaya çıktı.

and to stay away from the area.

So these behavioral discoveries

Bu davranışsal keşifler fillerin, arı sesine karşı

really helped us understand how elephants would react

nasıl bir tepki vereceğini öğrenmemizde oldukça yardımcı oldu.

should they hear or see bee sounds.

This led me to invent a novel design for a beehive fence,

Bu da benim, yeni tasarım olan arı kovanı çitini yapmamı sağladı.

which we are now building around small, one-to-two-acre farms

Bunları şu an için

Afrika'nın ön cephesindeki savunmasız bölgelerinde

on the most vulnerable frontline areas of Africa

insanlar ve fillerin barınak için daha fazla çatışma halinde olduğu

where humans and elephants are competing for space.

4 ile 8 dönümlük arazilere koyuyoruz.

These beehive fences are very, very simple.

Arı çitlerinin mantığı çok basit.

We use 12 beehives and 12 dummy hives

Dört dönümlük tarım arazisi için

12 tane arı kovanı ve 12 tane yapay kovan kullanıyoruz.

to protect one acre of farmland.

Now a dummy hive is simply a piece of plywood

Yapay kovanları ise kare bir kontrplak parçasını

which we cut into squares, paint yellow

sarıya boyayarak elde ediyoruz ve sonra onu çitlerin arasına asıyoruz.

and hang in between the hives.

We're basically tricking the elephants

Bu sayede, filleri kandırıyoruz

ve sanki göründüğünden daha fazla

into thinking there are more beehives than there really are.

arı kovanı varmış gibi düşünmelerini sağlıyoruz.

And of course, it literally halves the cost of the fence.

Ve bu da çit masrafını yarıya indiriyor.

Bir kovan, bir sahte kovan ve tekrar bir kovan, bir sahte kovan.

So there's a hive and a dummy hive

and a beehive and now dummy hive,

every 10 meters around the outside boundary.

10 metrelik bir sınır böylece çevriliyor.

They're held up by posts

Kovanlar direklere bağlanıyor

with a shade roof to protect the bees,

ve arıları koruması için gölgelik yapan çatılar yapılıyor.

and they're interconnected with a simple piece of plain wire,

Kovanların etrafını dolaşan düz bir telle de tutturuluyorlar.

which goes all the way around, connecting the hives.

So if an elephant tries to enter the farm,

Eğer bir fil çiftliğe girmeye çalışırsa kesinlikle kovanlardan uzak duracaktır.

he will avoid the beehive at all cost,

but he might try and push through between the hive and the dummy hive,

Ama sahte kovanlar ve kovanların arasından girmek için şansını deneyebilir,

böylece aradaki tel göğsüne değdiğinde tüm kovanların sallanmasına neden olur.

causing all the beehives to swing as the wire hits his chest.

And as we know from our research work,

Ve araştırmamızdan da biliyoruz ki bu da fillerin uzaklaşmasını

this will cause the elephants to flee and run away --

and hopefully remember not to come back to that risky area.

ve umarız ki bu riskli bölgeye tekrar geri gelmemesini sağlayacak.

The bees swarm out of the hive,

Arılar kovandan çıktığı zaman gerçekten filleri korkutup kaçırıyorlar.

and they really scare the elephants away.

These beehive fences we're studying using things like camera traps

Bunlar, gece olunca fillerin nasıl davrandığını görmek için

to help us understand how elephants are responding

kamera yerleştirdiğimiz arı çitleri.

to them at night time,

Çünkü baskınlar çoğunlukla gece oluyor.

which is when most of the crop raiding occurs.

And we found in our study farms

Bu deney tarlalarımızdan edindiğimiz sonuçlara göre

that we're keeping up to 80 percent of elephants

arı çitleriyle fillerin yüzde 80'ini tarlaların dışında tutabiliyoruz.

outside of the boundaries of these farms.

And the bees and the beehive fences are also pollinating the fields.

Ayrıca kovanlardaki arılar bölgede tozlaşmaya yardımcı oluyor.

So we're having a great reduction both in elephant crop raids

Sonuç olarak, baskıncı fillerin sayısında kayda değer bir düşüş yaşanırken,

and a boost in yield through the pollination services

arıların sağladığı tozlaşma hizmeti sayesinde üretimde ciddi bir artış oluyor.

that the bees are giving to the crops themselves.

The strength of the beehive fences is really important --

Arı çitlerinin gücü oldukça önemli.

the colonies have to be very strong.

Koloniler güçlü olmalı.

So we're trying to help farmers grow pollinator-friendly crops

Biz de çiftçilere, kovanları güçlü tutmaları,

to boost their hives,

arılarını daha güçlü hale getirmeleri ve en harika balı elde edebilmeleri için

boost the strength of their bees

and, of course, produce the most amazing honey.

tozlaşmaya elverişli ürünler yetiştirmelerine yardımcı oluyoruz.

This honey is so valuable as an extra livelihood income for the farmers.

Bal, çiftçilere ekstra gelir kaynağı olması açısından çok değerli.

It's a healthy alternative to sugar,

Şeker olarak sağlıklı bir alternatif

and in our community,

ve bizim toplumumuzda

it's a very valuable present to give a mother-in-law,

kayınvalideye verilebilecek değerli bir hediye.

which makes it almost priceless.

Bu da onu neredeyse paha biçilmez kıılıyor.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

We now bottle up this honey,

Bu balı kavanozlara koyduk

and we've called this wild beautiful honey Elephant-Friendly Honey.

ve bu vahşi, güzel balın adını "Fil Dostu Bal" koyduk.

It is a fun name,

Bu komik bir isim.

but it also attracts attention to our project

Ancak projemize de dikkat çekiyor

ve filleri korumak için ne yaptığımızı insanların anlamasını sağlıyor.

and helps people understand what we're trying to do

to save elephants.

We're working now with so many women

Arı çitlerini yapmak için

Afrika'da ve Asya'da 19 ülkede, insan-fil çatışmasının

in over 60 human-elephant conflict sites

in 19 countries in Africa and Asia

yoğun olduğu bölgelerde birçok kadınla birlikte çalışıyoruz.

to build these beehive fences,

working very, very closely with so many farmers

Birçok çiftçiyle çok yakın çalışıyoruz.

but particularly now with women farmers,

Ancak fillerle içli dışlı bir halde

daha iyi yaşamalarına yardımcı olarak özellikle kadın çiftçilerle çalışıyoruz.

helping them to live better in harmony with elephants.

One of the things we're trying to do is develop a toolbox of options

Amaçlarımızdan bir tanesi de insanlara, devasa kalın derililerle birlikte

to live in better harmony with these massive pachyderms.

daha iyi yaşayabilmeleri için seçenekler sunmak.

One of those issues is to try and get farmers,

Örneğin bu konuda, çiftçilerin, özellikle kadınların,

and women in particular,

to think different about what they're planting

çiftliklerine ektikleriyle ilgili

farklı düşünmelerini de sağlamaya çalışıyoruz.

inside their farms as well.

Bu nedenle fillerin, özellikle yemediği şeylere odaklanıyoruz;

So we're looking at planting crops

that elephants don't particularly want to eat, like chillies,

biber, zencefil, Moringa çayı, ayçiçeği gibi bitkilere odaklanıyoruz.

ginger, Moringa, sunflowers.

Ayrıca bu ürünler arıların ve arı çitlerinin,

And of course, the bees and the beehive fences love these crops too,

verdikleri güzel çiçeklerden dolayı hoşlandıkları bitkiler.

because they have beautiful flowers.

Bu bitkilere diğer bir örnek ise Sisal denilen dikenli bir bitki.

One of these plants is a spiky plant called sisal --

you may know this here as jute.

Buralarda Jüt olarak biliniyor olabilir.

And this amazing plant can be stripped down

Bu harika bitki soyulup dokuma ürünü olarak kullanılabiliyor.

and turned into a weaving product.

We're working with these amazing women now

Bu harika kadınlarla çalışıyoruz.

who live daily with the challenges of elephants

Onlar, gelir sağlamak amacıyla bu sepetleri örebilmek için

to use this plant to weave into baskets

her gün fillerden dolayı zorluk içinde yaşıyorlar.

to provide an alternative income for them.

We've just started construction only three weeks ago

Yalnızca arıcı olarak değil aynı zamanda sepet örücü olarak

on a women's enterprise center

iş yapacak olan bu inanılmaz kadınlarla, daha üç hafta önce

where we're going to be working with these women

not only as expert beekeepers

girişimde bulunmak isteyen bir kadının işletmesinde üretime başladık.

but as amazing basket weavers;

they're going to be processing chili oils, sunflower oils,

Biber yağlarından ve ayçiçek yağlarını işleyip

making lip balms and honey,

dudak kremi ve bal üretecekler

and we're somewhere on our way to helping these participating farmers

ve bizler de fillerle birlikte yaşarken

live with better eco-generating projects that live and work better

ayrıca doğal üretimle uğraşarak

bu katılımcı çiftçilere daha iyi yaşamaları için yardım edeceğiz.

with living with elephants.

So whether it's matriarchs

Kabile reisi dişiler olsun, anneler olsun

or mothers or researchers like myself,

ya da benim gibi araştırmacılar olsun,

I do see more women coming to the forefront now

ön safta daha fazla yer alan ve karşılaştığı zorluklara karşı

to think differently and more boldly about the challenges that we face.

daha cesurca karşı koyan kadınların sayısının arttığını görüyorum.

With more innovation,

Daha fazla yenilikle

and perhaps with some more empathy towards each other,

ve belki de birbirimize karşı beslediğimiz empati duygusunun gelişmesiyle

I do believe we can move from a state of conflict with elephants

inanıyorum ki fillerle, çatışma içinde yaşamaktansa

to true coexistence.

olması gerektiği gibi bir arada yaşayabiliriz.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)